Προσφυγικό – Τι συμβαίνει με τα σαπιοκάραβα που μεταφέρουν τους πρόσφυγες

Ο φετινός χειμώνας βρίσκεται ακόμη στις αρχές του, όμως έχει σημαδευτεί από σπαρακτικά ναυάγια μεταναστών και προσφύγων, τόσο στη Μεσόγειο όσο και στη Μάγχη. Ρεπορτάζ του Guardian για τα πλωτά μέσα που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι που επιδιώκουν να περάσουν τα σύνορα της ΕΕ και της Βρετανίας, αποκαλύπτει ορισμένους από τους λόγους για τις τραγικές ειδήσεις που ακούμε συνεχώς στη διάρκεια των τελευταίων ημερών.

Η προέλευση των επικίνδυνων φουσκωτών βαρκών

Όπως αναφέρει η βρετανική εφημερίδα, ανάμεσα στις κατεστραμμένες βάρκες στις ακτές της Δουνκέρκης συναντά κανείς συχνά την επωνυμία MaRe Boote, που ανήκει σε μια γερμανική εταιρεία με έδρα την πόλη Βέρνε, στη δυτική Ρηνανία. Σύμφωνα με τις βρετανικές και τις γαλλικές αρχές, οι διακινητές τις αγοράζουν στη Γερμανία, τις αποστέλλουν στη Γαλλία και στη συνέχεια τις μεταφέρουν στην παραλία του Καλαί λίγες ώρες πριν την αναχώρηση.

• Διαβάστε επίσης: Προσφυγικό – Διασώθηκαν 29.000 πρόσφυγες και μετανάστες στο Αιγαίο και καταγράφηκαν το 2021 ως αφιχθέντες μόλις 8.500

Άλλες βάρκες που είναι «δημοφιλείς» στους διακινητές παράγοντας στην Κίνα και φτάνουν στην Ευρώπη μέσω ηλεκτρονικών παραγγελιών.

Η συχνότερη αιτία θανάτου προσφύγων στη θάλασσα

«Οι περισσότερες φουσκωτές βάρκες έχουν μήκος περίπου 11 μέτρων και έχουν σχεδιαστεί για να μεταφέρουν με ασφάλεια το πολύ 15 άτομα. Οι διακινητές τις ρίχνουν στον απέραντο ωκεανό ακόμη και με 50 επιβάτες», εξηγεί στον Guardian ο Σαλβατόρε Βέλα, ανώτατος εισαγγελέας από το Αγκριγκέντο της Σικελίας και επικεφαλής των περισσότερων ερευνών για τους διακινητές που δραστηριοποιούνται στη Λιβύη.

«Ο κίνδυνος για τους επιβάτες είναι πολύ υψηλός σε αυτές τις βάρκες», προσθέτει ο Βέλα. «Ανήκουν στις συχνότερες αιτίες θανάτου στη θάλασσα για τους αιτούντες άσυλο, επειδή είναι δύσκολο αυτές οι βάρκες να φτάσουν στον προορισμό τους αν δεν πραγματοποιηθεί επιχείρηση διάσωσης. Για να περιορίσουν το κόστος, οι διακινητές αγοράζουν φουσκωτές βάρκες χαμηλής ποιότητας που κοστίζουν από $500 έως $2000».

Οι γερμανικές βάρκες που απαντώνται συχνά στη Δουνκέρκη ανήκουν στις ακριβότερες της κατηγορίας – και είναι ασφαλείς, όταν χρησιμοποιούνται βάσει των οδηγιών του κατασκευαστή. Δεν είναι, όμως, κατάλληλες για τη μεταφορά τόσων ανθρώπων και σε τέτοιες αποστάσεις.

Ο ρόλος της ΕΕ στη χρήση των επικίνδυνων πλωτών μέσων

Στο παρελθόν, εξηγεί ο Guardian, οι πρόσφυγες χρησιμοποιούσαν παλιές ψαρόβαρκες, μαούνες και βάρκες από ξύλο και ίνες υάλου, τις οποίες αγόραζαν οι διακινητές από Λίβυους, Τούρκους, Τυνήσιους και Αιγύπτιους αλιείς.

Όμως από την κορύφωση των μεταναστευτικών ροών το 2015, οι ευρωπαϊκές στρατιωτικές αποστολές για την καταπολέμηση της παράτυπης μετανάστευσης, έχουν προχωρήσει σε επιχειρήσεις καταστροφών αυτών των σκαφών, με στόχο αυτά να μην χρησιμοποιούνται για τη διακίνηση ανθρώπων.

Το αποτέλεσμα, φυσικά, δεν ήταν η αποτροπή των απελπισμένων από τις απόπειρες αίτησης ασύλου στην ΕΕ, αλλά η επικράτηση των φουσκωτών βαρκών ως το κυριότερο πλωτό μέσο στα θαλάσσια μεταναστευτικά μονοπάτια προς την Ευρώπη.

