Πτήσεις – φαντάσματα γεμίζουν τον ουρανό της Ευρώπης

Τη σκηνή, τη μεταφέρει ο ανταποκριτής της ιταλικής εφημερίδας «La Repubblica»: «στο αεροδρόμιο Charles de Gaulle του Παρισιού, οι αεροσυνοδοί της γερμανικής αεροπορικής εταιρείας Lufthansa, επιβιβάζονται στο αεροσκάφος που θα πετάξει για Φρανκφούρτη.

Με τις μπλε σκούρες στολές τους άψογα σιδερωμένες και το καπέλο καλά στερεωμένο στο κεφάλι τους, αποθέτουν υπομονετικά ένα κόκκινο τριαντάφυλλο σε κάθε θέση του αεροσκάφους. Κρίμα που κανείς άλλος δεν πρόκειται να επιβιβαστεί σε αυτή την πτήση, στις 5 Ιανουαρίου του 2022. Ούτε ένας επιβάτης. Η πτήση όμως θα πραγματοποιηθεί κανονικά από τη Lufthansa η οποία, από κοινού με άλλους ευρωπαϊκούς αερομεταφορείς, στέλνει καθημερινά εκατοντάδες «πτήσεις φαντάσματα» στους αιθέρες».

Ολα αυτά, τη στιγμή που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί, μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, να μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τον τομέα των μεταφορών κατά 90% έως το 2050.

Ποιος φταίει για αυτές τις πτήσεις με τους ελάχιστους ή και καθόλου επιβάτες, μόνο με τα μέλη του πληρώματος, που επιβαρύνουν άνευ λόγου το περιβάλλον εν μέσω κλιματικής κρίσης; Τα επονομαζόμενα «slots», οι χρονοθυρίδες αερολιμένα, τα δικαιώματα απογείωσης ή προσγείωσης αεροσκαφών σε συγκεκριμένες ώρες της ημέρας σε κάποιο αεροδρόμιο. Οι χρονοθυρίδες στα πολυσύχναστα αεροδρόμια είναι ένα πολύτιμο περιουσιακό στοιχείο για τις αεροπορικές εταιρείες, μπορεί να αλλάξουν χέρια αντί δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ. Οι αερομεταφορείς δεν μπορούν όμως να τις εκμεταλλεύονται ανεξέλεγκτα.

Σύμφωνα με τον κανονισμό της ΕΕ για τον διαθέσιμο χρόνο χρήσης (ΕΟΚ 95/93), υπόκεινται στον κανόνα της απώλειας σε περίπτωση μη χρήσης και υποχρεούνται να εκμεταλλεύονται το 80% των χρονοθυρίδων που τους έχουν χορηγηθεί, ειδάλλως κινδυνεύουν να χάσουν το δικαίωμά τους σε αυτές για τις μελλοντικές περιόδους.

Οι ευρωπαϊκοί κανονισμοί έχουν τη λογική τους. Επί δεκαετίες, οι ιστορικές αεροπορικές εταιρείες είχαν στα χέρια τους πολύ βολικές χρονοθυρίδες σε όλα τα μεγάλα αεροδρόμια της ευρωπαϊκής ηπείρου. Βρέθηκαν έτσι αυτομάτως σε πλεονεκτική θέση σε σύγκριση με τις νεότερες αεροπορικές εταιρείες, ιδιαίτερα τις εταιρείες χαμηλού κόστους. Εξού και ο κανόνας του «use it or lose it» -«χρησιμοποίησέ το ή το χάνεις».

Στη συνέχεια ενέσκηψε όμως η πανδημία και τα δεδομένα άλλαξαν. Λόγω των επιπτώσεων της Covid-19 στον διεθνή και στον ευρωπαϊκό αεροπορικό κλάδο και προκειμένου να μην πληγούν ακόμα περισσότερο οι αεροπορικές εταιρείες, η Κομισιόν είχε αναστείλει τον Μάρτιο του 2020 τον κανόνα 80/20. Με τη βελτίωση της κατάστασης το 2021, όρισε τον περασμένο Μάρτιο στο 50% την υποχρέωση χρήσης των χρονοθυρίδων για τους αερομεταφορείς. Μέσα Δεκεμβρίου, προανήγγειλε μία σταδιακή αύξηση του ορίου αυτού, από το 50% στο 64%, μεταξύ Μαρτίου και Οκτωβρίου. Διαπραγματεύσεις θα ξεκινήσουν τις επόμενες εβδομάδες για την ακόλουθη περίοδο, από τον Οκτώβριο και εξής. Το ισχύον 50%, ωστόσο, κατέληξε με έναν περίεργο τρόπο να καταστήσει συμμάχους στο ίδιο στρατόπεδο τις αεροπορικές εταιρείες και τους ακτιβιστές κατά της κλιματικής αλλαγής.

