Ύστατη γερμανική διάκριση στον Κάρολο Παπούλια (1929-2021)

Γύρω στους 300 καλεσμένους παραβρέθηκαν την Παρασκευή το βράδυ (01.11.19) στο εξωκλήσι του Αγίου Πνεύματος του Πανεπιστημίου Χούμπολντ στο Βερολίνο προκειμένου να παρακολουθήσουν την εκδήλωση για την απονομή του πολιτιστικού βραβείου της Ένωσης των Ελληνογερμανικών Εταιρείων (VDGG) στον τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια.

Με το Δαχτυλίδι της Τιμής διακρίνονται κάθε δύο χρόνια προσωπικότητες και θεσμοί που συνέβαλαν σημαντικά στη σύσφιξη των ελληνογερμανικών σχέσεων. Πριν δύο χρόνια το βραβείο είχε απονεμηθεί στην ελληνική εκπομπή της Deutsche Welle. Αιτιολογώντας τη φετινή επιλογή η πρόεδρος της VDGG Ζίγκριντ Σκαρπέλη-Σπερκ δήλωσε ότι «ο Κάρολος Παπούλιας είναι ένα ευτύχημα για τις ελληνογερμανικές σχέσεις», καθώς συνέβαλε με παραδειγματικό τρόπο στη συνεννόηση των δύο λαών.

Επειδή λόγω ασθένειας δεν μπόρεσε έρθει στο Βερολίνο το βραβείο παρέλαβε η κόρη του Άννα Παπούλια, η οποία διάβασε και τον χαιρετισμό του πατέρα της. Σε αυτόν ο 90χρονος σήμερα τ. πρόεδρος αναφέρεται στις βιωματικές σχέσεις που έχει με τη Γερμανία. Στα 14 του συμμετείχε στην Αντίσταση ενάντια στις γερμανικές δυνάμεις κατοχής, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 και ως την πτώση της Χούντας ζούσε στη Γερμανία.

Στο Πανεπιστήμιο της Κολωνίας έκανε τη διατριβή του στο Δίκαιο, εργάστηκε παράλληλα στην ελληνική εκπομπή της Deutsche Welle και συμμετείχε ενεργά στον αντιδικτατορικό αγώνα που στηρίχτηκε πολύπλευρα από γερμανικά κόμματα, φοιτητικές οργανώσεις και συνδικάτα. Με τη Μεταπολίτευση επιστρέφει στην Ελλάδα, έγινε συνιδρυτής του ΠΑΣΟΚ, σχεδόν 12 χρόνια χρημάτισε υπουργός Εξωτερικών και για δύο περιόδους, ως το 2015, Πρόεδρος της Δημοκρατίας.

Η θητεία του σε αυτό το αξίωμα συμπίπτει με την ελληνική κρίση χρέους, κατά την οποία οι ελληνογερμανικές σχέσεις πέρασαν σοβαρή δοκιμασία. Και σε αυτή την περίοδο, όπως σε όλο το διάστημα της πολιτικής του σταδιοδρομίας, ο Κάρολος Παπούλιας κατέβαλε προσπάθειες και ανέλαβε πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και βελτίωση των ελληνογερμανικών σχέσεων. Ένας επιπλέον λόγος για αυτό το ενδιαφέρον είναι ότι οι τρεις του κόρες και τα εγγόνια του ζουν στη Γερμανία. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στον χαιρετισμό του: «Ήρθα ως φοιτητής και φεύγοντας στην Ελλάδα άφησα ένα κομμάτι του εαυτού μου εδώ».

Το «θαύμα της συμφιλίωσης»

Ο Κάρολος Παπούλιας ως εμβληματική φυσιογνωμία των ευμετάβλητων ελληνογερμανικών σχέσεων από την Κατοχή ως σήμερα ήταν το λαϊτμοτίφ των πολυάριθμων ομιλιών της εκδήλωσης, ιδιαίτερα του τέως γερμανού προέδρου Γιοάχιμ Γκάουκ που ήταν ο κεντρικός ομιλητής. Αποκαλώντας τον Κ. Παπούλια Έλληνα, Ευρωπαίο, αντιστασιακό και φίλο της Δημοκρατίας ο Γ. Γκάουκ αναφέρθηκε εκτενώς στην επίσκεψή του το 2014 στις Λιγκιάδες. Πρόκειται για ένα χωριό βορείως των Ιωαννίνων, όπου γερμανικά στρατεύματα το 1943 σκότωσαν και έκαψαν 82 βρέφη, γυναίκες και γέρους.

