Η αναγέννηση της παράδοσης σε 250 φορεσιές

της Μαίρης Αδαμοπούλου

Mπορεί τούτη η αρχοντοπούλα από τη Θάσο που ποζάρει περήφανη σαν το παγόνι που στέκει στο πλευρό της να μη συνάντησε ποτέ όσο ζούσε τις κοπέλες από τη Σάμο που χαμογελούν κρατώντας τα μαγιάτικα στεφάνια στα χέρια. Να μην άκουσε ποτέ τα αγόρια από τη Νάξο με το κατακόκκινο καράβι στην αγκαλιά τους να λένε τα κάλαντα, ούτε να γνώρισε το κορίτσι από τη Σκιάθο που μέσα στο μαντίλι της κουβαλά κλωσσόπουλα.

Δύο αιώνες μετά από την εποχή που όλοι τούτοι, γυναίκες και άνδρες, κορίτσια κι αγόρια, δούλευαν στα χωράφια, ταξίδευαν με τα καράβια τους ή γιόρταζαν σε γάμους και πανηγύρια φορώντας στολές κεντημένες με μεράκι και πλουμισμένες με στολίδια απρόσμενα – όπως εκείνη από το Καστελλόριζο με το ισπανικό σάλι που φέρνανε οι καραβοκύρηδες από την Εσπερία ή το ρωσικό μαντίλι της κυράς από τη Θάσο που κουβαλούσαν στις αποσκευές τους οι έμποροι από τα ταξίδια τους εκεί – «ξαναγεννήθηκαν».

Μόνο που τούτη τη φορά τις 250 φορεσιές τους, αν και τις κέντησε κάποιος που με μαεστρία χειρίζεται τις βελόνες και τις κλωστές, δεν έπιασε τα νήματά του για να τους ντύσει. Τις «κέντησε» με δύο άλλα μέσα στα οποία έχει ταλέντο: τις τέμπερες και τα μολύβια. Και ύστερα δεν τους άφησε άλαλους. «Κέντησε» και τον λόγο τους μέσα από 23 διηγήματα, όπου η φαντασία του συνάντησε αστραχάδες (στρογγυλά φέσια από μαύρο αστρακάν που φορούσαν στο Πήλιο) και μαφέσια (γυναικεία κεφαλοκαλύμματα), βελέσια (μεσοφούστανα) και ρασμίρια (είδος λαμπερού μεταξωτού υφάσματος). Και δεν είναι άλλος από τον εκ των κορυφαίων σκηνογράφων και ενδυματολόγων του θεάτρου, Γιάννη Μετζικώφ.

Τούτη η «γέννα» – ή αναγέννηση, για την ακρίβεια – κράτησε τρία χρόνια και χρειάστηκαν πολλές βουτιές σε εκδόσεις παλιές και σκονισμένες, συγκρίσεις και αντιπαραβολές με φωτογραφίες κηλιδωμένες από τον χρόνο ώστε η κάθε ενδυμασία να αποκαλύψει την όψη εκείνη που ανταποκρινόταν με ακρίβεια στην αρχική της εικόνα, χωρίς παρεμβολές από τη φαντασία ή τη σύγχυση των περιηγητών του 19ου αιώνα.

Και το αποτέλεσμα είναι μια πινακοθήκη της παραδοσιακής φορεσιάς του ελληνόφωνου κόσμου, καμωμένη με κάθε λεπτομέρεια, που απλώθηκε με όρους υψηλής αισθητικής σε ένα λεύκωμα υπό τον τίτλο «Γιάννης Μετζικώφ, Ενδύματα και διηγήματα» με την υπογραφή των εκδόσεων Καπόν και υλοποιήθηκε με τη στήριξη του Ιδρύματος Γεωργίου και Βικτωρίας Καρέλια.

«Ριζα μας»

Οι πρωταγωνιστές ασπρόμαυροι σαν ήρωες μιας παλιάς ταινίας. Και μια πινελιά χρώματος σε κάθε εικόνα μοιάζει να τους δίνει μια πνοή ζωής.

«Είμαι ξέχειλος από χρώμα κι επέλεξα να αποδώσω τις φορεσιές σε άσπρο-μαύρο καθώς δεν είχα επαρκή στοιχεία για τα σωστά χρώματα» λέει ο Γιάννης Μετζικώφ για την έκδοση για χάρη της οποίας λειτούργησε ως «ενορχηστρωτής πληροφοριών» και εξηγεί ότι η ενασχόλησή του με τα ενδύματα της ελληνικής παράδοσης ήταν αναπόφευκτη, καθώς «αποτελούν τη ρίζα μας».

Θυμάται, μάλιστα, ότι είχε ντύσει τους πρωταγωνιστές της «Μήδειας» που σκηνοθέτησε το 2001 ο Μιχάλης Κακογιάννης, τους μεν άνδρες με μαύρες φουστανέλες και τις γυναίκες ως Μανιάτισσες, με εξαίρεση την κεντρική ηρωίδα.

Ως νησίδες στις σελίδες με τα έργα τέχνης του Γιάννη Μετζικώφ λειτουργούν και τα γεμάτα εικόνες, υπαινικτικά συναισθήματα και άρωμα μιας άλλης εποχής διηγήματά του.

Πραγματικές αφορμές και φαντασία αναπλάθουν ατελέσφορους έρωτες, γάμους και προξενιά, θανάτους, γέννες και φονικά, σκηνές από παζάρια και έμπορους, με πολλά στοιχεία ντοπιολαλιάς κάθε τόπου, εξού και το γλωσσάρι στο τέλος της δίγλωσσης έκδοσης (ελληνικά – αγγλικά), στην οποία περιλαμβάνεται και μια συνομιλία του Γιάννη Μετζικώφ με την Ιριδα Κρητικού. «Ξέρετε κάτι; Δεν είμαι ούτε λαογράφος ούτε συγγραφέας. Συγκινημένος είμαι…» μας είπε αποχαιρετώντας μας κατά τη χθεσινή παρουσίαση της έκδοσης.