Ολα ξεκίνησαν από μία συνέντευξη που παραχώρησε στα τέλη Δεκεμβρίου στη γερμανική εφημερίδα «Frankfurter Allgemeine Zeitung» ο Κάρστεν Σπορ, διευθύνων σύμβουλος της Lufthansa – ομίλου που περιλαμβάνει, πέραν της ομώνυμης αεροπορικής εταιρείας, και τις Brussels Airways, Austrian Airways, Eurowings και Swiss. Μεταξύ Ιανουαρίου και Μαρτίου, δήλωσε ο Σπορ, η Lufthansa θα ήθελε να κόψει 33.000 πτήσεις, αφού η ζήτηση λόγω και της παραλλαγής Ομικρον είναι χαμηλή: θα αναγκαστεί ωστόσο να πετάξει 18.000 αεροσκάφη χωρίς επιβάτες, διότι η ΕΕ την υποχρεώνει να το κάνει.

«Ενώ σε σχεδόν όλες τις υπόλοιπες περιοχές του κόσμου βρίσκει κανείς εν μέσω πανδημίας κανόνες εξαίρεσης που σέβονται το κλίμα, η ΕΕ δεν το επιτρέπει κατά τον ίδιο τρόπο», κατήγγειλε ο Σπορ. «Οι κανονισμοί των Βρυξελλών είναι το ακριβώς αντίθετο από εκείνο που θέλει να επιτύχει η Κομισιόν με το πρόγραμμα «Fit for 55″», προσέθεσε, αναφερόμενος στο σχέδιο της ΕΕ για την πράσινη μετάβαση.

Λίγες ημέρες μετά τις δηλώσεις του διευθύνοντος συμβούλου της Lufthansa, κυκλοφόρησε η πληροφορία πως μόνο οι Brussels Airways θα πραγματοποιήσουν συνολικά 3.000 «περιττές» πτήσεις, με ελάχιστους ή και καθόλου επιβάτες, προκειμένου να διατηρήσουν τις χρονοθυρίδες αερολιμένων τους. «Η ΕΕ βρίσκεται αναμφισβήτητα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης όσον αφορά στο κλίμα», σάρκασε στο Τwitter η διάσημη ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ αναμεταδίδοντάς την. Την άμεση παρέμβαση της Κομισιόν είχε αξιώσει στο μεταξύ η γαλλίδα οικολόγος ευρωβουλευτής και πρόεδρος της επιτροπής μεταφορών και τουρισμού του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Καριμά Ντελί, χαρακτηρίζοντας την κατάσταση έναν «οικολογικό καθώς και οικονομικό παραλογισμό».

«Φαίνεται πως το γεγονός ότι αντιμετωπίζουμε μία σοβαρή κλιματική κρίση και ότι οι πτήσεις είναι ο ταχύτερος τρόπος να ψηθεί ο πλανήτης δεν έχουν ακόμα γίνει αντιληπτά από τους σχεδιαστές της πολιτικής και τις αεροπορικές εταιρείες», σχολίασε από την πλευρά της η ακτιβιστική οργάνωση Stay Grounded. «Αν είχαν, οι πτήσεις χωρίς επιβάτες δεν θα επιτρέπονταν», πρόσθεσε. Αρχές του μήνα, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Κινητικότητας του Βελγίου, Ζορζ Γκιλκινέτ, έστειλε για δεύτερη φορά το τελευταίο εξάμηνο μία επιστολή στην ευρωπαία υπουργό Μεταφορών, Αντίνα Βαλεάν, ζητώντας να μειωθεί περαιτέρω το ποσοστό του 50% όσον αφορά την υποχρέωση χρήσης των χρονοθυρίδων, κάνοντας λόγο για έναν «οικονομικό, οικολογικό και κοινωνικό παραλογισμό».

