Η είδηση πριν δύο εβδομάδες ότι εντοπίστηκε στην Κύπρο μια νέα «σούπερ» παραλλαγή του κορονοϊού, η οποία βαφτίστηκε Deltacron, επειδή συνδύαζε τις παραλλαγές Delta (Δέλτα) και Omicron (Όμικρον), πυροδότησε παγκόσμια ανησυχία.

Τελικά οι επιστήμονες τείνουν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ποτέ δεν υπήρξε τέτοια υπερ-παραλλαγή και ότι ο υποτιθέμενος εντοπισμός της μέσω γενετικής ανάλυσης είτε ήταν ένα επιστημονικό λάθος είτε το όλο θέμα παρερμηνεύθηκε και «φούσκωσε» υπερβολικά χωρίς λόγο.

Πώς ξεκίνησε η φήμη

Όλα ξεκίνησαν στις 7 Ιανουαρίου, όταν ένας διακεκριμένος επιστήμονας, ο ιολόγος Λεόντιος Κωστρίκης, καθηγητής Βιολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, ιδρυτικό μέλος της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών Γραμμάτων και Τεχνών και επικεφαλής του Εργαστηρίου Βιοτεχνολογίας και Μοριακής Ιολογίας, ανακοίνωσε ότι η ερευνητική ομάδα του εντόπισε, σε δείγματα ατόμων με κοροναϊό, αρκετά γονιδιώματα του ιού που συνδύαζαν στοιχεία τόσο από τη Δέλτα όσο και τη νέα παραλλαγή Όμικρον.

Ο ίδιος και οι συνεργάτες του ονόμασαν το εύρημα τους Deltacron και «ανέβασαν» τις αναλύσεις δεκάδων τέτοιων γονιδιωμάτων στη βάση δεδομένων GISAID.

Παγκόσμια ανησυχία

Μια μέρα μετά, στις 8 Ιανουαρίου, τα διεθνή μέσα ενημέρωσης πρόβαλαν το νέο και η Deltacron έγινε πλέον παγκόσμια είδηση. Η επακόλουθη αντίδραση της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας ήταν όμως άκρως επιφυλακτική έως αρνητική. Η γενική εντύπωση ήταν ότι δεν επρόκειτο για επίφοβο γενετικό ανασυνδυασμό δύο παραλλαγών του ιού, αλλά μάλλον για μόλυνση των δειγμάτων στο εργαστήριο.

«Δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα όπως η #Deltacron. Η #Omicron και η #Delta ΔΕΝ δημιούργησαν μια σούπερ παραλλαγή», έγραψε στο Twitter η δρ Κρουτίκα Κουπάλι, μέλος της ομάδας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας για την Covid-19, με έδρα στο Ιατρικό Πανεπιστήμιο της Ν.Καρολίνα των ΗΠΑ.

Διαβάστε επίσης: Κοροναϊός: Έρευνα αποκαλύπτει ποιοι μπορεί να κινδυνεύουν από long Covid

Σύμφωνα με το κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Nature», που αφιέρωσε σχετικό άρθρο στην υπόθεση και στην επιστημονική διαμάχη που πυροδοτήθηκε, ορισμένοι ερευνητές εμφανίζονται ικανοποιημένοι που το επιστημονικό σύστημα γρήγορα βρήκε ένα πιθανό σφάλμα γενετικής αλληλούχισης, ενώ άλλοι προειδοποιούν ότι το γεγονός αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς μπορεί να εξαπλωθεί η παραπληροφόρηση εν μέσω πανδημίας.

Ο ίδιος ποτέ δεν ανέφερε πως επρόκειτο για ένα υβρίδιο των δύο παραλλαγών

Ο Κωστρίκης δηλώνει ότι ορισμένες πλευρές της αρχικής υπόθεσης του έχουν παρερμηνευθεί και ότι – παρά τη σύγχυση που προκάλεσε το όνομα Deltacron καθώς ορισμένα μέσα ενημέρωσης θεώρησαν ότι επρόκειτο για έναν νέο ανασυνδυασμένο ιό Δέλτα-Όμικρον – ο ίδιος ποτέ δεν ανέφερε πως επρόκειτο για ένα υβρίδιο των δύο παραλλαγών. Σε κάθε περίπτωση πάντως, 72 ώρες μετά την αρχική δημοσιοποίηση, αφαίρεσε τις επίμαχες αλληλουχίες από την κοινή θέα τους στη βάση γενετικών δεδομένων.

