Εμβολιασμοί – Από τον Έντουαρντ Τζένερ και τον «δαμαλισμό» στα εμβόλια mRNA

Οι εμβολιασμοί παρόλο που χρονολογούνται με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο από τον 18ο αιώνα, προκαλούν αντιδράσεις ακόμα και σήμερα από αρνητές, όπως και στην εποχή του «πατέρα» του εμβολιασμού του Έντουαρντ Τζένερ.

Ο Άγγλος παθολόγος ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε τον «δαμαλισμό» ως μέσο προστασίας από την ευλογιά. Το 1796 εμβολίασε τον 8χρονο Τζέιμς Φίλιπς με υγρό από το πύον των φυσσαλίδων που έβγαζαν στα χέρια όσοι άρμεγαν τις αγελάδες και για κάποιο λόγο δεν νοσούσαν, όπως θυμίζει σε άρθρο του ο Βασίλης Ιγνατιάδης στο iatronet.gr.

Στη συνέχεια ο μικρός ήρθε σε επαφή με άρρωστα άτομα, αλλά δεν νόσησε.

Η ιστορία του Έντουαρντ Τζένερ

Ο «δαμαλισμός»

Η ονομασία του «δαμαλισμού» προέρχεται από τη μεσαιωνική λέξη δαμάλι (δηλαδή το μικρό μοσχάρι) και αργότερα ονομάστηκε vaccine (εμβόλιο) από την λατινική λέξη vacca (δηλαδή αγελάδα).

Μαζί με την επαναστατική για την εποχή μέθοδο πρόληψης γεννήθηκε και το φαινόμενο του αντιεμβολιασμού. Ένα μέρος του πληθυσμού αντέδρασε, άρχισαν να διατυπώνονται φόβοι για τερατογενέσεις, ενώ εφημερίδες της εποχής δημοσίευαν σκίτσα και καρικατούρες με ανθρώπους να βγάζουν κεφάλι αγελάδας μετά τον εμβολιασμό τους.

Έντουαρντ Τζένερ Πηγή: Wikipedia

Κατά άλλους οι «ρίζες» της τεχνητής ανοσοποίησης ξεκινούν σχεδόν έναν αιώνα νωρίτερα από τον Τζένερ, πάλι για την ευλογιά, με πρωτοπόρους δύο Έλληνες γιατρούς: Τον Ιάκωβο Πυλαρινό από το Ληξούρι της Κεφαλονιάς, που έκανε τον λεγόμενο «ευλογισμό» το 1701 στην οθωμανική Κωνσταντινούπολη και τον Εμμανουήλ Τιμόνη από τη Χίο, ο οποίος λίγα χρόνια αργότερα (1714) δημοσίευσε σχετική μελέτη σε βρετανικό επιστημονικό περιοδικό, που ανακοινώθηκε και στη Βασιλική Ιατρική Εταιρεία του Λονδίνου.

Η εξαφάνιση της ευλογιάς

Σχεδόν τρεις αιώνες μετά τον «ευλογισμό» του Πυλαρινού και δύο αιώνες μετά τον «δαμαλισμό» του Τζένερ, η ευλογιά εξαφανίστηκε επίσημα από την ανθρωπότητα το 1980.

Σε όλο αυτό το διάστημα αναπτύχθηκε αμέτρητος αριθμός εμβολίων, που εξάλειψαν ή μείωσαν δραματικά θανατηφόρες και υπερμεταδοτικές λοιμώδεις νόσους, σώζοντας εκατομμύρια ζωές.

Με αφορμή την πανδημία COVID-19 και το μεγαλύτερο πρόγραμμα εμβολιασμού στην ιστορία της ανθρωπότητας που βρίσκεται σε εξέλιξη για την τιθάσευσή της, ο καθηγητής Παιδιατρικής – Λοιμωξιολογίας στο ΑΠΘ και μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, Εμμανουήλ Ροηλίδης, κάνει μια μικρή αναδρομή στην ιστορία του εμβολιασμού, εντοπίζει οφέλη αλλά και τρωτά σημεία των εμβολίων και αναφέρεται στα εμβόλια ακριβείας που έρχονται. Η παρουσίαση έγινε σε πρόσφατη εκδήλωση του πραγματοποίησαν πριν από λίγες μέρες στο δημαρχείο Θεσσαλονίκης ο Σύλλογος Αποφοίτων ΑΠΘ και ο Σύλλογος Αποφοίτων ΑΠΘ Κύπρου.

Το μεγαλύτερο επίτευγμα του 20ού αιώνα

Όπως ανέφερε ο κ. Ροηλίδης σύμφωνα με το iatronet.gr, ο 20ος αιώνας ήταν αυτός που σηματοδότησε κυρίως την ανάπτυξη των πιο αποτελεσματικών εμβολίων και την ευρεία χρήση τους στον παγκόσμιο πληθυσμό. Δεν είναι τυχαίο ότι οι εμβολιασμοί έχουν αναγνωριστεί ως το πρώτο στη λίστα από τα 10 μεγαλύτερα επιτεύγματα στη δημόσια υγεία για τον περασμένο αιώνα, με δεύτερη τη χλωρίωση του πόσιμου νερού.

Η νόσος κατά της οποίας αναπτύχθηκε το πρώτο εμβόλιο, η ευλογιά, εξαλείφθηκε το 1980, τρία χρόνια μετά την καταγραφή του τελευταίου περιστατικού (1977).

Σε όλο αυτό το διάστημα, ο εμβολιασμός έχει αποτελέσει βασικό όπλο για την πρόληψη των περισσότερων μεγάλων μεταδοτικών νόσων που έχει γνωρίσει η ανθρωπότητα, αποτρέποντας εκατομμύρια θανάτους ετησίως: Λύσσα, τυφοειδής πυρετός, χολέρα, πανώλη, διφθερίτιδα, κοκκύτης, φυματίωση, τέτανος, κίτρινος πυρετός, εγκεφαλίτιδα από κρότωνα, τύφος, πολιομυελίτιδα, παρωτίτιδα, ιλαρά, ερυθρά, πνευμονιοκοκκική νόσος, ιαπωνική εγκεφαλίτιδα, ανεμοβλογιά, μηνιγγιτοδοκκική νόσος, έρπητας ζωστήρας, καρκίνος τραχήλου της μήτρας.