Revenge porn – Το «κενό» στην ελληνική νομοθεσία που αφήνει τα θύματα απροστάτευτα

Αποτροπιασμό προκάλεσε η καταγγελία γυναίκας βάσει της οποίας ο Στάθης Παναγιωτόπουλος δημοσίευσε βίντεο και εκατοντάδες φωτογραφίες σε προσωπικές στιγμές στους σε ιστοσελίδες πορνογραφικού περιεχομένου, χωρίς την έγκρισή της.

Σε ανακοίνωση τους ο παρουσιαστής ανέφερε μεταξύ άλλων πως «ζήτησα συγγνώμη από το εν λόγω πρόσωπο και επανόρθωσα εμπράκτως», ωστόσο είναι απορίας άξιο πως θα μπορούσε ένας δράστης revenge porn να «επανορθώσει», έχοντας προχωρήσει σε τέτοιες αποτρόπαιες πρακτικές, και πώς το θύμα θα μπορούσε να ξεπεράσει το σοκ που βίωσε, ειδικά όταν ο θύτης του έχει «επιβάλει» τη σιωπή για τόσα χρόνια.

Είναι αλήθεια πως το κίνημα MeToo στην Ελλάδα, το κύμα αποκαλύψεων που ξέσπασε από θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, έδωσε φωνή σε αρκετά θύματα, τα οποία κατάφεραν, παίρνοντας το κάθε ένα τον χρόνο του, να σπάσουν τη σιωπή τους και να καταδείξουν τους θύτες.

Ωστόσο, το φαινόμενο του revenge porn δεν είναι κάτι καινούργιο στην ελληνική κοινωνία, καθώς δεν είναι λίγα τα θύματα, διάσημα και μη, που έχουν πέσει θύματα εκδικητικής πορνογραφίας.

Από την Ειρήνη Καζαριάν, την Ιωάννα Τούνη, τη Σπυριδούλα Καραμπουτάκη, μέχρι την Ελένη Τοπαλούδη και την Λίνα Κοεμτζή.

Υπενθυμίζεται, πως στην υπόθεση της Ελένης Τοπαλούδη, όπως είχε καταγγείλει και ο πατέρας της, οι δολοφόνοι της την εκβίαζαν με δημοσιοποίηση του βίντεο του βιασμού της, πριν την παρασύρουν στο ραντεβού του θανάτου.

Μετά την αποκάλυψη, οι δράστες ανέφεραν πως «έκαναν πλάκα», διαψεύδοντας την ύπαρξη καταγραφής.

Το «κενό» στον ποινικό κώδικα

Η εκδικητική πορνογραφία έχει προστεθεί στους νόμους για τα σεξουαλικά εγκλήματα, ωστόσο στην Ελλάδα δεν περιλήφθηκε στη σειρά των αλλαγών που έγιναν στο νέο Ποινικό Κώδικα και τον Κώδικα Ποινικής Δικονομίας.

Η μη τυποποίηση του αδικήματος ως τέτοιο, στο κεφάλαιο της γενετήσιας ελευθερίας, συνεπάγεται τη μη αναγνώριση από το νομοθέτη της σημασίας της ποινικοποίησης της χρήσης συγκεκριμένων βίντεο – ερωτικών/ σεξουαλικών, που βρίσκονται στον πυρήνα της ανθρώπινης αξιοπρέπειας, αυτοδιάθεσης και σεβασμού του άλλου ατόμου – ως μέσο απειλής, εκβίασης, εκδίκησης, τιμώρησης, από σύντροφο/ πρώην σύντροφο/ σύζυγο.

Οι καταγγελίες επομένως αυτές αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο του νόμου για παραβίαση προσωπικών δεδομένων, που αποτελούν πλημμέλημα, με τον δράστη να τιμωρείται φυλάκιση μέχρι ενός έτους.

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες οι διάφορες μορφές διαδικτυακής βίας σε βάρος γυναικών δεν διώκονται ποινικά.

Η Γερμανία, η Γαλλία, η Μάλτα και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι οι λίγες χώρες που έχουν θεσπίσει διατάξεις για την ποινικοποίηση του revenge porn.

Συγκεκριμένα:

Στην Αγγλία και την Ουαλία θεωρείται αδίκημα η αποκάλυψη ιδιωτικών σεξουαλικών φωτογραφιών και βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου που απεικονίζεται. Οι δράστες τιμωρούνται με δύο χρόνια φυλάκισης.