Σύμφωνα με τους «Financial Times», που απέκτησαν πρόσβαση στην επίμαχη επιστολή, ο Γκιλκινέτ ζητεί να αναληφθεί «γρήγορα δράση» ώστε να χαμηλώσει το όριο του 50% και να παρασχεθούν «νέες δυνατότητες εξαίρεσης (για τις αεροπορικές εταιρείες)… τουλάχιστον για τη χειμερινή περίοδο 2021 – 2022 και το καλοκαίρι του 2022 και έως ότου επιβεβαιωθεί μία διέξοδος από αυτή την κρίση του κορωνοϊού».

Προς το παρόν, ωστόσο, η ΕΕ αντιστέκεται στις πιέσεις. «Η παγκόσμια μείωση της ζήτησης των καταναλωτών λόγω της πανδημίας της Covid-19 αντικατοπτρίζεται ήδη στο πολύ χαμηλωμένο ποσοστό εκμετάλλευσης του 50% σε σύγκριση με τον συνήθη κανόνα εκμετάλλευσης του 80%», δήλωσε στις 5 Ιανουαρίου, στη διάρκεια συνέντευξης Τύπου, ο εκπρόσωπος της Κομισιόν Ντανιέλ Φερί. «Το ποσοστό αυτό, καθώς και οι εξαιρέσεις στους κανόνες, προσφέρουν στις αεροπορικές εταιρείες την προστασία που χρειάζονται όσον αφορά τις χρονοθυρίδες τους», πρόσθεσε.

Οι κανόνες «δίνουν στις αεροπορικές εταιρείες την απαραίτητη ελαστικότητα ώστε να προλαμβάνουν τις άδειες πτήσεις», δήλωσε από την πλευρά της στους «Financial Times» η ευρωπαία επίτροπος Μεταφορών Αντίνα Βαλεάν. Η ίδια επεσήμανε πως σύμφωνα με τα στοιχεία, η αεροπορική κίνηση αυτόν τον χειμώνα αντιστοιχεί σε περίπου 77% των προπανδημικών επιπέδων και βρίσκεται κοντά στις εκτιμήσεις του 79% που είχαν προβλεφθεί για τις αρχές της χρονιάς. «Παρότι πρέπει να παραμείνουμε επιφυλακτικοί, αυτό ίσως να υποδηλώνει πως οι επιπτώσεις του τέταρτου κύματος και της παραλλαγής Ομικρον στις αεροπορικές μεταφορές ίσως να μην είναι τόσο αρνητικές και μακροχρόνιες όσο είχαμε φοβηθεί αρχικά», επεσήμανε η Βαλεάν.

Μέχρι να τα δείξει όλα αυτά ο χρόνος, ακτιβιστές κάνουν προσπάθειες να υπολογίσουν το ακριβές κόστος που θα έχουν για το περιβάλλον οι χιλιάδες «πτήσεις φαντάσματα» που αναμένονται αυτόν τον χειμώνα στους ουρανούς της Ευρώπης. Οπως δήλωσε στο Euronews η Κάθριν Λάιβσλι, ιδρύτρια του No Fly Travel Club, «μία πτήση μικρής απόστασης με ένα 737 εκπέμπει περίπου 18 τόνους CO2 ανά ώρα – ποσότητα σχεδόν διπλάσια από εκείνη που εκπέμπει ένας μέσος ευρωπαίος πολίτης μέσα σε έναν ολόκληρο χρόνο.

Μοιάζει ακατανόητο το να ζητούμε από τις αεροπορικές εταιρείες να παράγουν τις κολοσσιαίες εκπομπές τους μόνο και μόνο για να μη χάσουν τα δικαιώματα απογείωσης ή προσγείωσης σε συγκεκριμένες ώρες – έστω και στο 50% της κανονικής δυναμικότητας. Οι αεροπορικές εταιρείες και τα αεροδρόμια πρέπει να δώσουν προτεραιότητα στην αναζήτηση μιας καλύτερης λύσης – και πρέπει να πιεστούν από τις κυβερνήσεις να το κάνουν».