Η συγκίνηση δεν αρκεί

Εάν κανείς κοιτάξει τα δημοσιεύματα και τα ρεπορτάζ για την επίσκεψη του Πάπα Φραγκίσκου στην Ελλάδα, θα παρατηρήσει ότι περισσεύει η αναφορά στη συγκίνηση, σε σχέση με όσα είπε και όσα έκανε.

Αυτό είναι αναμενόμενο, όχι μόνο εξαιτίας του ιδιαίτερου τόνου που διαλέγει στη δημόσια παρουσία και τον λόγο του ο ποντίφικας, αλλά και γιατί η Καθολική Εκκλησία, ένας παγκόσμιας θεσμός, δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων των δικαιωμάτων των προσφύγων και των μεταναστών, ιδίως από τη στιγμή που δίνει ολοένα και μεγαλύτερο βάρος στον πλανητικό Νότο και άρα ζητήματα όπως η φτώχεια, η ανισότητα, η μετανάστευση, η προσφυγιά, ο πόλεμος είναι πολύ κομβικά στη σχέση με το ποίμνιό της.

Αποτελεί, ταυτόχρονα, και προσπάθεια διόρθωσης της εικόνας μιας Εκκλησίας ιστορικά – και μέχρι πολύ πρόσφατα – συνδεδεμένης με την εξουσία και συνταραγμένης από σκάνδαλα σεξουαλικής κακοποίησης.

Η θέση που διατηρεί η Καθολική Εκκλησία επιβάλλει προφανώς τη μεταχείριση του Πάπα με τον ανάλογο σεβασμό, συμπεριλαμβανομένης και της διαρκούς αναφοράς στη συγκίνηση που προκάλεσε η παρουσία του στα σύνορα μιας Ευρώπης που προσπαθεί να υψώσει αδιαπέραστα τείχη σε αυτούς που απλώς θέλουν να ξεφύγουν από τον πόλεμο, την καταπίεση, τη φτώχεια.

Ομως, αυτή η «υποχρεωτική» συγκίνηση δεν πρέπει να μας κάνει να ξεχάσουμε το ουσιώδες. Ουσιαστικά, ο Πάπας κατήγγειλε τον πυρήνα της πολιτικής που σήμερα η Ευρώπη, στις εθνικές και συλλογικές μορφές της, θεωρεί αυτονόητη: την αντιμετώπιση των προσφύγων και των μεταναστών όχι ως ανθρώπων με δικαιώματα, αλλά ως «υβριδικής απειλής», τον περιορισμό του δικαιώματος στο άσυλο, τις μεγάλες δαπάνες για κατασκευή φραχτών στα όλο και πιο στρατιωτικοποιημένα σύνορα, τη διαρκή έκθεση σε θανάσιμο κίνδυνο των ανθρώπων που απλώς αναζητούν καλύτερο μέλλον, την αντιμετώπιση της αλληλεγγύης ως υπονόμευσης της «ασφάλειας» και της «ευταξίας». Αντί για συγκίνηση, προτιμότερο θα ήταν να αναλογιστούμε πώς η Ευρώπη θα αρχίσει να ταυτίζεται λιγότερο με τη βαναυσότητα.