Οι «Συμφωνίες του Αβραάμ» στον αέρα, μετά τη στροφή των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων

Ήταν μία από τις σημαντικότερες διπλωματικές πρωτοβουλίες του Ντόναλντ Τραμπ. Γι’ αυτό και είχε αναθέσει το χειρισμό της στον γαμπρό του Τζάρεντ Κούσνερ.

Αφορούσε μια νέα προσέγγιση για το Μεσανατολικό όπου το κλειδί δεν θα ήταν πια κάποιου τύπου επίλυση του Παλαιστινιακού αλλά μια προσπάθεια να εξομαλυνθούν οι σχέσεις του Ισραήλ με τις χώρες του Περσικού Κόλπου, στον ορίζοντα και μια αντι-ιρανικής συμμαχίας.

Αυτό οδήγησε στις «Συμφωνίες του Αβραάμ», που πήραν τη μορφή μιας κοινής δήλωσης του Ισραήλ, των Ηνωμένων Πολιτειών και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στις 13 Αυγούστου του 2020, καθώς και δύο συμφωνιών «εξομάλυνσης σχέσεων» ανάμεσα στο Ισραήλ και τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν. Το όνομα της συμφωνίας παρέπεμπε στο γεγονός ότι και ο Ιουδαϊσμός και το Ισλάμ είναι αβρααμικές θρησκείες. Στη συμφωνία δεν συμμετείχε η Σαουδική Αραβία όμως ήταν σαφές ότι η συμμετοχή και του Ριάντ ήταν στον ορίζοντα αυτής της διαδικασίας.

Η συγκεκριμένη συμφωνία αντανακλούσε εκτός των άλλων και την ιδιαίτερη σχέση του Τραμπ με τον Νετανιάχου αλλά και την αντίληψη για την επίλυση του Μεσανατολικού που ουσιαστικά θεωρούσε ότι ήταν ένα θέμα αποκατάστασης σχέσεων ανάμεσα στο Ισραήλ και τα αραβικά κράτη και όχι ένα θέμα επίλυσης του Παλαιστινιακού, κάτι που φάνηκε και από τον τρόπο που η κυβέρνηση Τραμπ ήταν διατεθειμένη να δεχτεί μια λύση στη βάση της προσάρτησης μεγάλου μέρους και της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης.

Η νέα κατάσταση με την κυβέρνηση Μπάιντεν

Παρότι η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει δηλώσει με διάφορους τρόπους την υποστήριξη της στο Ισραήλ, εντούτοις έχει και μια συνολικότερη κατεύθυνση απεμπλοκής από τη Μέση Ανατολή.

Οι συμφωνίες του Αβραάμ στηρίζονταν σε μια ισχυρή αμερικανική παρουσία, πολιτική, οικονομική και στρατιωτική και βεβαίως τη δυνατότητα να ασκηθεί πίεση στην άλλη ισχυρή περιφερειακή δύναμη που είναι το Ιράν. Άλλωστε, στηρίζονταν σε έναν κοινό αντι-ιρανικό προσανατολισμό.

Όμως, τώρα οι ΗΠΑ δοκιμάζουν την απεμπλοκή και την προσπάθεια να ανασυγκροτηθεί η συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν (από το οποίο οι ΗΠΑ αποχώρησαν μονομερώς με απόφαση Τραμπ).

Με την αμερικανική πολιτική να μετατοπίζεται τα κράτη της περιοχής κάνουν άλλες σταθμίσεις. Η απουσίας μιας ισχυρής δύναμης σπρώχνει περισσότερο προς την αναζήτηση τοπικών ισορροπιών και όπου δυνατόν συνεννοήσεων.

Στην ίδια κατεύθυνση και η προσπάθεια αποφυγής να εμπλακεί η περιοχή στον ευρύτερο αμερικανοκινεζικό ανταγωνισμό.

Προφανώς τα ρήγματα δεν αναιρούνται όμως αυτό δεν σημαίνει ότι βαθαίνουν και υποχρεωτικά.

Αυτό μπορεί να εξηγήσει τα βήματα που γίνονται προς νέες ισορροπίες στην ευρύτερη Μέση Ανατολή: την αναζήτηση των κρατών του Κόλπου για διαύλους επικοινωνίες με το Ιράν, την επαναπροσέγγιση με την Τουρκία, παρά τις μεγάλες πολιτικές διαφορές, την αναζήτηση προοπτικά και κάποιας επίλυσης της κρίσης στην Υεμένη.

