Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Δ’)

Στον πυρήνα της σκέψης —και κατ’ επέκταση της δραστηριότητας— του Πρωταγόρα βρίσκεται μια φράση που περιλαμβάνεται στο έργο του υπό τον τίτλο Αλήθεια ή Καταβάλλοντες [λόγοι] («Η αλήθεια ή οι λόγοι που νικούν»). Η φράση αυτή έχει ως εξής: Πάντων χρημάτων μέτρον εστίν άνθρωπος, των μεν όντων ως έστιν, των δε ουκ όντων ως ουκ έστιν («Για όλα τα πράγματα μέτρο είναι ο άνθρωπος· γι’ αυτά που υπάρχουν, ότι υπάρχουν, και γι’ αυτά που δεν υπάρχουν, ότι δεν υπάρχουν»).

Πολλές και ποικίλες υπήρξαν οι απόψεις που διατύπωσαν κατά καιρούς οι μελετητές του έργου του Πρωταγόρα όσον αφορά την ανωτέρω φράση. Το αντικείμενο του προβληματισμού τους ήταν το εάν η φράση αυτή αναφέρεται μόνο στο γνωστικό πεδίο ή εκτείνεται και στο χώρο της ηθικής, το εάν με τα χρήματα νοούνται αντικείμενα ή ποιότητες ή αξίες, αλλά και το εάν ο άνθρωπος πρέπει να νοηθεί γενικά ή ατομικά.

Σε κάθε περίπτωση, με την εν λόγω φράση ο Πρωταγόρας εκφράζει την αντίθεσή του στον ελεατικό χωρισμό της αισθητικής αντίληψης και της πραγματικότητας, καθώς και στην ύπαρξη μιας απόλυτης, αμετάβλητης ουσίας, στην οποία ο άνθρωπος έχει πρόσβαση μόνο με το νου.

Μολονότι η σκέψη του Πρωταγόρα αντιτίθεται εκ πρώτης όψεως σε εκείνη του Παρμενίδη, θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι την ίδια στιγμή είναι στενά δεμένη μαζί της. Και τούτο, διότι στην ανωτέρω φράση βρίσκουμε και πάλι την παρμενιδική σύνθεση της σκέψης και του είναι, η οποία μεταφέρεται πλέον με ριζοσπαστικό τρόπο στον ατομικό άνθρωπο, τον κάθε άνθρωπο που αισθάνεται και σκέφτεται.

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Α’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Β’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Γ’)