Μια νέα Συνομοσπονδία

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος του «Atlantic» Κλιντ Σμιθ αναζητούσε επί χρόνια τα ίχνη της δουλοκτητικής Αμερικής μέσα στη σύγχρονη. Από τις φυλακές Angola στη Λουιζιάνα, χτισμένες πάνω σε πρώην φυτεία σκλάβων, έως τη Φυτεία Monticello της Βιρτζίνια. Ενα από τα μέρη που επισκέπτεται και καταγράφει στο «How the word is passed» (εκδ. Dialogue books, 2021) είναι το Κοιμητήριο Blanford στο Πίτερσμπεργκ, όπου βρίσκονται οι τάφοι περίπου 30.000 στρατιωτών της Συνομοσπονδίας, που πολέμησαν στον αμερικανικό Εμφύλιο.

Αξιοθέατο μάλιστα στην εκκλησία του Κοιμητηρίου είναι τα 15 μεγάλα βιτρό με τις μορφές των Αποστόλων, που η Ενωση Μνήμης Γυναικών αφιέρωσε στους νεκρούς ήδη από το 1866. «Νομίζω ότι υπάρχει πάντα μία συμπάθεια και μια κατανόηση για τη Συνομοσπονδία» λέει ο ξεναγός Κεν στον συγγραφέα όταν ο τελευταίος τον ρωτάει για τους επισκέπτες. «Υπάρχουν άνθρωποι που σου λένε «Η προ-προ-προγιαγιά μου και ο προ-προ-προπάππους μου είναι θαμμένοι εδώ». Ερχονται να βρουν τις ρίζες τους. Αλλά ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων έρχονται από το Μίσιγκαν, τη Μινεσότα και τη Μοντάνα επειδή θέλουν να θαυμάσουν την ομορφιά των βιτρώ».

Η περιήγηση, καταλήγει ο Κλιντ Σμιθ, δεν περιλαμβάνει καμία αναφορά στις ιστορικές αιτίες αυτής της ομορφιάς: «Για μένα το να έρχεσαι σε ένα κοιμητήριο της Συνομοσπονδίας όπου ακούς να περιγράφουν το κάλλος επιζωγραφισμένων παραθύρων χωρίς να διερευνάς τι μνημονεύουν δεν απέχει πολύ από το να επισκέπτεσαι μία φυτεία και να ακούς λεπτομέρειες για τη διακόσμηση του ιδιοκτήτη χωρίς να μαθαίνεις για τους σκλάβους που το έχτισαν».
Κάποια στιγμή ο Κεν αναφέρει τη διαχωριστική γραμμή που ορίζει το ποσοστό συμπάθειας για τον Νότο: ο πατέρας του ήταν στρατιωτικός, οπότε ο ίδιος μεγάλωσε βόρεια από τη γραμμή Μέισον – Ντίξον. Δεν ήταν από τα μέρη των Νοτίων. Οι περισσότεροι άνθρωποι, ωστόσο, που συναντά ο Σμιθ στο Μπλάνφορντ, είναι. Και έρχονται να ακούσουν την ιστορία της οικογένειας και των συγγενών τους. «Οταν τους ζητούν να συμφιλιωθούν με την ιδέα πως οι πρόγονοί τους πολέμησαν σε έναν αγώνα για να μείνουν σκλάβοι οι δικοί μου πρόγονοι, προφανώς αντιστέκονται ακόμη και σε ιστορικά ντοκουμέντα ή νεότερες μαρτυρίες. Αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν το ψεύδος στο οποίο αντιστέκονταν».

Είναι η καλά εγκιβωτισμένη κραυγή που ακούγεται προς το τέλος του «Αβεσσαλώμ, Αβεσσαλώμ!» του Γουίλιαμ Φόκνερ, όταν ο Κουέντιν Κόμσον ανακαλεί την κρίση συνείδησης του στρατιωτικού πατέρα του, που «δεν θα ήταν παρών τη μέρα που ο Νότος θα συνειδητοποιούσε πως πλήρωνε το τίμημα για το ότι έχτισε όλο το οικοδόμημα της οικονομίας του όχι στον βράχο της αυστηρής ηθικής αλλά στην κινούμενη άμμο του οπορτουνισμού και της ηθικής φαυλότητας» (στην καίρια μετάφραση της Μαργαρίτας Ζαχαριάδου, εκδ. Gutenberg, 2021). Είναι η κραυγή την οποία προσπαθεί να διατηρήσει ως σύνθημα στις μέρες μας ο τραμπισμός, που απηχεί τις αξίες μιας νέας Συνομοσπονδίας. Ο ρεπουμπλικανισμός που εκφράζει γνωρίζει τι μισεί, έγραφε πέρυσι ο David Blight στο «New York Review of Books»: «Παραλλάσσει τα ίδια τα όρια της αμερικανικής ιστορίας υποκαθιστώντας την αριστεία και την επιστήμη με τον λεγόμενο «πατριωτισμό». Χρησιμοποιεί την «αλήθεια» σαν όπλο καθιστώντας την τελικά χωρίς νόημα. Μας έχει φέρει σχεδόν σε ένα νέο 1860, μια εκλογική διαδικασία όπου οι Αμερικανοί ψήφισαν για δύο ριζικώς αντίθετα οράματα: υπέρ της δουλείας ή εναντίον της».

Με τον τρόπο αυτό οι τραμπιστές, οι εισβολείς του Καπιτωλίου, οι «απέναντι» θέλουν να φτάσουν πιο γρήγορα στη μυθική κοιλάδα του άσπιλου και αμόλυντου έθνους. Σε ένα κοιμητήριο συνειδήσεων. Οπως το περιγράφει η ιστορικός Jill Lepore: «Εδώ δεν υπάρχει σκλαβιά, φτώχεια, άγνοια, μανία, αρρώστια ή δυστυχία… Μόνον οι Ιδρυτικοί Πατέρες με τις λευκές περούκες τους, φορώντας τα τριγωνικά καπέλα, μέσα στο χριστιανικό τους έθνος, καταπολεμώντας τη φορολογία και υπερασπίζοντας το δικαίωμα της οπλοκατοχής… Είναι μια φαντασίωση, μια μυθοπλασία. Ανιστορική. Ο ιστορικός φονταμενταλισμός».