Τσε Γκεβάρα – Ο επαναστάτης των επιστολών

Επιστήμονας, ταξιδιώτης, επαναστάτης. Αυτά τα χαρακτηριστικά αναδύονται από τις νέες επιστολές του Ερνέστο Τσε Γκεβάρα, οι οποίες φυλάσσονταν για καιρό στα κουβανικά αρχεία.

Αυτά τα πολύτιμα γράμματα του Τσε αποτελούν το βασικό υλικό του νέου βιβλίου που κυκλοφορεί υπό τον τίτλο «Σας αγκαλιάζω με όλη την επαναστατική μου ζέση: Γράμματα 1947 – 1967».

Στο βιβλίο ξετυλίγεται η αφήγηση ενός σημαντικού μέρους της ζωή του μέσα από τις επιστολές του αργεντινού επαναστάτη, από την εποχή που ήταν 19 ετών και βρισκόταν στην πατρίδα του, την εποχή που δρούσε στην Λατινική Αμερική, στο Κονγκό και λίγους μήνες πριν από τον θάνατό του στη Βολιβία.

Μέσα από αυτή την επιστολική συλλογή του Τσε, διαφαίνεται η ωριμότητά του παρά το νεαρό της ηλικίας του.

Γιατρός, ερευνητής, κοινωνικά ευαίσθητος, με αξιοζήλευτη σπιρτάδα περιγράφει τον εαυτό του ως «μικρό περιπλανώμενο προφήτη, ο οποίος τριγυρνάει διαλαλώντας με δυνατή φωνή τον ερχομό της ημέρας της τελικής κρίσης».

Ο όρκος στον Στάλιν

Ασπάστηκε την κομμουνιστική ιδεολογία όταν είδε από κοντά τις τεράστιες κοινωνικές ανισότητες που υπήρχαν στη Λατινική Αμερική, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού που έκανε με τη μοτοσυκλέτα του το 1952 στη Νότια Αμερική και στην Κεντρική από το 1953 έως το 1956.

Οταν επισκέφτηκε την Κόστα Ρίκα και διαπίστωσε ιδίοις όμμασι την άδικη μεταχείριση των ντόπιων εργατών από την αμερικανική πολυεθνική εταιρεία United Fruit, ο Τσε έγραψε στη θεία του: «Ορκίστηκα μπροστά σε μια φωτογραφία του συντρόφου Στάλιν να μην ησυχάσω μέχρι να δω αυτά τα καπιταλιστικά χταπόδια να εξαφανίζονται».

Οι περισσότερες επιστολές του αντανακλούν την αφοσίωσή του όχι μόνο στην ιδεολογία του αλλά και στην επιστήμη του. Σε μια τέτοια που έγραψε το 1954 σημειώνει: «Είμαι βέβαιος ότι αν φτάσω στην αληθινά δημιουργική μου φάση, περίπου στα 35 μου, το αποκλειστικό ή τουλάχιστον το κύριο μέλημά μου θα είναι η πυρηνική φυσική ή η γενετική ή κάποιος άλλος τομέας που θα συγκεντρώνει όσο το δυνατόν περισσότερες πτυχές γνώσης».

Ο τρυφερός Τσε

Σε αυτά τα γράμματά του ο Τσε πολύ συχνά παραλληλίζει τη δράση του με τον Δον Κιχώτη, αν και σε αρκετά από αυτά λείπει ο συναισθηματισμός.

Με αυτό το περίεργο κράμα επιστολικής γραφής, στέλνει από τη Γουατεμάλα στους γονείς του: «Δεν ξέρω αν έχετε μάθει τα νέα για τον γάμο μου και την επικείμενη άφιξη ενός κληρονόμου. Αν ναι, μπορείτε να ανακοινώσετε ότι έχω παντρευτεί με την Ιλντα Γκαδέα (σ.σ.: η πρώτη σύζυγος 1955-1959) και περιμένουμε παιδί».