Ενώ ευχαρίστησε τον κ. Παπούλια που τον είχε συνοδεύσει σε αυτή την επίσκεψη, μάλιστα σε μια περίοδο που ήταν τεταμένες οι ελληνογερμανικές σχέσεις, υπενθύμισε τα λόγια που του είχε απευθύνει ο κ. Παπούλιας στο μαρτυρικό χωριό:

«Σας είμαι βαθιά ευγνώμων για το ότι μπορούμε να στεκόμαστε μαζί, ακόμη και απέναντι στο δύσκολο κομμάτι του κοινού μας παρελθόντος. Είναι για μένα ένα από τα μεγάλα θαύματα που προκύπτουν από τη συμφιλίωση. Για αυτή τη συμφιλίωση καταβάλατε προσπάθειες. Άλλωστε, εσείς ο ίδιος την προσωποποιείτε. Ως νέος πολεμήσατε το γερμανό κατακτητή, υποφέρατε εσείς ο ίδιος, η οικογένεια σας, οι φίλοι και οι σύντροφοί σας. Χάσατε κοντινούς σας ανθρώπους και παρ’ όλα αυτά τείνατε χείρα φιλίας στους Γερμανούς και σε εμένα προσωπικά ως εκπρόσωπο της χώρας μου. Αποδείξατε ότι η συμφιλίωση μπορεί να υπάρξει ακόμα και μετά από απίστευτο πόνο.»

Μετά την επίσκεψη στις Λιγκιάδες οι δύο πρόεδροι είχαν επισκεφτεί τη συναγωγή των Ιωαννίνων, όπου ο Γιοάχιμ Γκάουκ συνάντησε Εβραίους επιζώντες του Άουσβιτς. Μας δόθηκε η ευκαιρία σε εκείνο κομμάτι της επίσκεψης να ρωτήσουμε τον τέως έλληνα πρόεδρο για τη σημασία που απέδωσε στην επίσκεψη του γερμανού ομολόγου του στις Λιγκιάδες, όπου είχε ζητήσει από τους συγγενείς των θυμάτων και από τον ελληνικό λαό «συγχώρεση» (Verzeihung) για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν στην περίοδο της γερμανικής κατοχής. Με το δικό του αισθητήριο για την ιστορικότητα της στιγμής ο κ. Παπούλιας απάντησε ότι «είναι η δική μας Βαρσοβία». Δηλαδή, παρομοίασε τη στάση του Γιοάχιμ Γκάουκ με τη γονυκλισία του καγκελάριου Βίλλυ Μπραντ το 1970, στο μνημείο για τα εβραϊκά θύματα του γκέτο της πολωνικής πρωτεύουσας κατά τη γερμανική κατοχή.

Οι καλεσμένοι

Ο κ. Γκάουκ δεν ήταν ο μόνος από τους γερμανούς ομιλητές που από το βήμα της εκδήλωσης εκμυστηρεύτηκε πως στο σχολείο μάθαινε αρχαία ελληνικά. Ανάλογες αποκαλύψεις έκαναν στους χαιρετισμούς τους ο υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης του κρατιδίου του Βερολίνου Ματίας Κόλατς, όπως και η υφυπουργός για θέματα Οικογένειας, Γυναικών και Νεότητας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης Γιουλιάνε Ζάιφερτ. Αν συνυπολογίσει κανείς τους καθηγητές πανεπιστημίου, αρχαιολόγους και πόλλους άλλους που επίσης είχαν τη δυνατότητα αυτή, τότε θα πρέπει να είχε συγκεντρωθεί στην αιθουσα ένας σεβαστός αριθμός Γερμανών που γνωρίζουν τουλάχιστον τα αρχαία ελληνικά.

Παρόντες στην εκδήλωση ήταν μεταξύ άλλων ο βουλευτής των γερμανών Φιλελευθέρων Γρηγόρης Αγγελίδης, ο γενικός διευθυντής της Deutsche Welle Πέτερ Λίμπουργκ όπως και παλιοί συνεργάτες της ελληνικής εκπομπής, ο έλληνας πρέσβης Θεόδωρος Δασκαρόλης, ο πρώην πρόεδρος του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου DAI Χανς Γιόαχιμ Γκέρκε. Το μουσικό πρόγραμμα της βραδιάς κάλυψε η ελληνογερμανική χορωδία «Πολυφωνία» με Πλακιώτικα Τραγούδια, Θεοδωράκη, Χατζιδάκι, Λεοντή.

Παναγιώτης Κουπαράνης, Βερολίνο