Το χιούμορ είναι ιερό

Δεν χαμογέλασαν όλοι με το σκίτσο που ανάρτησε ο Ηλίας Μόσιαλος; Δεν κατάφεραν να το τοποθετήσουν στην αγγλοσαξονική παράδοση των Μόντι Πάιθονς; Μήπως δεν χρειαζόμασταν μία ακόμη υπόμνηση για την άβυσσο που χωρίζει ανορθολογισμό και επιστήμη; Τα ερωτήματα ανήκουν ήδη σε μια άλλη χώρα: στο ανεξερεύνητο παρελθόν. Και πιθανότατα θα πρόσθεταν λίγο ακόμα ξόδεμα στο σοσιαλμιντιακό ντεκόρ του Δωδεκαημέρου. Η διαφορά πλέον είναι η ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου, με την οποία ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στη London School of Economics μεταμορφώθηκε σε πέτρα του σκανδάλου. Είχε όλα τα εχέγγυα: σπουδές, αντίληψη υπέρ του μεταρρυθμιστικού εκσυγχρονισμού, ανοιχτούς ορίζοντες στην Ευρώπη. Το παράδοξο είναι ότι η εκκλησιαστική ιεραρχία καταγγέλλει τον Ηλία Μόσιαλο, βασισμένη στο πανάρχαιο δόγμα, ενώ οι «αναμάρτητοι» που σηκώνουν πρώτοι τον λίθο προέρχονται από τις σύγχρονες σπηλιές των social media ή την επικοινωνιακή αγορά. Μοντερνισμός, αλλά αντιδραστικός.

Τα αίτια είναι γνωστά. Κατά το γράμμα του νόμου, ο Ιωσήφ και η Μαρία πρέπει να παραμείνουν στο άσβεστο εικονοστάσι με τα πεφιλημένα κειμήλια. Δεν επιτρέπεται καμία συνάφεια με τον κόσμο, καμία αναπαραγωγή στο βασίλειο της ποπ κουλτούρας, καμία διασάλευση από την άχρονη κεκρυμμένη πινακοθήκη. Το έγκλημα καθοσιώσεως που προσάπτεται στον Μόσιαλο είναι ακριβώς ότι αποφόρτισε τις δύο μορφές από τον ρόλο που τούς ανατίθεται στον ετήσιο λατρευτικό κύκλο. Χρησιμοποίησε λοξό πινέλο και «βέβηλο» χιούμορ.

Οπως θα έκανε ένας σύγχρονος δημιουργός κόμικ που διασκευάζει τα ιερά και όσια της λογοτεχνίας (ας θυμηθούμε, με την ευκαιρία, πόσο δημιουργική ήταν η μεταγραφή του Δημήτρη Χαντζόπουλου στην «Πάπισσα Ιωάννα» του βλάσφημου κάποτε Ροΐδη ή παρόμοιες γελοιογραφίες του Ανδρέα Πετρουλάκη). Μετακίνησε τις μορφές από το τέμπλο πιο κοντά στη γλώσσα των meme χωρίς, ωστόσο, να ακυρώνει την πηγή της έμπνευσης.

Κι έτσι η συζήτηση που θα μπορούσε να διεξαχθεί με όρους αισθητικής ή γούστου κατέληξε σε νέα πολιτισμική σύρραξη, από εκείνες που τρέφουν τη μισαλλοδοξία και την πόλωση. Είναι σαν να περιμένει κανείς την κορύφωση των σχολίων που δέχεται ήδη ο καθηγητής. Είναι σαν να αναγνωρίζει πίσω από την πεποιημένη ιερή οργή τα «λυσσασμένα αρνάκια του Θεού», σύμφωνα με μια παλιότερη έκφραση του Στάθη Τσαγκαρουσιάνου. Εν έτει 2021, το μένος των ultra ζηλωτών μεταφέρεται από τα κράσπεδα των κινηματογράφων και των θεάτρων στο inbox. Η παρέμβαση της υπουργού Νίκης Κεραμέως -«λυπηρό» χαρακτήρισε το περιστατικό- δείχνει ότι οι φωνές αυτές εισακούονται. Δείχνει ότι ορισμένες φορές το δεύτερο συστατικό του τίτλου στο υπουργείο της υπερφαλαγγίζει το πρώτο.

Το υπόγειο μουρμουρητό επικαλείται και η Ιερά Σύνοδος στην ανακοίνωσή της, με την οποία καταγγέλλει τον Ηλία Μόσιαλο: «χλευάζει την θρησκευτική πίστη εκατομμυρίων ορθοδόξων χριστιανών της χώρας που εκπροσωπεί, και οι συναφείς διαμαρτυρίες μελών της Εκκλησίας που περιήλθαν σε γνώση μας δίνουν την αφορμή για την γενικότερη υπόμνηση ότι… οι προσβολές και επιθέσεις κατά του Χριστιανισμού θα συνεχίσουν και θα αυξάνονται κατά τον 21ο αιώνα». H ένσταση προκύπτει όπως και στην περίπτωση των σκίτσων του Μωάμεθ: πώς αποδεικνύεται – νομικά – η προσωπική προσβολή; Και ως ποιο σημείο φτάνει η αναγωγή σε όλα τα είδη προσβολών; Τι σημαίνει, για παράδειγμα, ότι κάποιος μπορεί να αισθάνεται προσβεβλημένος από τον ανορθολογισμό που απειλεί να τον καταπιεί;