Τι έχει απομείνει από τη φωτιά

Τον Δεκέμβριο του 2008 ζήσαμε μια κοινωνική έκρηξη με πρωταγωνιστή τη νεολαία. Η κλίμακα των κινητοποιήσεων, η δυναμική τους, ο βαθμός συμμετοχής σε συγκρουσιακές πρακτικές, το μέγεθος των καταστροφών, η έκταση στην οποία συμμετείχαν οι συγκεκριμένες ηλικιακές κατηγορίες, την έκαναν ένα φαινόμενο χωρίς προηγούμενο όχι μόνο για τη χώρα αλλά και για την Ευρώπη.

Ακριβώς γι’ αυτό ήταν τουλάχιστον κοντόθωρη η απροθυμία που καταγράφηκε να γίνει κατανοητό αυτό το κοινωνικό φαινόμενο. Αντιθέτως, προκρίθηκε από σημαντικό μέρος των σχολιαστών ένας λόγος περί ανομίας και παραβατικότητας, θεωρώντας ότι η έκρηξη ήταν απλώς το αποτέλεσμα ανεπαρκών κατασταλτικών πρακτικών απέναντι σε μια νεολαία που ήταν περίπου «κακομαθημένη» και δεν επιδείκνυε τα «ορθά» πολιτικά αντανακλαστικά.

Η ανεπάρκεια της προσέγγισης της «ανομίας» και της «παραβατικότητας» φάνηκε αργότερα και στην αντίστοιχη αδυναμία κατανόησης του ρήγματος που άνοιξαν στην ελληνική κοινωνία οι βίαιες αλλαγές που συνόδεψαν τα μνημόνια και προκάλεσαν με τη σειρά τους τεράστιας κλίμακας κινητοποιήσεις και βαθιές ανακατατάξεις στις πολιτικές σχέσεις εκπροσώπησης. Και τότε η γενική απαξίωση των κινητοποιήσεων καταδείκνυε μια αδυναμία κατανόησης των διεργασιών μέσα στην κοινωνία.

Στην περίπτωση του Δεκεμβρίου 2008 μπορεί να είχαμε φαινομενικά μια κοινωνική έκρηξη «τυφλή» και χωρίς τους σαφείς στόχους και τις συγκεκριμένες διεκδικήσεις που συναντάμε συνήθως στα κοινωνικά κινήματα ή τις μεγάλες πολιτικές εξεγέρσεις, όμως αυτό δεν αναιρεί ότι είχε περιεχόμενο και μια βαθιά πολιτική δυναμική, που αντιστοιχούσε σε μια περίοδο όπου η νεολαία εξελισσόταν στον «αδύναμο κρίκο» μιας βαθιάς κοινωνικής, πολιτικής και ιδεολογικής κρίσης. Μιας κρίσης που είχε παγκόσμια οικονομική διάσταση, αλλά και την «τοπική» έκφανση της εξάντλησης του ελληνικού «αναπτυξιακού μοντέλου» και ουσιωδώς και του πολιτικού συστήματος που είχε διαμορφωθεί γύρω από αυτό.

Εκρηκτικά υλικά

Η νεολαία ήταν στο επίκεντρο αυτής της κρίσης, καθώς ουσιαστικά κινδύνευε να αντιμετωπιστεί ως «αναλώσιμο υλικό». Επόμενο ήταν στους χώρους της νεολαίας να σωρεύονται εκρηκτικά υλικά που απλώς ανέμεναν μια θρυαλλίδα. Αλλωστε, λίγο νωρίτερα το μεγάλο φοιτητικό κίνημα της διετίας 2006-2007 είχε δείξει μια συνολικότερη στροφή τμημάτων της νεολαίας σε δρόμους κοινωνικής διεκδίκησης και σύγκρουσης. Το ότι και τότε είχε προκριθεί η κατασταλτική αντιμετώπιση απλώς επιβεβαιώνει το συνολικότερο πρόβλημα της αδυναμίας κατανόησης των κοινωνικών δυναμικών.

Μια τόσο μεγάλη κοινωνική έκρηξη αφήνει βαθιά ίχνη σε όσους με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συμμετείχαν σε αυτή. Με τον έναν ή τον άλλο τρόπο όσοι το 2008 ήταν μαθητές, φοιτητές ή νέοι εργαζόμενοι σφραγίστηκαν βαθιά από όσα συνέβησαν, ιδίως εάν αναλογιστούμε και τι ακολούθησε τα επόμενα χρόνια. Αυτό εξηγεί γιατί ακόμη και σήμερα στις γενιές κάτω των 40 αποτυπώνονται διαφορετικές πολιτικές και ιδεολογικές δυναμικές σε σχέση με μεγαλύτερες ηλικίες. Την ώρα που το ερώτημα εάν έχει υπάρξει «έξοδος από την κρίση» και εάν κυοφορούνται νέες εκρήξεις παραμένει ουσιωδώς ενεργό.