Ολοκαύτωμα: Η άγνωστη ιστορία των 300 Ελληνοεβραίων του Άουσβιτς Μπίρκεναου

Η 27η Ιανουαρίου έχει κηρυχθεί ως η Διεθνής Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος.

Όπως ανέφερε στο σημερινό του μήνυμα ο γενικός γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες:

«Σήμερα θυμόμαστε τα 6 εκατομμύρια Εβραίους άντρες, γυναίκες και παιδιά που χάθηκαν στο Ολοκαύτωμα, θυμόμαστε τους Ρομά και τους Σίντι και τα αμέτρητα άλλα θύματα αυτής της πρωτοφανούς φρίκης και προμελετημένης βαρβαρότητας.

»Το Ολοκαύτωμα καθόρισε τα Ηνωμένα Έθνη. Το ίδιο το όνομα μας επινοήθηκε για να περιγράψει τη συμμαχία που πολέμησε το ναζιστικό καθεστώς και τους συμμάχους του. Ο Χάρτης μας γραφόταν στο Σαν Φρανσίσκο καθώς το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου απελευθερωνόταν».

Το 1961, δικάζεται στο Ισραήλ ο ναζιστής εγκληματίας Άντολφ Άιχμαν, που για αρκετά χρόνια μετά τον πόλεμο κρυβόταν στη Λατινική Αμερική. Ο  Άντολφ Άιχμαν ήταν συνταγματάρχης των SS  και επικεφαλής του Γραφείου Εβραϊκών Υποθέσεων της Γκεστάπο και έχει χαρακτηριστεί ως ο «αρχιτέκτονας» του Ολοκαυτώματος.

Τις ημέρες τις ιστορικής δίκης, «ΤΟ ΒΗΜΑ» δημοσιεύει την έρευνα του απεσταλμένου στο Ισραήλ, Αστέρη Στάγκου για την άγνωστη, σε πολλούς, εξέγερση των 300 Ελληνοεβραίων στο στρατόπεδο συγκέντρωσης και εξόντωσης Άουσβιτς ΙΙ – Μπίρκεναου.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 28.4.1961, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Πρόκειται για «την ιστορία της εξεγέρσεως των 300 Ελλήνων Εβραίων που αποτελούσαν το Ζόντερ Κομμάντο του Κρεματορίου υπ’ αριθμόν 3 του Μπίρκεναου. Δούλευαν μήνες σ’ αυτή την κόλασι οι 300. Μήνες υπόφεραν, γογγύζοντας την τρομακτική δοκιμασία. Κι όσο περνούσε ο καιρός, μέσα στις καρδιές τους ωρίμαζε η σκέψι της εξεγέρσεως (…), η σκέψι ότι “καλύτερα να πεθάνουν όρθιοι, πολεμώντας, παρά να ζήσουν σαν αποκτηνωμένοι σκλάβοι”.

»Πρωτεργάτες (…) δύο Εβραίοι αξιωματικοί του ελληνικού στρατού (…), ανθυπολοχαγός Αλέκο Ερρέρα, από τη Λάρισα, λοχαγός Ζοζέφ Μπαρούχ από τα Γιάννενα».

Ο Ερρέρα έχει συγκροτήσει μια έμπιστη ομάδα και εντός του στρατοπέδου έχει δημιουργηθεί ένα ικανό και έμπιστο δίκτυο συνεργατών, σε μια προσπάθειά του όμως να αποδράσει, τελικά αποτυγχάνει και οδηγείται στην αγχόνη που παραδειγματικά είχε στηθεί από τους Ναζί στην κεντρική πλατεία του στρατοπέδου.

«Ο θάνατός του έγινε ο σπόρος της οργής και της θύελλας που έμελλε να ξεσπάση σε λίγο πάνω στο κεφάλι των Γερμανών.

«Η Κεντρική Οργάνωσις Αντιστάσεως του Άουσβιτς και του Μπίρκεναου άρχισε να οργανώνη μια γενικήν εξέγερση. (…) Δημιούργησαν ένα στρατηγείο μέσα στο Μπίρκεναου, κατέστρωσαν τα σχέδια της εξεγέρσεως, έκαναν χάρτες, έστειλαν ένα αντίγραφο στο Άουσβιτς για συντονισμό μ’ ένα σύνδεσμό τους, προσπάθησαν να στείλουν, τα σχέδια και τους χάρτες στους αντάρτες και στο Σοβιετικό στρατό που πλησίαζε στην Κρακοβία, ώστε η εξέγερσή τους να μη μείνη αβοήθητη.

»Η κακή μοίρα το θέλησε να πιαστή ο σύνδεσμος, να βασανιστή κτηνωδώς, αλλά δίχως να μιλήση. Οι Γερμανοί τον κομμάτιασαν, ύστερα πήραν μέτρα ασφαλείας. Αλλά στο αναμεταξύ, οι αντάρτες απ’ έξω κατάφεραν να στείλουν μερικά όπλα μέσα.

»Οι κρατούμενοι χάρις στα κορίτσια – κι ανάμεσά τους 20 Ελληνοπούλες Εβραίες από τη Θεσσαλονίκη και τα Γιάννενα – που δούλευαν στο εργοστάσιο “Γιούνιον” κατάφεραν να φέρουν στο Άουσβιτς και το Μπίρκεναου μπαρούτι.

