Θα βγάλει ο Μακρόν λαγούς από το καπέλο του;

Θα ξεκινήσω με την αναγκαία αυτοκριτική για τις προφητείες που τόλμησα να κάνω πέρυσι την ίδια εποχή. Ξεκινούσα βεβαίως με τις γερμανικές εκλογές του Σεπτεμβρίου και όπως όλοι σχεδόν προέβλεπα τους Χριστιανοδημοκράτες στην εξουσία και πάλι, με διαφορετικούς εταίρους στη νέα κυβέρνηση συνασπισμού και τους Σοσιαλδημοκράτες στην αντιπολίτευση. Δεν ήξερα όμως τότε ούτε πόσο ανεπαρκής θα ήταν ο υποψήφιος των Χριστιανοδημοκρατών ούτε πόσο πετυχημένη προεκλογική εκστρατεία θα έκανε ο Σολτς που είναι πλέον ο νέος καγκελάριος της Γερμανίας.

Οι Γερμανοί ψήφισαν περισσότερο πρόσωπα και λιγότερο κόμματα σε αυτές τις εκλογές. Το ενδιαφέρον επίσης είναι πόσο αποδυναμωμένα είναι τα δύο πρώην μεγάλα, λαϊκά κόμματα ιδιαίτερα στις νεότερες γενιές των ψηφοφόρων. Κατακερματισμένο πολιτικό τοπίο που επιβάλλει κυβερνήσεις συνασπισμών. Ευτυχώς για τους Γερμανούς, υπάρχει μια παράδοση συμβιβασμών και συναινέσεων που δεν ευδοκιμεί στα δικά μας μέρη.

Οι επόμενοι έξι μήνες θα είναι κρίσιμοι για την ΕΕ. Η νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο θα βρίσκει σιγά σιγά τα πατήματά της. Αρκετοί από τους νέους υπουργούς δεν έχουν προηγούμενη εμπειρία σε ανώτατα κυβερνητικά αξιώματα και θα αναγκαστούν να μάθουν με τον δύσκολο τρόπο. Ετοιμάζονται για σημαντικές και δύσκολες μεταρρυθμίσεις. Οσο για το κείμενο που συνέταξαν τα τρία κόμματα από κοινού για το κυβερνητικό έργο που αναλαμβάνουν, θα μπορούσε να διδάσκεται σε υποψήφιους πολιτικούς στη δική μας χώρα. Αλλά πού χρόνος τώρα για μεταφράσεις και μελέτη!

Η Γαλλία θα έχει και αυτή εκλογές για πρόεδρο τον Απρίλιο. Ευτυχώς για την ΕΕ που οι εκλογές στις δύο ισχυρότερες χώρες διαδέχονται η μία την άλλη με διαφορά μερικών μηνών και έτσι μειώνεται ο χρόνος της πολιτικής ακινησίας. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Μακρόν έχει αρκετά μεγάλες πιθανότητες να επανεκλεγεί στον δεύτερο γύρο. Η Ακρα Δεξιά είναι πολύ ενισχυμένη και εξαιρετικά επικίνδυνη: ο ρατσισμός και η ξενοφοβία στο απόγειο. Αλλά και η υποψήφια της κεντροδεξιάς παράταξης με γκωλικές καταβολές δεν ενθουσιάζεται διόλου με την ιδέα να δοθούν περισσότερες αρμοδιότητες στις Βρυξέλλες. Ο Μακρόν υπήρξε μέχρι σήμερα κυριολεκτικά ο μόνος ευρωπαίος ηγέτης που συνδύαζε ειδικό βάρος, όραμα και συγκεκριμένες προτάσεις για το μέλλον της ΕΕ. Στο εσωτερικό της χώρας του έπαιξε πιο δεξιά από όσο αναμενόταν, ίσως γιατί το κέντρο βάρους έχει και αυτό μετακινηθεί προς τα δεξιά στη Γαλλία.

Ενας συνδυασμός Μακρόν – Σολτς θα ανοίξει πιθανόν τον δρόμο για σημαντικές πρωτοβουλίες στην Ευρώπη. Ευρώ, βιομηχανική πολιτική, εξωτερικές σχέσεις, ίσως και άμυνα, θα μπορούσαν να αποτελέσουν προνομιακά πεδία. Εμάς μας ενδιαφέρει πρωτίστως η αλλαγή του συμφώνου σταθερότητας για τη δημοσιονομική πολιτική τώρα που πλησιάζει η επιστροφή στην κανονικότητα, κορωνοϊού επιτρέποντος. Ενα ισχυρό γαλλογερμανικό δίδυμο το οποίο θα ενέτασσε και την Ιταλία σε μια ευρύτερη ηγετική συμμαχία, τουλάχιστον όσο υπάρχει ο Ντράγκι, θα λειτουργούσε ως κινητήρια δύναμη για την ΕΕ.

