Χόρευε, χόρευε, χόρευε, ωσότου πια να σωριαστείς

Το γράφει πολύ ωραία ο ίδιος ο Χίτσενς στα απομνημονεύματά του («Hitch 22. Αμφισβητίας εκ πεποιθήσεως», εκδ. Μεταίχμιο, 2011, μτφρ. Μιχάλης Μακρόπουλος), αναφερόμενος στον φετφά που είχαν εκδώσει οι φανατικοί ισλαμιστές κατά του Σαλμάν Ρούσντι (τον οποίο εκείνος είχε κρύψει για ένα διάστημα στο διαμέρισμά του, στην Ουάσιγκτον): «Ηταν, αν μπορώ να το θέσω έτσι, μια αντίθεση ανάμεσα σε όσα μισώ και σε όσα αγαπώ. Στη στήλη του μίσους: δικτατορίες, θρησκεία, βλακεία, δημαγωγία, λογοκρισία, εκφοβισμός. Στη στήλη της αγάπης: λογοτεχνία, ειρωνεία, χιούμορ, το άτομο και η υπεράσπιση της ελεύθερης έκφρασης».

Τι θα πει «αμφισβητίας εκ πεποιθήσεως»; Θα πει ότι δεν καταλάβαινε ούτε από ενθρονισμένα είδωλα ούτε από μασημένη τροφή. Ο Χένρι Κίσινγκερ ήταν εγκληματίας πολέμου. Η Μητέρα Τερέζα δεν ήταν φίλη των φτωχών, αλλά της φτώχειας. Ο Μπιλ Κλίντον έφτασε στην προεδρία επειδή αρνήθηκε ως κυβερνήτης του Αρκανσο να δώσει χάρη σε μια σειρά από μελλοθάνατους, μεταξύ των οποίων κι έναν με ανήκεστο εγκεφαλική βλάβη. Και η αθεΐα του, την οποία ανέπτυξε στο βιβλίο του «Ο Θεός δεν είναι μεγάλος: πώς η θρησκεία δηλητηριάζει τα πάντα», ήταν αδιαπραγμάτευτη γι’ αυτόν, ακόμη κι όταν έπνεε τα λοίσθια εξαιτίας ενός καρκίνου του οισοφάγου. Στην πραγματικότητα, ο Hitch ήταν αντίθετος σε όλες τις θρησκείες. «Μην επιτρέπεις ποτέ σε κανένα κόμμα και καμιά τάση», έλεγε αυτός ο παλιός τροτσκιστής, «όσο ευγενείς προθέσεις κι αν έχουν, να σκέφτονται στη θέση σου».

Πώς ένας άνθρωπος που στα νιάτα του έκοβε ζαχαροκάλαμο στην Κούβα, και στη συνέχεια ανέπτυξε στενές σχέσεις με σπουδαίους διαφωνούντες της Ανατολικής Ευρώπης όπως ο Ανταμ Μίχνικ και ο Βάτσλαβ Χάβελ, έφτασε να υποστηρίξει με τόσο πάθος το 2003 την εισβολή του Τζορτζ Μπους του νεότερου στο Ιράκ με κατασκευασμένες κατηγορίες; Επειδή η τρομοκρατία ήταν ένας πολύ σοβαρότερος αντίπαλος από όλους τους προηγούμενους. Κι επειδή τον θύμωναν πολύ οι δικτάτορες, όλοι οι δικτάτορες, στη Μέση Ανατολή, στην Αφρική, στην Ισπανία ή στην Ελλάδα. «Θα ξέρω ότι έχω γεράσει όταν πάψω να ξυπνάω θυμωμένος», έλεγε. Πέθανε πριν γεράσει. «Προσωπικά θέλω να «κάνω» θάνατο με ενεργό και όχι με παθητικό τρόπο», έγραψε κάποτε, «και να είμαι εκεί, και να τον κοιτάξω στα μάτια, και να είμαι απασχολημένος με κάτι όταν έρθει για μένα».