Η Μάλτα τιμωρεί όποιον, με πρόθεση να προκαλέσει συναισθηματική βλάβη ή βλάβη οποιασδήποτε φύσης, αποκαλύπτει μια ιδιωτική σεξουαλική φωτογραφία ή βίντεο χωρίς τη συγκατάθεση του ατόμου ή των προσώπων που εμφανίζονται ή απεικονίζονται σε αυτά. Οι δράστες τιμωρούνται με δύο χρόνια φυλάκιση και με πρόστιμο 3.000-5.000 ευρώ.

Γερμανικό δικαστήριο το 2014 χαρακτήρισε παράνομη την αποθήκευση φωτογραφιών σεξουαλικού περιεχομένου πρώην συντρόφου εφόσον η/ο σύντροφος ζητήσει τη διαγραφή τους.

Η Γαλλία θέσπισε το 2016 τον νόμο περί ψηφιακής δημοκρατίας, ο οποίος προβλέπει αυστηρότερες κυρώσεις σε βάρος των ατόμων που κρίνονται ένοχα για εκδικητική πορνογραφία με ποινή φυλάκισης δύο ετών ή πρόστιμο 60.000 ευρώ.

Η σεξουαλική κακοποίησης μέσω εικόνας

«Εκδικητική πορνογραφία» ή «εκδικητικό πορνό» (revenge porn): η χρήση και η διαδικτυακή ανάρτηση προσωπικών φωτογραφιών και βίντεο, σεξουαλικού περιεχομένου, με στόχο τον εξευτελισμό του θύματος.

Οι εικόνες μπορεί επίσης να είναι προϊόν υποκλοπής, μέσω ηλεκτρονικής παρείσφρησης στον υπολογιστή, στους λογαριασμούς κοινωνικών δικτύων ή το κινητό τηλέφωνο του θύματος.

Συχνά αυτή η πρακτική έχει ως στόχο να προκαλέσει σημαντική βλάβη στη ζωή του ατόμου που στοχοποιείται.

Όπως αναφέρει το Κέντρο Γυναικείων Μελετών και Ερευνών «Διοτίμα», το 2015 εισάγεται για πρώτη φορά ο όρος σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας από τις Mc Glynn & Rackley, οι οποίες στάθηκαν κριτικά στον όρο «εκδικητική πορνογραφία» (revenge porn), υποστηρίζοντας ότι αυτός αφορά μόνο μία μορφή από ένα ολόκληρο φάσμα εμφυλοποιημένων, σεξουαλικοποιημένων μορφών κακοποίησης, κοινό χαρακτηριστικό των οποίων είναι ότι εγγράφονται σε αυτό που έχει χαρακτηριστεί ως «συνεχές της σεξουαλικής κακοποίησης μέσω εικόνας».

Η εννοιολόγηση αυτή στηρίζεται σε δύο επιχειρήματα: καταρχάς στο ότι υπάρχει ένα συνεχές πρακτικών που από κοινού συγκροτούν την έννοια της σεξουαλικής κακοποίησης μέσω εικόνας και κατά δεύτερον ότι η σεξουαλική κακοποίηση μέσω εικόνας αποτελεί μέρος του συνολικότερου συνεχούς της έμφυλης/ σεξουαλικής βίας.

Επιπλέον ο όρος «εκδικητική πορνογραφία» θεωρήθηκε ότι δεν περιγράφει επαρκώς τις ενέργειες για τις οποίες χρησιμοποιείται και δεν εκφράζει τον χαρακτήρα και την έκταση της βλάβης που προκαλείται.

Μάλιστα αρκετοί από τους νόμους που ισχύουν καλύπτουν συγκεκριμένες όψεις «εκδικητικής πορνογραφίας», ενώ οι περισσότεροι έχουν περιορισμένο εύρος και ως εκ τούτου παρέχουν περιορισμένη αποκατάσταση.

Το αποτέλεσμα είναι ότι ο συγκεκριμένος όρος εφαρμόζεται ευρέως αν και έχει περιορισμένο «βεληνεκές».

Αντιθέτως η εννοιολόγηση που στηρίζεται στο συνεχές της σεξουαλικής κακοποίηση μέσω εικόνας ξεπερνά αυτά τα όρια και επιπλέον υπογραμμίζει τη μη συναινετική δημιουργία και διανομή των ιδιωτικών σεξουαλικών εικόνων.