Διαβάστε επίσης: Κοροναϊός: Οι άνθρωποι με κατάθλιψη είναι πιο ευάλωτοι στην παραπληροφόρηση για τα εμβόλια και πιο διστακτικοί να εμβολιαστούν

Η Τσέριλ Μπένετ του Ιδρύματος GISAID στην Ουάσιγκτον δήλωσε ότι, καθώς περισσότερα από επτά εκατομμύρια γονιδιώματα του κοροναϊού SARS-CoV-2 έχουν «φορτωθεί» στη βάση δεδομένων από τον Ιανουάριο του 2020 έως τον Ιανουάριο του 2022, ορισμένα λάθη δεν πρέπει να αποτελούν έκπληξη. Όπως ανέφερε, «η βιασύνη να εξαχθούν συμπεράσματα, με βάση δεδομένα που μόλις έχουν καταστεί διαθέσιμα από εργαστήρια, τα οποία βρίσκονται υπό σημαντική πίεση χρόνου να παράγουν στοιχεία εγκαίρως, δεν βοηθά σε μια επιδημία».

Οι γενετικές αλληλουχίες της Deltacron αναλύθηκαν από δείγματα που το εργαστήριο του Λ. Κωστρίκη πήρε στα χέρια του τον Δεκέμβριο στο πλαίσιο της γονιδιωματικής επιτήρησης των παραλλαγών του κορονοϊού στην Κύπρο. Οι ερευνητές τότε πρόσεξαν σε μερικές αλληλουχίες του γονιδιώματος του ιού μια «υπογραφή» που θύμιζε την Όμικρον στο γονίδιο της πρωτεΐνης ακίδας με την οποία ο ιός εισδύει στα ανθρώπινα κύτταρα.

Ποια ήταν η αρχική του υπόθεση

Όπως δήλωσε στο «Nature» ο Κύπριος επιστήμονας, η αρχική υπόθεση του ήταν ότι μερικά σωματίδια ιού της παραλλαγής Δέλτα είχαν εμφανίσει ανεξάρτητα μεταλλάξεις παρόμοιες με εκείνες που είναι κοινές στην Όμικρον. Στη συνέχεια όμως και αφού ξέσπασε ο διεθνής θόρυβος, άλλοι επιστήμονες, όπως ο ιολόγος Τζέρεμι Κάμιλ του Πολιτειακού Πανεπιστημίου της Λουιζιάνα των ΗΠΑ, πρότειναν ως εναλλακτική πιθανότητα κάτι άλλο: ένα εργαστηριακό σφάλμα.

Ο Κωστρίκης αντιτείνει ότι αν η Deltacron ήταν προϊόν μόλυνσης των δειγμάτων, η γενετική αλληλούχιση θα είχε εμφανίσει αλληλουχίες της παραλλαγής Όμικρον με μεταλλάξεις τύπου Δέλτα και επιμένει ότι το επιχείρημα περί εργαστηριακού σφάλματος «προβλήθηκε από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς εξέταση των πλήρων δεδομένων μας και χωρίς την παρουσίαση κανενός βάσιμου στοιχείου ότι πρόκειται για κάτι πραγματικό».

Από την άλλη, άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν ότι ακόμη κι αν δεν συνέβη μόλυνση των δειγμάτων στο εργαστήριο, οι μεταλλάξεις που εντοπίστηκαν από τον Κωστρίκη, δεν αφορούν αποκλειστικά την Όμικρον, αλλά συναντώνται και σε άλλες παραλλαγές. Σύμφωνα με τον ιολόγο Τόμας Πίκοκ του Κολλεγίου Imperial του Λονδίνου, η βάση GISAID είναι διάσπαρτη από αλληλουχίες γονιδιωμάτων που περιέχουν στοιχεία που έχουν βρεθεί και σε άλλες παραλλαγές του ιού. Αλλά, όπως λέει, «οι άνθρωποι δεν χρειάζεται να τις καταρρίπτουν, επειδή δεν δημιουργείται τόσος ντόρος του διεθνούς Τύπου γύρω από αυτές».

Σε περιοδικό με κριτές η έρευνα

Ο Κωστρίκης δήλωσε ότι βρίσκεται ήδη «στη διαδικασία διερεύνησης όλων των καίριας σημασίας απόψεων που εκφράστηκαν από διακεκριμένους επιστήμονες ανά τον κόσμο σχετικά με την πρόσφατη ανακοίνωση μου» και σχεδιάζει να υποβάλει την έρευνα του για δημοσίευση σε περιοδικό με κριτές.

Στο μεταξύ, άλλοι επιστήμονες πάντως φοβούνται μήπως το περιστατικό της Deltacron κάνει τους ερευνητές πιο διστακτικούς στο να μοιραστούν τα στοιχεία τους. Όπως δήλωσε ο Καμίλ, «πρέπει να επιτρέψουμε στην επιστημονική κοινότητα να αυτοδιορθώνεται. Και σε μια πανδημία πρέπει να διευκολύνουμε τη γρήγορη ανταλλαγή δεδομένων για το ιικό γονιδίωμα, επειδή με αυτό τον τρόπο βρίσκουμε τις νέες παραλλαγές».

Headlines