Ο αόρατος κρατούμενος του Γκουαντάναμο

Του David Smith

Από μια μυστική βάση στην Ταϊλάνδη το 2002, αξιωματικοί της CIA προειδοποίησαν τα κεντρικά γραφεία ότι οι τεχνικές ανάκρισής τους μπορεί να οδηγήσουν στον θάνατο ενός κρατουμένου. Αν συνέβαινε αυτό, θα αποτεφρωνόταν για να μη μείνει κάποιο ίχνος. Αλλά, αν επιζούσε, θα μπορούσε η CIA να προσφέρει διαβεβαίωση ότι θα παρέμενε στην απομόνωση; Θα μπορούσε. Ο Αμπού Ζουμπαϊντά, αναφέρεται σε τηλεγράφημα, «δεν θα βρεθεί ποτέ σε επαφή με άλλους» και «θα πρέπει να παραμείνει σε απομόνωση για το υπόλοιπο της ζωής του».

Ετσι ξεκινά το «Forever Prisoner», ένα ντοκιμαντέρ του Αλεξ Γκίμπνι για το HBO, το οποίο αφηγείται την ιστορία του πρώτου σημαντικού «αόρατου κρατουμένου» που υποβλήθηκε σε αυτό που η CIA αποκαλεί «ενισχυμένες τεχνικές ανάκρισης» και ο υπόλοιπος κόσμος γνωρίζει με μια πιο απλή λέξη: βασανιστήρια. Σχεδόν δύο δεκαετίες ύστερα από αυτό το απάνθρωπο τηλεγράφημα, αποδείχθηκε ότι η CIA κρατά τον λόγο της. Ο Ζουμπαϊντά, στον οποίο δεν απαγγέλθηκαν ποτέ κατηγορίες και δεν του επιτράπηκε να αμφισβητήσει την κράτησή του, παραμένει έγκλειστος στις φυλακές του Γκουαντάναμο. Την πρώτη ημέρα που συνελήφθη κατέδωσε ένα τρομοκρατικό σχέδιο. Ομως η CIA συνέχισε τα βασανιστήρια, υποστηρίζοντας ότι δεν συνεργαζόταν.

«Αντιμετωπίζει τη φρίκη που ζουν στο Γκουαντάναμο, η οποία είναι ίσως η πιο υπαρξιακή φρίκη όλων, χειρότερη ακόμα και από έναν κρατούμενο που καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη», λέει ο Γκίμπνι σε συνέντευξή του. «Δεν ξέρεις το μέλλον σου. Είναι απροσδιόριστο. Δεν ξέρεις αν θα απελευθερωθείς ποτέ ή αν θα λάβεις κάποια στιγμή μια εξήγηση γιατί συνεχίζεις να βρίσκεσαι εκεί. Αυτό είναι υλικό για το οποίο κάνουμε ταινίες όταν προσπαθούμε να απεικονίσουμε τυραννικά καθεστώτα. Είναι Οργουελ. Το ότι δεν ξέρεις τι πρόκειται να σου συμβεί ή γιατί, συντρίβει την ψυχή και πρέπει να είναι ό,τι πιο ψυχολογικά αποσταθεροποιητικό υπάρχει».

Λίγοι θα αμφισβητούσαν ότι, στον απόηχο των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον, ο Ζουμπαϊντά αποτελούσε «πρόσωπο ενδιαφέροντος». Ο σαουδαραβικής καταγωγής Παλαιστίνιος είχε πολεμήσει στο Αφγανιστάν, με πλαστά διαβατήρια κανόνιζε ταξίδια για τζιχαντιστές και γνώριζε τρομοκρατικά σχέδια. Αλλά όταν συνελήφθη στο Πακιστάν τον Μάρτιο του 2002 (πυροβολήθηκε ενώ προσπαθούσε να δραπετεύσει), δαιμονοποιήθηκε λανθασμένα ως υψηλόβαθμο στέλεχος της Αλ Κάιντα. Τον μετέφεραν σε μυστική τοποθεσία στην Ταϊλάνδη για να τον ανακρίνουν πράκτορες που είχαν εμμονή με το πώς να αποτρέψουν άλλη μία 11η Σεπτεμβρίου.