Σε ελάχιστα γράμματά του αφήνεται σε τρυφερές εκφράσεις. Από τη Βολιβία, αυτός ο επαναστάτης, ο οποίος είχε ομολογήσει ότι δεν γνώριζε πώς να εκδηλώσει τη στοργή του, έγραφε στη δεύτερη σύζυγό του (Αλέιδα Μαρτς 1959-19670): «Υπάρχουν μέρες που παραδίνομαι στη νοσταλγία. Ειδικά τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά δεν μπορείς να φανταστείς πόσο μου λείπει να νιώθω τα δάκρυά σου κάτω από έναν έναστρο ουρανό, ο οποίος μου θυμίζει πόσο λίγο έχω απολαύσει τη ζωή σε προσωπικό επίπεδο».

Σε άλλες πάλι επιστολές του, γραμμένες με αξιοθαύμαστη δεξιοτεχνία, οι αναφορές του μπορούν να χαρακτηριστούν εξοργιστικές. Το 1963 και ενώ ήταν υπουργός στην κυβέρνηση του Φιντέλ Κάστρο στην Κούβα είπε σε έναν ιστορικό: «Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνει ένας επαναστάτης για να γράψει ιστορία είναι να κολλήσει στην αλήθεια τόσο σφιχτά όσο ένα δάχτυλο σε ένα γάντι. Το έκανα αυτό αλλά ήταν ένα γάντι του μποξ».

Οι αντιφάσεις της ζωής του

Αυτή η συλλογή σίγουρα θα αποτελέσει ισχυρό τεκμήριο για τους μελετητές της ζωής και της δράσης του θρυλικού επαναστάτη.

Το ιστορικό αρχείο του Τσε Γκεβάρα, το οποίο είναι υπεύθυνο για την εν λόγω έκδοση, συμπεριλαμβάνει κάποιες υποσημειώσεις προκειμένου να λειτουργήσουν επεξηγηματικά για τον αναγνώστη.

Ωστόσο δεν είναι αρκετές για να ρίξουν φως στις αντιφατικές δηλώσεις του Τσε: Για παράδειγμα σε μια επιστολή του προς έναν σύντροφό του λέει ότι «δεν πιστεύω στις επαναστάσεις».

Δήλωση που δικαιολογημένα προκαλεί προβληματισμό στον αναγνώστη ιδιαίτερα όταν στην τελευταία ενότητα του βιβλίου οι υπεύθυνοι της έκδοσης σημειώνουν: «Η πρόθεσή του ήταν όχι μόνο να συμμετάσχει στον αγώνα κατά της δικτατορίας του Μπατίστα αλλά το επαναστατικό κίνημα να επεκταθεί σε όλη τη Λατινική Αμερική ξεκινώντας από τη Βολιβία».

Σε δύο άλλες επιστολές του από την εποχή που βρισκόταν στην Κούβα ο Τσε, ο οποίος είχε ασπαστεί τον μαρξισμό, αρνείται ότι είναι κομμουνιστής. Ισως θα ήταν επεξηγηματική μια σημείωση στην έκδοση, η οποία θα τόνιζε ότι ο Κάστρο προσπάθησε να καταπνίξει τις κομμουνιστικές εξάρσεις στο κίνημά του και ότι η στροφή του προς την αριστερά σηματοδοτείται μετά την ανάληψη της εξουσίας.

Ισως αυτό λειτουργήσει διευκρινιστικά για τις ενδεχόμενες αντιφάσεις που θα συναντήσει ο αναγνώστης στις επιστολές του θρυλικού επαναστάτη.

Ο Τσε Γκεβάρα ήταν περίπλοκος και αυτό φωτίζεται μέσα από μια από τις τελευταίες επιστολές του προς τους γονείς του. «Είμαι εξαιρετικά άκαμπτος και νομίζω ότι μερικές φορές δεν μπορείτε να με καταλάβετε».

Οποιοι πάλι αναζητούν την κατανόηση της πολυδιάστατης αυτής ιστορικής προσωπικότητάς, θα πρέπει να αναζητήσουν πληροφορίες και να συνδυάσουν γνώσεις για τον Τσε και από άλλες πηγές.