Ξεφουσκώνουν μέσα σε λίγη ώρα

Τα φουσκωτά με τη χειρότερη ποιότητα είναι κατασκευασμένα από τόσο ευτελή υλικά, ώστε να κινδυνεύουν να ξεφουσκώσουν μέσα σε λίγη ώρα από τη στιγμή που ξεκινούν τα θαλάσσια ταξίδια τους. Σταδιακά, όλοι οι θάλαμοι αέρα ενδέχεται να καταρρεύσουν, ακόμη και αν η βάρκα βρίσκεται σε ακινησία σε ήρεμη θάλασσα. Όμως και τα ακριβότερα, γερμανικά μοντέλα, δεν είναι κατάλληλα για παράδειγμα για να διασχίσουν το Κανάλι της Μάγχης υπερφορτωμένα με δεκάδες ανθρώπους.

Παντελής έλλειψη μέσων προστασίας

Το Κανάλι, μια από τις πιο πολυσύχναστες θαλάσσιες διαδρομές του πλανήτη, είναι έτσι κι αλλιώς εξαιρετικά επικίνδυνη διαδρομή για εκείνους που την επιχειρούν χωρίς τα κατάλληλα μέσα. Απουσία φωτισμού και τεχνολογίας μέσω της οποίας να μπορούν να ανακοινώσουν τη θέση τους και να ελέγξουν τις θέσεις των άλλων σκαφών, οι βάρκες κλυδωνίζονται αόρατες στο σκοτάδι. Τα μόνα μέσα που έχουν οι αιτούντες άσυλο για τη διάσωσή τους, είναι τρόμπες ποδηλάτων, με τις οποίες επιχειρούν να ξαναφουσκώσουν τις βάρκες εν πλω και πλαστικά μπουκάλια με τα οποία αδειάζουν τα νερά.

Τον περασμένο μήνα, 27 άτομα, κυρίως Ιρακινοί Κούρδοι, σκοτώθηκαν σε ναυάγιο στο σκοτάδι του καναλιού. Σύμφωνα με τους δυο επιζήσαντες, η βάρκα άρχισε να ξεφουσκώνει μέσα σε τρεισίμιση ώρες από την αναχώρησή τους από μια παραλία κοντά στη Δουνκέρκη.

«Το κόστος για τους διακινητές έχει μειωθεί σημαντικά από όταν άρχισαν να χρησιμοποιούν πλαστικές βάρκες», λέει ο Βέλα στον Guardian. «Άπειροι άνδρες μπορούν να τις πλοηγήσουν – συχνά προέρχονται και οι ίδιοι από τους μετανάστες. Και είναι εύκολο να τις βρεις. Μπορείς να τις παραγγείλεις από το internet, από ασιατικές αγορές».

Διαφημίζουν τις βάρκες ως «προσφυγικές»

Για πολλά χρόνια, η κινεζική πλατφόρμα Alibaba διέθετε φουσκωτές βάρκες τις οποίες παρουσίαζε ως «προσφυγικές» ή «μεταναστευτικές».

Σε διαφήμιση για «υψηλής ποιότητας προσφυγική βάρκα», τα σωσίβια αναφέρονταν ως «προαιρετικός εξοπλισμός».

«Η βάρκα έχει καλή αντοχή έναντι της βύθισης. Όταν είναι γεμάτη (ακόμη κι αν η βάρκα είναι εντελώς γεμάτη με νερό) μπορεί να συνεχίσει να επιπλέει», ανέφερε διαφήμιση που εντόπισε ο Guardian.

Μετά από διαμαρτυρίες της ΕΕ, το Alibaba.com δήλωσε ότι θα σταματήσει να «ανέχεται» πωλητές που χρησιμοποιούν την πλατφόρμα του με τέτοιο τρόπο. Έκτοτε οι περισσότερες τέτοιου είδους καταχωρήσεις έχουν απομακρυνθεί, όμως ο Guardian παρατηρεί ότι σύνδεσμοι που περιέχουν τις επίμαχες φράσεις εξακολουθούσαν να λειτουργούν, παρά την αλλαγή στην ονομασία των προϊόντων – ενώ δεν έλειπαν και διαφημίσεις που ανέφεραν ανοιχτά τους όρους.

Οι διαδρομές των φουσκωτών

Απόρρητο έγγραφο της ΕΕ που γράφτηκε το 2016 από αξιωματούχους της Επιχείρησης Σοφία, που είχε στόχο την καταστολή της παράτυπης μετανάστευσης στη Μεσόγειο και έχει διαρρεύσει έκτοτε, επιβεβαιώνει ότι διακινητές με έδρα τη Λιβύη αγόραζαν βάρκες από την Κίνα, τις οποίες στη συνέχεια μετέφεραν στη Βόρειο Αφρική μέσω της Μάλτας.

Το έγγραφο αναφέρεται στην κατάσχεση περίπου 20 συσκευασμένων πλαστικών βαρκών που «εισήχθησαν από την Κίνα και μεταφέρθηκαν στη Μάλτα και την Τουρκία σε ένα κοντέινερ με προορισμό τη Μισράτα της Λιβύης».