Ο Γκίμπνι λέει: «Ο Αμπού Ζουμπαϊντά ήταν ο πρώτος που υπεβλήθη στο πρόγραμμα βασανιστηρίων της CIA. Αυτός μας ώθησε να διερευνήσουμε την ιστορία του επειδή δείχνει πώς ανατρέπεται το κράτος δικαίου. Πώς ακολουθήσαμε έναν δρόμο όπου μας ενδιέφερε περισσότερο να ακούσουμε αυτά που θέλαμε – που είναι αυτά που προκύπτουν από βασανιστήρια -, παρά τα πραγματικά γεγονότα».

Ο Ζουμπαϊντά υποβλήθηκε σε ακραίες τεχνικές ανάκρισης στα χέρια των εργολάβων της CIA, συμπεριλαμβανομένων 83 εφαρμογών εικονικού πνιγμού μόνο σε έναν μήνα. Σε κατάθεση που έδωσε στον δικηγόρο του το 2008, ο Ζουμπαϊντά θυμάται: «Συνέχιζαν να ρίχνουν νερό στη μύτη και στο στόμα μου μέχρι που ένιωσα πραγματικά ότι πνιγόμουν και το στήθος μου ήταν έτοιμο να εκραγεί από την έλλειψη οξυγόνου».

Πέρασε επίσης περισσότερες από 11 ημέρες σε ένα κουτί σε μέγεθος φερέτρου και 29 ώρες σε ένα ακόμη μικρότερο κουτί, όπου χωρούσε κουλουριασμένος. Το ντοκιμαντέρ περιλαμβάνει εικόνες βίαιης μεταχείρισης που σχεδίασε ο ίδιος ο κρατούμενος καθώς και καταχωρίσεις από τα προσωπικά του ημερολόγια πριν και μετά τη σύλληψη.

Οι ΗΠΑ χρησιμοποιούσαν τα βασανιστήρια ως κυβερνητική πολιτική για πρώτη φορά στην ιστορία. Ο Γκίμπνι τονίζει: «Η CIA θα ήθελε να προσποιηθεί ότι επρόκειτο για επιστημονικό πρόγραμμα προσεκτικά αξιολογημένο από επιστήμονες. Ομως δεν ήταν. Απλά αυτοσχεδίαζαν: «Ας δοκιμάσουμε 24 ώρες στέρησης ύπνου. Αυτό δεν λειτουργεί. Τι θα λέγατε για 48 ώρες; Τι θα λέγατε για 72 ώρες;». Το μυαλό διαλύεται έπειτα από 72 ώρες στέρησης ύπνου και θα μπορούσαν να είχαν ρωτήσει έναν από τους ειδικούς τους. Γιατί λοιπόν θα ανακρίνατε κάποιον έπειτα από 72 ώρες στέρησης ύπνου; Είναι ανόητο», συνεχίζει ο Γκίμπνι. «Συνέχισαν επίσης αυτοσχεδιάζοντας: «Ας δοκιμάσουμε εικονικό πνιγμό σήμερα. Ας τον γδύσουμε να του ρίξουμε κρύο νερό. Ω, αυτό δεν λειτουργεί. Ας δοκιμάσουμε τα παλιά, να τον κρεμάσουμε από τους καρπούς. Ας τον βάλουμε σε ένα κουτί όπου θα αφοδεύει πάνω του για τέσσερις ή πέντε ημέρες. Αυτό μπορεί να λειτουργήσει. Ας παίξουμε μουσική πολύ δυνατά. Τι θα λέγατε για μερικά τραγούδια των Red Hot Chili Peppers ξανά και ξανά και ξανά στη διαπασών;»».

Ο Ζουμπαϊντά μεταφέρθηκε σε μυστικές τοποθεσίες στην Πολωνία, στο Μαρόκο, στη Λιθουανία, στο Αφγανιστάν και στο Γκουαντάναμο, όπου κρατείται από το 2006. Κάποια στιγμή έχασε το αριστερό του μάτι. Ο Γκίμπνι θέλει το ντοκιμαντέρ αυτό να αφυπνίσει συνειδήσεις. «Οι φυλακές του Γκουαντάναμο πρέπει να κλείσουν. Ο Ζουμπαϊντά δεν βρίσκεται εκεί για τα όσα μας έκαναν, αλλά για τα όσα του κάναμε εμείς. Γιατί δεν θα του επιτραπεί να τα περιγράψει ποτέ».