Κωνσταντίνος Α’ – Αφήκε οπίσω του ερείπια και γόους

Στις 11 Ιανουαρίου 1923 (29 Δεκεμβρίου 1922 με το παλαιό ημερολόγιο) ο Κωνσταντίνος Α’, ο τρίτος κατά χρονολογική σειρά βασιλιάς των Ελλήνων, πέθανε σε ένα ξενοδοχείο στο Παλέρμο της Σικελίας, σε ηλικία 54 ετών.

Λίγους μόλις μήνες νωρίτερα, στις 14 Σεπτεμβρίου 1922, με το αίμα των αμέτρητων θυμάτων της Μικρασιατικής Τραγωδίας να είναι ακόμα νωπό και το ζήτημα της εκκενώσεως της Ανατολικής Θράκης να βρίσκεται σε εκκρεμότητα (δεν είχε συγκληθεί ακόμα η διάσκεψη των εκπροσώπων της Αντάντ, της Ελλάδας και της Τουρκίας στα Μουδανιά), ο Κωνσταντίνος Α’, υπό την πίεση του επαναστατικού κινήματος των Πλαστήρα, Γονατά και Φωκά, είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει το θρόνο του (τον είχε διαδεχτεί ο πρωτότοκος γιος του, ο Γεώργιος Β’).

Στον απόηχο των συνταρακτικών γεγονότων της Μικρασίας και της επακόλουθης παραίτησης του Κωνσταντίνου Α’, στις 21 Σεπτεμβρίου 1922, είχε δημοσιευτεί στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Ελεύθερον Βήμα» το ακόλουθο άρθρο υπό τον τίτλο Αι «θυσίαι» του:

Αυτό ακόμη έλειπε να μας είπουν· ότι η παραίτησις του πρώην Βασιλέως Κωνσταντίνου επεβλήθη από πνεύμα πατριωτικής και μεγαλοψύχου θυσίας! Ανάλογον αίσθημα θα ήμεθα διατεθειμένοι να του αναγνωρίσωμεν μόνον εις την περίπτωσιν κατά την οποίαν ήθελε φθάσει εις την παραίτησιν αυθορμήτως, ευθύς ως είχεν αντιληφθή ότι η παρουσία του εις τον Θρόνον απέβαινε κώλυμα ανυπέρβλητον εις την εκπλήρωσιν των εθνικών πόθων. Αλλά τόσον πατριωτισμόν δεν τον είχεν ο πρώην Βασιλεύς Κωνσταντίνος. Και όταν τελευταίως ακόμη, μετά την καταστροφήν ενός και πλέον εκατομμυρίου Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του αίματος και της δυστυχίας των οποίων υπήρξε πρώτος υπεύθυνος, του υπεδείχθη η ανάγκη της παραιτήσεως υπέρ του σημερινού Βασιλέως, είπε το αχαρακτήριστον εκείνο: «Οι Βασιλείς δεν παραιτούνται, αλλ’ εκθρονίζονται».

Ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος εξεθρονίσθη. Και δυστυχώς εξεθρονίσθη αργά, όταν δεν είχε πλέον απομείνει ίχνος Ελληνισμού από τον προ μικρού σφριγώντα εις την Μικράν Ασίαν, όταν η Ανατολική Θράκη είχε καταδικασθή διά Συμμαχικής αποφάσεως, όταν τέλος τα πάντα κατέρρεον και ΑΙ ΠΥΛΑΙ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ ΗΝΟΙΓΟΝΤΟ ΔΙΑΠΛΑΤΟΙ ΕΙΣ ΤΟΝ ΚΕΜΑΛ.

Θυσία εκβιασθείσα διά της απειλής του σιδήρου. Ωραία θυσία! Και όμως ο Κωνσταντίνος, μέχρι της τελευταίας στιγμής, αδιαφορών δι’ όλα και όλους περιφρονών, παρητημένος ακόμη, διεμήνυε προς την «Λήμνον», ηγκυροβολημένην εις τα νερά του Φαλήρου, ότι καλόν θα ήτο να μη γίνη η απόβασις λόγω του σφοδρού ερεθισμού του Λαού κατά της Επαναστάσεως, η οποία εν τοσούτω είχε κερδίσει το πνεύμα και την καρδίαν της όλης Ελλάδος. Και την εσχάτην στιγμήν απέτρεπεν ο πρώην Βασιλεύς το ποτήριον της περιφήμου «θυσίας» από τα χείλη του, ελπίζων εις την οργάνωσιν αντεπαναστατικής αντιστάσεως.

Θυσίας έκαμε πολλάς ο πρώην Βασιλεύς. Αλλ’ ουδεμίαν υπέρ της Ελλάδος, ουδεμίαν υπέρ του Λαού. Τουναντίον Πατρίδα και Λαόν εθυσίαζεν εις την βασιλικήν του φιλοδοξίαν. Εθυσίασε την Μικράν Ασίαν αποκλειστικώς ίνα διατηρήση τον Θρόνον του. Και με μοναδικόν σκοπόν την επιδίωξιν της αναγνωρίσεως έρριπτεν εις το θολόν ρεύμα του Σαγγαρίου τα τέκνα του Λαού ως ασήμαντα σφάγια. Επανελθών ως Βασιλεύς μιας αυτοτελούς χώρας, εσκέφθη να πληρώση με λαϊκόν αίμα, δουλικώς προσφερόμενον εις μίαν ματαίαν υπόθεσιν εξυπηρετήσεως βλέψεων αλλοτρίων, την εν Αθήναις στερέωσίν του.

Ο πρώην Βασιλεύς Κωνσταντίνος εξεμεταλλεύθη μέχρι των εσχάτων ορίων του δυνατού την αδυναμίαν του πλήθους απέναντί του προς εξυπηρέτησιν προσωπικών, όχι καν δυναστικών, συμφερόντων. Και πίπτων, έπεσε φειδόμενος εαυτού. Μέχρι της ώρας ταύτης δεν έχει δημοσιευθή το διάγγελμα της παραιτήσεώς του εις την «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως». Και πίπτων, δεν ημέλησε να πέση με όσην θα ημπορούσε μεγαλυτέραν ανειλικρίνειαν. Αφήκε δε οπίσω του ερείπια και γόους.

ΝΑ ΣΩΣΩΜΕΝ ΗΔΗ ΤΗΝ ΘΡΑΚΗΝ! Περί το πρόγραμμα τούτο η τιμία στρατιωτική επανάστασις συνήγειρε τον Λαόν και εις την σημαίαν της διατηρήσεως των όσων εισέτι κρατούμεν συνεπυκνώθησαν αι ελπίδες όλων των πολιτών αδιακρίτως κομματικών αντιλήψεων. Θα χρειασθή όμως μεγάλη και τραχεία προσπάθεια ίνα το επιτύχωμεν. Διότι οφείλομεν να μη λησμονώμεν ότι ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος και την Θράκην εθυσίασεν εις τον Θρόνον του. Μάλιστα, ως εκεί είχε φθάσει. Η δε επανάστασις ελθούσα εδώ εύρε μίαν ΔΙΕΘΝΗ ΚΑΤΑΔΙΚΗΝ ΤΗΣ ΘΡΑΚΗΣ, την οποίαν έχομεν υποχρέωσιν, αλλά θα είνε και πολύ δύσκολον να ανατρέψωμεν, εφ’ όσον το καταλυθέν καθεστώς μάς την αφήκε κληρονομίαν μαζύ με την απειλήν της εισελάσεως των Κεμαλικών στρατευμάτων μέχρι της «κομητείας» των Αχαρνών.