Στη συνέχεια, ελλείψει αιτιολόγησης για την παρακράτηση των βαρκών, τα προϊόντα αφέθηκαν να συνεχίσουν το ταξίδι τους.

Ο Βέλα υποστηρίζει ότι τα σκάφη που χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν ανθρώπους στην Ελλάδα παραδίδονται στην Τουρκία. Εκείνα που ξεκινούν από τη Λιβύη παραδίδονται σε λιμάνια της Μάλτας ή της Τουρκίας, από όπου στη συνέχεια φορτώνονται για τη Βόρειο Αφρική. Τα φουσκωτά που διασχίζουν τη Μάγχη παραδίδονται στην καρδιά της Ευρώπης.

Έκθεση της συνοριοφυλακής της Γαλλίας (PAF) διαπίστωσε ότι «οι βάρκες που έρχονται από την Κίνα και είναι σε θέση να μεταφέρουν έως και 60 μετανάστες αποθηκεύονται στο εξωτερικό, κυρίως στη Γερμανία».

Αδυναμία ελέγχου της χρήσης των φουσκωτών

Ο Μάρβιν Ρόιτερ, ιδιοκτήτης της MaRe Boote δηλώνει «εκνευρισμένος» στον Guardian για το γεγονός ότι η γερμανική αστυνομία τον ενημέρωσε ότι οι βάρκες του χρησιμοποιούνται για να μεταφέρουν μετανάστες από τη Γαλλία στη Βρετανία. «Αισθάνομαι απαίσια για τα πράγματα που κάνουν με τις βάρκες μου αυτοί οι κακοί άνθρωποι», λέει.

Όπως εξηγεί, οι πελάτες που αγόρασαν τα φουσκωτά του, που κατασκευάζονται στην Κίνα, το έκαναν με νόμιμο τρόπο.

Όπως και άλλες εταιρείες που πωλούν φουσκωτά στην Ευρώπη, εξηγεί ότι δεν έχει τα μέσα να διαπιστώσει αν οι πελάτες του αγοράζουν τις βάρκες με στόχο τη διακίνηση ανθρώπων. «Το πρόβλημα είναι ότι οι πελάτες που αγόρασαν αυτά τα σκάφη, ενδέχεται να τα πούλησαν σε κακούς ανθρώπους».

Η Κίνα κεντρικός προμηθευτής

Ορισμένες συμμορίες φαίνεται ότι συνεχίζουν να αγοράζουν απευθείας από την Κίνα, σύμφωνα με τον Ολιβιέ Καν, καθηγητή ποινικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο CY Cergy του Παρισιού. Όπως λέει, σε αυτές συμπεριλαμβάνεται και μια καλά οργανωμένη εγκληματική σπείρα Ιρακινών Κούρδων που δραστηριοποιείται στο Καλαί. Η σπείρα εν μέρει εξαρθρώθηκε το Νοέμβριο, με πολλαπλές συλλήψεις, μετά το φονικό ναυάγιο με τους 27 νεκρούς.

Οι διακινητές χρησιμοποίησαν βάρκες που είχαν παραγγείλει από την Κίνα και στη συνέχεια αποστείλει στην Τουρκία, αναφέρει ο Καν στον Guardian. Στη συνέχεια, τα σκάφη ταξίδεψαν στη Γερμανία μέσω των Βαλκανίων, πριν παραδοθούν σε ομάδες διακινητών στο Καλαί και τη Νορμανδία.

Πρόσφυγες που μίλησαν τον περασμένο μήνα στον Guardian ανέφεραν ότι οι διακιντές χρεώνουν €3.000 ανά άτομο για το πέρασμα στη Βρετανία. Το 2019, στις βάρκες που εντοπίζονταν από τις αρχές επέβαιναν κατά μέσο όρο 12 άτομα. Το 2021 ο αριθμός εκτοξεύτηκε στα 27.

Αναζητούν την τύχη τους με σαπιοκάραβα

Τα υπέρογκα ναύλα των διακινητών ωθούν αρκετούς πρόσφυγες να αναζητήσουν μόνοι τους την τύχη τους στη θάλασσα, επάνω σε αυτοσχέδιες βάρκες που έχουν ενισχύσει με κομμάτια PVC κολλημένα με αδιάβροχη κολλητική ταινία ή με κομμάτια ξύλου τοποθετημένα με βίδες.

Αρκετές μεγάλες εταιρείες στη βόρεια Γαλλία, έχουν σταματήσει να πωλούν φουσκωτές βάρκες και κανό για να διασφαλίσουν ότι οι διακινητές δεν θα χρησιμοποιήσουν τα προϊόντα τους για να διασχίσουν τη Μάγχη.

Παρόλα αυτά, στις ακτές της Ευρώπης εξακολουθούν να ξεβράζονται ανδρικά, γυναικεία και παιδικά ρούχα και παπούτσια. Κανείς δεν γνωρίζει ποια ήταν η μοίρα των ανθρώπων που τα φορούσαν.

Πηγή: Guardian