Η «Αγρια Δύση» της Κίνας

Μετά τις τελευταίες αναστατώσεις στο Καζακστάν ήρθε στο μυαλό μου το άγριο κινέζικο Φαρ Ουέστ. H γιγαντιαία επαρχία Σιντζιάνγκ στο ακραίο δυτικό σύνορο της Κίνας που συνορεύει με τις μουσουλμανικές πρώην σοβιετικές δημοκρατίες του Καζακστάν, του Κιργκιστάν και του Τατζικιστάν, με το Αφγανιστάν και πέρα από τα όρη Παμίρ και τις βουνοκορφές του Κ2 και του Ραπακόσι με το Τζαμού – Κασμίρ και το Πακιστάν. Η περιοχή αυτή, η μεγαλύτερη της χώρας, χωρίζεται από την υπόλοιπη Κίνα με τις ερήμους Τακλαμακάν («όποιος μπαίνει δεν ξαναβγαίνει») και δυτικότερα τη Λοπ Νουρ και την Γκόμπι. Εκεί ακριβώς τελειώνει και το Μεγάλο Τείχος, που χώριζε παλιά την Κίνα από τον υπόλοιπο άγνωστο και «βάρβαρο» κόσμο.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της επαρχίας Σιντζιάνγκ είναι πως ο γηγενής της πληθυσμός είναι μουσουλμάνοι Ουιγούροι. Οι κάτοικοι δηλαδή δεν είναι Κινέζοι Χαν αλλά μια διαφορετική φυλή με χαρακτηριστικά όχι πάντα μογγολικά και που βρίσκονται κοντύτερα στους ομόθρησκους γείτονές τους της Κεντρικής Ασίας παρά στους υπόλοιπους Κινέζους. Με ιστορία πολύ παλιά και γεμάτη διώξεις, συγκρούσεις και αίμα (βλ. σφαγές στο Ουρούμτσι) η επαρχία Σιντζιάνγκ αποτελεί ένα σοβαρό πρόβλημα για την Κίνα. Για πολλά χρόνια εκεί παίχθηκε ένα μεγάλο μέρος του θρυλικού «Μεγάλου Παιχνιδιού», ανάμεσα σε Βρετανία και Ρωσία για εξασφάλιση πολιτικής επιρροής σε Κεντρική και Νότια Ασία. Μέσω των ιστορικών τους πλέον προξενείων στην κομβική πόλη Κασγκάρ, στις παρυφές της ερήμου Τακλαμακάν και πρώτη πρόσβαση στην περιοχή μετά τα σύνορα με Καζακστάν και με Κιργκιστάν, ξεδίπλωναν για δεκαετίες πολιτικά σχέδια και ραδιουργίες ξεσηκώνοντας τους ντόπιους οι μεν εναντίον των δε, κι ανάπαλιν.

Τα ιστορικά αυτά προξενεία είναι πια σήμερα μοντέρνα ξενοδοχεία που όμως κρατούν ζωντανή με την παρουσία τους τη μνήμη του παλιού πολιτικού τους ρόλου. Στο βιβλίο μου «Στην Καρδιά του Ισλάμ: Από τις Στέπες της Κεντρικής Ασίας ως το Αφγανιστάν» (Terzobooks) περιγράφω με λεπτομέρειες τον ρόλο τους στον ανταγωνισμό αυτόν.

Οι τωρινές εξελίξεις στο Καζακστάν προκαλούν ανησυχίες στην Κίνα διότι η όποια αποσταθεροποίηση στην απομακρυσμένη αυτή γειτονιά του Σιντζιάνγκ προμηνύει προβλήματα διαχείρισης ενός αναστατωμένου πληθυσμού για την Κίνα. Η καταπίεση των ντόπιων μουσουλμάνων από τις Αρχές δεν έχει φέρει μέχρι σήμερα τα ποθούμενα αποτελέσματα για την κυβέρνηση του Πεκίνου. Οι Ουιγούροι εξακολουθούν να αποτελούν μια ανορθογραφία για τους κινέζους σχεδιαστές πολιτικής. Ιδίως, διότι η απόμακρη αυτή περιοχή έχει πλούσιο υπέδαφος με πολλές ακριβές πρώτες ύλες αλλά και με το πολύτιμο για την Κίνα πετρέλαιο (Τακλαμακάν) και αέριο (Ανατολική Λεκάνη Ταρίμ). Το Πεκίνο αγοράζει σε πολλές περιοχές του κόσμου (Καζακστάν, Νίγηρα, Σουδάν, Ιράν κ.α.) μερίδια σε ενεργειακά κοιτάσματα. Είναι αδύνατον λοιπόν να μην ανησυχεί για αμφισβητήσεις σε περιοχές με ενεργειακά αποθέματα μέσα στη δική του επικράτεια. Και το όποιο αποσχιστικό κίνημα των Ουιγούρων αυτά ακριβώς απειλεί.

Η όποια αναστάτωση κοντά στα σύνορα του Σιντζιάνγκ (Καζακστάν, Αφγανιστάν  Τατζικιστάν, Μογγολία) μπορεί να ξεσηκώσει τους Ουιγούρους. Γι’ αυτό η Κίνα ενδιαφέρεται για την εξασφάλιση ηρεμίας και σταθερότητας σε όλο το εύρος των δυτικών και βορειοδυτικών της συνόρων. Το Ισλάμ βέβαια στο οποίο αυτοί προσβλέπουν είναι σχετικά ήπιο, προέρχεται από τις διδασκαλίες των Σούφι Νακσμπάντις από την κοιλάδα Φεργκάνα του σημερινού Ουζμπεκιστάν. Πολλοί όμως νεότεροι Ουιγούροι έχουν ριζοσπαστικοποιηθεί σε Μαντράσες (θρησκευτικά σχολεία) του Αφγανιστάν και του Πακιστάν.

Οι πιστοί όμως που προσέρχονται στο εμβληματικό τέμενος Id Kah στο Κασγκάρ δεν είναι προφανέστατα ακραίοι. Οι μουλάδες, πολλοί σπουδαγμένοι στη διάσημη μετριοπαθή Μαντράσα Mir-Arab στην Μπουχάρα, δεν διδάσκουν την τζιχάντ. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως οι Αρχές καθησυχάζουν και δεν φοβούνται πιθανές αναστατώσεις…