Θυμίζω ότι η Γαλλία αναλαμβάνει την προεδρία του Συμβουλίου από την 1η Ιανουαρίου για έξι μήνες. Τον Απρίλιο θα γίνουν και οι προεδρικές εκλογές στη χώρα. Προβλέπεται να ολοκληρωθούν επίσης μέσα στο πρώτο εξάμηνο οι εργασίες της διάσκεψης για το μέλλον της Ευρώπης, μια χρονική σύμπτωση που δεν είναι διόλου τυχαία. Κρίνοντας από τη μέχρι σήμερα πορεία δεν πρέπει να περιμένουμε πολλά από αυτή τη διάσκεψη. Θα είναι κρίμα, αλλά έτσι δείχνουν τα πράγματα. Δεν ξέρουμε όμως ποιους λαγούς μπορεί να βγάλει από το καπέλο του ο Μακρόν όταν θα είναι έτοιμος να παραλάβει την τελική έκθεση, εφόσον επανεκλεγεί.

Η πράσινη μετάβαση της οικονομίας θα βρίσκεται στο προσκήνιο για πολλά χρόνια. Τα ακραία κλιματικά φαινόμενα γίνονται ολοένα και πιο συχνά και επικίνδυνα, οι Πράσινοι κατέχουν πλέον σημαντικές θέσεις στην κυβέρνηση στο Βερολίνο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει με προτάσεις και συγκεκριμένα μέτρα. Οι ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις φέτος θα είναι κρίσιμες και οι συμβιβασμοί δύσκολοι. Οσο για τις διεθνείς διαπραγματεύσεις, αυτές δυστυχώς προχωράνε ακόμη με ρυθμό χελώνας.

Μέσα στο 2022, θα εκταμιευθούν μεγάλα ποσά από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα ανάκαμψης. Είναι μια μεγάλη ευκαιρία κυρίως για τις χώρες με στενούς δημοσιονομικούς περιορισμούς να προχωρήσουν στον ψηφιακό και πράσινο μετασχηματισμό της οικονομίας. Αν αξιοποιήσουν σωστά τους πόρους που διατίθενται, μπορεί να υπάρξει και συνέχεια στο μέλλον. Η εκταμίευση των πόρων συνδέεται πλέον άμεσα με τη λειτουργία του κράτους δικαίου στις χώρες – μέλη. Οι κυβερνήσεις στην Ουγγαρία και την Πολωνία έχουν ξεπεράσει τα όρια ανοχής και ο ευρωπαϊκός κλοιός σφίγγει. Η Ουγγαρία θα έχει και αυτή εκλογές τον Απρίλιο. Υπάρχει ελπίδα να απαλλαγούμε σύντομα από τον Ορμπάν.

Στο πολωμένο πολιτικό σύστημα των ΗΠΑ, η αντιμετώπιση της Κίνας ως του μεγαλύτερου κινδύνου για τα αμερικανικά συμφέροντα είναι από τα ελάχιστα θέματα στα οποία υπάρχει ευρεία διακομματική συναίνεση. Και αυτό θα συνεχίσει να δημιουργεί σοβαρά προβλήματα για την Ευρώπη. Δεν λείπουν όμως τα προβλήματα και στην ευρωπαϊκή γειτονιά. Οι σχέσεις με τη Ρωσία διχάζουν τις χώρες – μέλη.

Και όσο το μέτωπο της Ουκρανίας παραμένει ανοικτό, ο κίνδυνος μιας νέας σύγκρουσης με ευρύτερες επιπτώσεις θα ελλοχεύει. Τα γεράκια και από τις δύο πλευρές δεν θέλουν μια συμβιβαστική και αμοιβαία αποδεκτή λύση στο θέμα της Ουκρανίας. Ως προς τις σχέσεις με την Τουρκία, όσο η οικονομία της γειτονικής χώρας βρίσκεται σε περιδίνηση και ο Ερντογάν σε άμυνα με τα ποσοστά δημοτικότητάς του να πέφτουν, η όποια διαπραγμάτευση με την Aγκυρα δεν προμηνύεται διόλου εύκολη.

Εύχομαι καλή χρονιά με υγεία και ειρήνη.

* Ο Λουκάς Τσούκαλης είναι πρόεδρος του ΕΛΙΑΜΕΠ και καθηγητής στη Sciences Po στο Παρίσι