Οπως λέει κι ο Γ.Χ. Ωντεν στο ποίημα «Η ηχώ του θανάτου», που έβαλε ο Χίτσενς ως προμετωπίδα στην αυτοβιογραφία του, «Χόρευε ώσπου τ’ αστέρια να γκρεμιστούν/ μαζί με τα δοκάρια της σκεπής./ Χόρευε, χόρευε, χόρευε, ωσότου πια/ να σωριαστείς».

Σε μια τηλεοπτική συζήτηση, όταν κάποιος είπε στον Hitch «δεν κατάλαβα τίποτα από αυτά που είπατε», εκείνος απάντησε «δεν με εκπλήσσει, ας περάσουμε στο επόμενο θέμα». Σε ένα εστιατόριο, όταν ένας νεαρός του πέταξε ότι σίγουρα θα τον μισούσε εξαιτίας του θορύβου που έκανε η παρέα του, απάντησε «σας μισώ ήδη». Η καταλυτική επιρροή που άσκησε πάνω του ο Τζορτζ Οργουελ (στον οποίο αφιέρωσε το βιβλίο του «Γιατί έχει σημασία ο Οργουελ») τον έκανε να γνωρίζει και να διακηρύσσει ότι υπάρχει κάτι που λέγεται αλήθεια. Κι ότι αυτή η αλήθεια δεν έρχεται δι’ επιφοιτήσεως, αλλά ύστερα από μια μεθοδική έρευνα που γίνεται με τα εργαλεία του ορθολογισμού. Μη θυσιάζετε ποτέ την αλήθεια στον βωμό του αγώνα που δίνετε, έλεγε, γιατί έτσι κάνετε ένα δώρο στους εχθρούς σας.

Η ίδια αυτή ηθική τον οδήγησε να γράψει για τους κινδύνους της πολιτικής των ταυτοτήτων ήδη από το 2001, πολλά χρόνια δηλαδή πριν το ζήτημα αυτό εισβάλει στην κεντρική πολιτική σκηνή: «Να αντιμετωπίζεις με δυσπιστία τις ταυτοτικές πολιτικές, να τις αποφεύγεις σαν την πανούκλα. Θυμάμαι πολύ καλά την πρώτη φορά που άκουσα ότι «το προσωπικό είναι πολιτικό». Στην αρχή, το σύνθημα αυτό κυκλοφόρησε ως αντίδραση στην απογοήτευση και την πλαδαρότητα που ακολούθησαν το 1968. Ηταν ένα βραβείο της παρηγοριάς για όσους είχαν χάσει αυτή τη διάσημη χρονιά. Αμέσως, ένιωσα ότι είχε εμφανιστεί μια πολύ βλαβερή ιδέα. Η συνέχεια με δικαίωσε. Αρχίσαμε να βλέπουμε συναντήσεις όπου οι άνθρωποι σηκώνονταν για να εκφράσουν τα συναισθήματά τους χωρίς να παίρνουν τον κόπο να διευκρινίζουν αυτό που σκέφτονταν ή πώς σκέφτονταν και να περιγράφουν αυτό που ήταν, αντί να λένε τι είχαν κάνει και τι ιδέες είχαν υπερασπιστεί (…) Αρχικά αριστερή, η στάση αυτή έγινε απολύτως αντιδραστική». (από το βιβλίο «Γράμματα σε έναν νέο αντιρρησία», εκδ. Εστία, 2003, μτφρ. Γ.Θ. Καράμπελας)

Η αρρώστια που τον σκότωσε ήταν φυσικά αποτέλεσμα των τεραστίων ποσοτήτων αλκοόλ που έρρεαν στον οργανισμό του. Να πληρώνεις για τα πάθη σου: άλλο ένα από τα ανθρώπινα δικαιώματα για τα οποία είχε αγωνιστεί.