Ο Ιρανός αναπλρωτής υπουργός Εξωτερικών Αλί Μπαγκερί Κανί

Τα βήματα επαναπροσέγγισης ΗΑΕ και Ιράν

Σε αυτό το φόντο έχουν ξεχωριστή σημασία τα βήματα επαναπροσέγγιση των ΗΑΕ με το Ιραν. Σημειώνουμε εδώ ότι παρά την παραδοσιακή εχθρότητα ανάμεσα στα δύο κράτη, το γεγονός ότι έχουν ζητήματα οριοθέτησης ναυτικών συνόρων και γενικά μια αρκετά μεγάλη καχυποψία, το Ντουμπάι ήταν παραδοσιακά ένα από τα σημεία επαφής της ιρανικής οικονομίας με τις παγκόσμιες αγορές και πολλές ιρανικές εμπορικές επιχειρήσεις έχουν γραφεία στο Ντουμπάι, ενώ οι Ιρανοί έχουν το δικαίωμα να έχουν ακίνητη ιδιοκτησία στυο Ντουμπάι.

Τον Νοέμβριο ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών και κορυφαίος διαπραγματευτής για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν Αλί Μπαγκερί Κανί επισκέφτηκε τα ΗΑΕ και είχε συζητήσεις με τον Ανουάρ Γκαργκάς, διπλωματικό σύμβουλο του πρόεδρου των ΗΑΕκαι τον Χαλίφα Αλμάρα, υπουργό Διεθνών Υποθέσεων.

Τότε ο Γκαργκάς είχε δηλώσει ότι τα ΗΑΕ «κάνουν βήματα για να αποκλιμακωθούν οι εντάσεις με το Ιράν ως μια επιλογή πολιτικής προς τη διπλωματία και μακριά από τη σύγκρουση». Είχε προηγηθεί και τηλεφωνική συνομιλία των υπουργών Εξωτερικών των ΗΑΕ και του Ιράν, με τον Ιρανό ΥΠΕΞ, Αμίρ-Αμπντολαχιάν να δηλώσει πόση σημασία αποδίδει το Ιράν στη σχέση του με τα Εμιράτα ιδίως στο εμπόριο.

Πιο πρόσφατα στα τέλη Νοέμβρη έγινε γνωστό ότι αντιπροσωπεία υψηλού επιπέδου αξιωματούχων των ΗΑΕ ετοιμάζεται να πάρει στην Τεχεράνη για να βελτιώσει τις διμερείς σχέσεις, με τον Γκαργκάς  να δηλώνει ότι «Ελπίζω ότι θα γίνει σύντομα και ότι όλοι οι φίλοι μας έχουν γνώση. Υπάρχει μια αναγνώριση από τους Ιρανούς ότι πρέπει να ξαναφτιάξουν γέφυρες με τον Κόλπο». Και όλα αυτά βέβαια τη στιγμή που ξεκινούν ξεκινά στη Βιέννη οι διαπραγματεύσεις για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν.

Ούτε ήταν τυχαίο ότι αμέσως μετά από αυτές τις δηλώσεις η ιρανική ιστοσελίδα Nour News που θεωρείται προσκείμενη στο Ιρανική Ανώτατο Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας σχολίασε την επερχόμενη επίσκεψη της αντιπροσωπείας τα Εμιράτα υποστηρίζοντας ότι αυτή «μπορεί να είναι πολύτιμη και σημαντική ως ένα θετικό βήμα από τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για να μειώσουν τα εμπόδια στη συνεργασίας», ενώ συμπλήρωσε ότι τα ΗΑΕ «που έχουν περάσει τα τελευταία χρόνια επιδιώκοντας να αναδειχτούν σε βασικό παίχτη στην περιοχή, με μεγάλο κόστος και οικονομικό και ασφάλειας, τώρα προσπαθεί να μείνει στον κύκλο των πιθανών οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων, ακολουθώντας μια πιθανή συνεργασία (στη Βιέννη) και να πρωτοπορήσουν σε αυτόν το δρόμο».