Μάχη με τον χρόνο για να «ξεκλειδώσουν» την Όμικρον

«Οι ανεκδοτολογικές αναφορές δεν προσφέρουν την παραμικρή βοήθεια»: είναι βέβαιο πως πολλοί λοιμωξιολόγοι και επιδημιολόγοι που καλούνται να πουν αν πρέπει ή όχι να φοβόμαστε την Ομικρον, τη νέα παραλλαγή του SARS-CoV-2 που ταυτοποιήθηκε στην Μποτσουάνα στις 11 Νοεμβρίου, συμμερίζονται την άποψη που διατύπωσε στους «Los Angeles Times» ο αμερικανός λοιμωξιολόγος δρ Τζόσουα Σίφερ.

Για να προσπεραστούν οι ανεκδοτολογικές αναφορές, χρειάζονται έρευνες, και οι έρευνες απαιτούν χρόνο. Πόσο ακριβώς; Η γαλλική εφημερίδα «Le Monde» έφτιαξε έναν χρήσιμο οδηγό.

Καταγραφή των μεταλλάξεων: αρκούν μερικές ώρες

Οι πρώτες αλληλουχίες DNA της Ομικρον είναι ήδη γνωστές, φρόντισε για αυτό ένα νοτιοαφρικανικό εργαστήριο. Αυτή η αλληλούχιση επέτρεψε τον εντοπισμό των διάσημων πια μεταλλάξεων που ξεχωρίζουν την Ομικρον από τη Δέλτα ή τις άλλες παραλλαγές. Οι επιστήμονες επικεντρώνονται στην πρωτεΐνη ακίδα της Ομικρον, αφού εκεί συγκεντρώνονται οι 32 από τις συνολικά 50 μεταλλάξεις που φέρει το νέο στέλεχος.

«Γνωρίζουμε ήδη τον ρόλο σχεδόν όλων των μεταλλάξεων της πρωτεΐνης ακίδας» λέει ο Ολιβιέ Σβαρτς, διευθυντής της μονάδας «Ιός και Ανοσία» στο Ινστιτούτο Παστέρ, «εκείνο που γνωρίζουμε λιγότερο, όμως, είναι η συνδυαστική τους δύναμη» – από αυτήν εξαρτάται η παθογονητικότητα και η μεταδοτικότητα της Ομικρον.

Δοκιμή της πρωτεΐνης ακίδας: μία έως δύο εβδομάδες

Με βάση τη γνωστή αλληλουχία DNA, μπορεί να συντεθεί εργαστηριακά ο γενετικός κώδικας της πρωτεΐνης ακίδας. «Μπορούμε έτσι να την παραγάγουμε ανεξάρτητα από το σύνολο του ιού, σε ένα κύτταρο, ανθρώπινο συνήθως, και να δούμε αν αναγνωρίζεται από τον ορό αίματος των εμβολιασμένων, από τα αντισώματα» εξηγεί ο δρ Σβαρτς. Ο ίδιος ωστόσο επισημαίνει πως «αυτό δεν μας λέει πώς θα λειτουργήσει πάνω σε ένα κύτταρο-στόχο».

Τεστ σε ψευδοϊούς: δέκα ως δεκαπέντε μέρες

Απαξ και είναι διαθέσιμη η πρωτεΐνη ακίδα, οι ερευνητές μπορούν να παράγουν ψευδοϊούς που θα μιμηθούν τη συμπεριφορά της Ομικρον. Η πρωτεΐνη ακίδα συνδέεται με ένα κομμάτι ρετροϊού, που μπορεί έτσι να εισέλθει σε ένα κύτταρο-στόχο κατά τον ίδιο τρόπο με τον κοροναϊό. Από εκεί κι έπειτα «μπορούμε να ελέγξουμε την εξουδετερωτική δράση του ορού αίματος εμβολιασμένων» λέει ο δρ Σβαρτς. «Πολλά εργαστήρια βρίσκονται επί του παρόντος σε αυτή τη διαδικασία».

Τεστ στον πραγματικό ιό: περίπου δύο εβδομάδες

Οι επιστήμονες απομονώνουν στο δείγμα ρινοφαρυγγικού επιχρίσματος ενός μολυσμένου ατόμου ολόκληρο τον ιό και όχι μόνο το RNA του – το τμήμα που χρησιμεύει για τα τεστ PCR. Απαξ και ολοκληρωθεί η καλλιέργειά του, ελέγχουν το πώς πολλαπλασιάζεται και την ευαισθησία του στον ορό αίματος εμβολιασμένων ατόμων.

Για να μελετηθεί όμως ο πραγματικός ιός, πρέπει να υπάρχουν δείγματα. Και όπως σημειώνει ο δρ Σβαρτς, σε ό,τι αφορά την Ομικρον, «δεν έχουμε λάβει ακόμα απομονώσεις του ιού, καθώς δεν υπάρχουν αρκετά κρούσματα».

Εκτίμηση της μεταδοτικότητας: αρκετές εβδομάδες

Οι εργαστηριακές μελέτες δίνουν μια ιδέα για την εξάπλωση της παραλλαγής, αυτή δεν είναι όμως αρκετή. Και όπως επισημαίνει ο Αρνό Φοντανέ, ένας άλλος ερευνητής του Ινστιτούτου Παστέρ, ούτε η κατάσταση στη Νότια Αφρική, όπου η συχνότητα της Ομικρον αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, μπορεί να προδικάσει το τι θα συμβεί στην Ευρώπη: πέραν της χαμηλής εμβολιαστικής κάλυψης στη Νότια Αφρική, η συγκεκριμένη χώρα πλήττεται λιγότερο από τη Δέλτα, η οποία κυριαρχεί στην Ευρώπη: η έκβαση του ανταγωνισμού Δέλτα – Ομικρον στην Ευρώπη δεν θα γίνει γνωστή πριν περάσουν αρκετές εβδομάδες.

Για να διαπιστωθεί αν πρέπει να προσαρμοστούν τα εμβόλια: αρκετοί μήνες

Είναι το μείζον ερώτημα: θα παραμείνουν αποτελεσματικά τα εμβόλια έναντι της Ομικρον; Για να το μάθουμε, «θα πάρουμε στο εργαστήριο ορό αίματος ανθρώπων εμβολιασμένων ή μολυσμένων και θα δούμε αν τα αντισώματά τους επιτρέπουν την εξουδετέρωση του νέου στελέχους και σε τι συγκέντρωση» λέει η γαλλίδα λοιμωξιολόγος Οντίλ Λονέ. Το θέμα, συνοψίζει η ίδια, είναι «να μάθουμε αν η τρίτη δόση εμβολίου θα είναι αρκετή κατά της Ομικρον ή αν θα χρειαστούν νέα εμβόλια, που είναι το χειρότερο σενάριο».

Ο διευθύνων σύμβουλος της Pfizer, πάντως, ο Αλβέρτος Μπουρλά, εκτίμησε πως η εταιρεία θα μπορέσει να προτείνει ένα νέο εμβόλιο σε λιγότερο από 100 ημέρες – για «έξι με επτά μήνες» έκανε λόγο από την πλευρά του ο Νταν Στάνερ, ο αντιπρόεδρος της Moderna.