Διακόσμηση και τρόφιμα – δηλητήριο στις γιορτές

Μπορεί στην περίοδο των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς να διακοσμούμε το σπίτι μας με το Χριστουγεννιάτικο δέντρο και κάθε είδους στολίδι και να φροντίζουμε – ακόμη και μέσα στην πανδημία – να περάσουμε τα γιορτινά βράδια με τους αγαπημένους μας γύρω από το τραπέζι, όμως δεν βάζουμε ποτέ στο μυαλό μας ότι μπορεί να υπάρχουν κίνδυνοι που δεν έχουμε αναγνωρίσει ακόμη…

Στη φετινή Χριστουγεννιάτικη έκδοση του British Medical Journal, οι… ειδικοί, μας δίνουν τις συμβουλές τους για να προσέξουμε την τοξικότητα στο διάκοσμο ή στο γιορτινό τραπέζι.

Ξεκινώντας λοιπόν από το Χριστουγεννιάτικο δέντρο, αυτό θεωρείται ασφαλές αν είναι φυσικό, αν και για τους καλλιεργητές τους, δεν μπορούν να αποκλειστούν οι δερματίτιδες εξ΄ επαφής, επειδή η έκθεσή τους στο φυτό είναι εξαιρετικά υψηλή τις ημέρες αυτές.

Τα επίσης διακοσμητικά ου (Herdera helix η επιστημονική τους ονομασία), μπορεί να προκαλέσουν αλλεργική αντίδραση εξ΄ επαφής. Επιπλέον, έχουν αυτούς τους κόκκινους καρπούς, που περιέχουν σαπωνίνες.

Αν από λάθος τους καταπιούμε μπορεί να προκαλέσουν γαστρεντερικές διαταραχές. Σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να οδηγήσουν σε υπνηλία, υπερθερμία και αταξία. Ευτυχώς, οι σαπωνίνες δεν απορροφώνται εύκολα από τη γαστρεντερική οδό, οπότε δεν προκαλούν τοξικότητα.

Τα αχλάδια που χρησιμοποιούμε σε διάφορες γιορτινές συνταγές, έχουν κουκούτσια τα οποία περιέχουν αμυγδαλίνη. Αυτή μεταβολίζεται σε κυανιούχες ενώσεις στον γαστρεντερικό σωλήνα, όμως για να φτάσουν να είναι δηλητηριώδη, χρειάζεται να φαγωθούν τα αχλάδια 12 δέντρων… (που στα βρετανικά κάλαντα είναι τα δώρα που φέρνουν οι 12 ημέρες των γιορτών των Χριστουγέννων).

Το πιο επικίνδυνο στολίδι, είναι το γκι – ο ιξός ή επιστημονικά Viscum album. Όλα τα μέρη του φυτού είναι δηλητηριώδη, περιέχουν βισκοτοξίνες (φυτικές λεκτίνες, μεταξύ των οποίων ρικίνη), οι οποίες αναστέλλουν τη σύνθεση κυτταρικών πρωτεϊνών μέσω της δέσμευσης ριβοσωματικών υπομονάδων, εξ ου και το ενδιαφέρον για χρήση των εκχυλισμάτων τους σε θεραπείες για τον καρκίνο.

Η συγκέντρωση των βισκοτοξινών εξαρτάται από τον ξενιστή στον οποίο αναπτύσσεται το γκι, με τα μούρα να είναι το λιγότερο τοξικό μέρος του φυτού. Η βρώση τους προκαλεί γαστρεντερικές διαταραχές.

Στεφάνια και διακοσμητικά

Το γκι και το ου, πλέκονται σε διακοσμητικά στεφάνια, μαζί με ντουλκαμάρα, (Solanum dulcamara), ένα ευρασιατικό νυχτολούλουδο του οποίου τα κόκκινα μούρα περιέχουν γλυκοαλκαλοειδή σολανίνης και η κατάποση μπορεί να προκαλέσει δυσάρεστες κράμπες.

Αυτό μαζί με το γκι χρησιμοποιούσαν οι Δρυίδες, είναι γνωστή η δηλητηριώδης δράση του, καθώς περιέχει κοκτέιλ ταξινών και γλυκοσιδών, που προκαλούν καρδιακή αρρυθμία, επίμονη υπόταση και βραδυκαρδία.

Το εορταστικό δείπνο

Και εδώ βρίσκουμε ορισμένα επιβλαβή είδη φυτών, αν και ίσως όχι τόσο επιβλαβή όσο η οι θερμίδες και το αλκοόλ που συνοδεύει τα εδέσματα. μπορείτε να καταναλώσετε ως μέρος της γιορτής σας.

Αν και συνήθως τις τρώμε καθαρισμένες, οι πατάτες -συγγενικές προς το ου- στα «μάτια» που αναπτύσσουν όταν εκτίθενται στο φώς, περιέχουν γλυκοαλκαλοειδή σολανίνης, που δεν καταστρέφονται σε θερμοκρασίες μαγειρέματος.

Ευτυχώς, η πατάτα έχει τις χαμηλότερες συγκεντρώσεις σολανίνης από όλα τα συγγενικά της φυτά, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος. Οι φύτρες της πατάτας και οι πράσινες πατάτες είναι οι πιο επικίνδυνες μορφές. Η σολανίνη σε ασυνήθιστα υψηλές ποσότητες προκαλεί εμετό , διάρροια, παραλήρημα και ταχυκαρδία.

Μερικές φορές μπορεί να δημιουργηθούν κίνδυνοι από μη τοξικά φυτά. Ακόμη και το κλαδάκι δεντρολίβανου με το οποίο γαρνίρετε το ψητό σας μπορεί να προκαλέσει κίνδυνο. Έχει καταγραφεί ηπατική λοίμωξη μετά από διάτρηση εντέρου που προκλήθηκε από ένα κλαδί δεντρολίβανου από ένα πλούσιο δείπνο με ψητό.

Τα λαχανάκια Βρυξελλών, δεν φαίνεται να είναι δηλητηριώδη, καθώς έχει καταγραφεί μόνο ένα περιστατικό όπου η υπερβολική κατανάλωση ήταν ανάλογη με θεραπεία με βαρφαρίνη (κατά των καρδιακών αρρυθμιών).

Η κανέλλα είναι ένα από τα μπαχαρικά που χρησιμοποιούμε πολύ συχνά στις γιορτές. Σε μορφή σκόνης, έχει διαπιστωθεί πως είναι βιοανθεκτική στους πνεύμονες και σχηματίζει κοκκιώματα κατά την εισπνοή σε ζωικά μοντέλα. Έχουν καταγραφεί περιστατικά αναπνευστικής δυσχέρειας, αλλά και αντιδράσεις υπερευαισθησίας που χρειάστηκαν ιατρική περίθαλψη.

Το μοσχοκάρυδο (Myristica fragrans) μπορεί να προκαλέσει παραισθήσεις και αντιχολινεργικά συμπτώματα σε εξαιρετικά χαμηλή δόση (λιγότερο από μια κουταλιά της σούπας). Ο υπεύθυνος παράγοντας είναι η μυριστικίνη, που έχει επίσης συνδεθεί με γαστρεντερική δυσφορία, δύσκολα ελεγχόμενες κρίσεις, ψύχωση και θάνατο, αναφορές παραλήρημα από τον 16ο αιώνα.

Ο Παράκελσος, ο πατέρας της τοξικολογίας, μας έχει διδάξει ότι «όλα τα πράγματα είναι δηλητήριο και τίποτα δεν είναι χωρίς δηλητήριο. Η δόση είναι αυτή που το κάνει να μην είναι δηλητήριο».