»Τα κορίτσια το έκρυβαν κάτω από τα στήθια τους, οι άντρες που το παραλάβαιναν το έκρυβαν μέσα στους κρυφούς, διπλούς πάτους, των δοχείων για τα τρόφιμά τους, δοχείων που τους είχαν κατασκευάσει σύντροφοί τους που δούλευαν στο μηχανουργείο των Γερμανών.

• Διαβάστε επίσης: Δίκη της Νυρεμβέργης – Όταν καταδικάστηκαν οι Ναζί

Το έπος

«Κι ύστερα ξαφνικά, ήρθε η τραγωδία και το έπος.  Στο Ζόντερ Κομμάντο στο κρεματόριο αριθμός 3 του Μπίρκεναου, 300 άντρες από την Ελλάδα κατάλαβαν ότι οι Γερμανοί αποφάσισαν να τους ξεκάνουν. Ήταν χειμώνας, τέλη Οκτωβρίου κι αρχές Νοεμβρίου του 1944 και οι μεταφορές – και η εξόντωση των Εβραίων της Ουγγαρίας – τελείωναν. Τούτο σήμαινε ότι οι  άντρες του Ζόντερ Κομμάντο θα ωδηγούνταν από τους Γερμανούς στο θάνατο, για να μη μείνη κανείς ζωντανός μάρτυρας της κτηνωδίας τους.

»Επί κεφαλής του Κομμάντο ο λοχαγός Μπαρούχ και πρώτος βοηθός του ο Μωυσής Βενέζια, που είχε υπηρετήσει στην ελληνική αεροπορία (…) η απόφασή του: να εξεγερθούν, να πεθάνουν πολεμώντας κι αν σωθή κανείς τόσο το καλύτερο.

»Ειδοποίησε σχετικά το εβραϊκό τμήμα της Οργανώσεως Αντιστάσεως, που με τη σειρά του ειδοποίησε την κεντρική ηγεσία της οργανώσεως. (…)

»Ένα Σάββατο, οι άντρες Κομμάντο είδαν να πλησιάζη προς το πανύψηλο τοίχο που χώριζε το δικό τους χώρο από τον υπόλοιπο χώρο του Μπίρκεναου, μια μεγάλη ομάδα αντρών των Ες – Ες.

»Τότε, ο Μπαρούχ έδωσε το σύνθημα: οι άντρες του άρπαξαν τον Κάππο και τον πέταξαν ζωντανό μέσα στους φούρνους, ύστερα, με τα λιγοστά όπλα που είχαν στη διάθεσή τους, σκότωσαν τους 4 άντρες των Ες – Ες που αποτελούσαν την εσωτερική φρουρά και μετά χρησιμοποιώντας βόμβες που είχαν φέρει τα κορίτσια της Χαλέουα και της Ρομπότα, έβαλαν φωτιά στο κρεματόριο και το ανετίναξαν στον αέρα.

Το στρατόπεδο του Άουσβιτς-Μπίρκεναου, Πολωνία

Ο φλεγόμενος λάκκος

»Τώρα πια ήξεραν ότι θα πεθάνουν. Με τα λιγοστά όπλα που είχαν, με τα όπλα των τεσσάρων φρουρών που είχαν σκοτώσει και με τις ελάχιστες πρόχειρες βόμβες που τους περίσσευαν, προσπάθησαν να βγουν από το στρατόπεδο. (…) Μερικοί πολύ λίγοι, γλύστρησαν και πέρασαν, κατάφεραν να φτάσουν ως το στρατόπεδο των γυναικών. (…)

»Όταν, τέλος, οι Γερμανοί κατάφεραν να μπουν μέσα [στο στρατόπεδο του κρεματόριου], βρέθηκαν μπρος σε 250 νεκρούς και σε καμμιά πενηνταριά ζωντανούς, στην πλειοψηφία βαρειά τραυματισμένους. (…)

»Χτυπώντας τους βάναυσα τούς ανάγκασαν να σκάψουν ένα τεράστιο, βαθύ λάκκο. Εκεί μέσα τους ανάγκασαν να πηδήσουν, να ξαπλώσουν στο βάθος του. Μετά έρριξαν πετρέλαιο. Κι ύστερα ένα σπίρτο. Την ώρα που άναψε η φλόγα, υψώθηκε ως τον ουρανό – και τον άκουσαν οι κρατούμενοι στο κυρίως στρατόπεδο – βροντόφωνος ένας ύμνος, ο ελληνικός έθνικός ύμνος και μαζί ο ύμνος του Σιωνισμού.

»Από τους 300 Ελληνοεβραίους, όπως λέγεται, διεσώθη μόνον ο Σαμουήλ Μπέζια. Αυτό, όμως, δεν κατόρθωσα να το εξακριβώσω με απόλυτη βεβαιότητα.

• Διαβάστε επίσης: Λέλα Καραγιάννη: Η ηρωίδα που αντιστάθηκε στον Ναζισμό

»Το άλλο πρωί, στον χώρο του κρεματορίου, μπήκε ένα καινούργιο Ζόντερ Κομμάντο. Πρώτη του δουλειά, να σκεπάση τον λάκκο των ηρώων. Στο κυρίως στρατόπεδο, οι Γερμανοί λύσσαξαν.

»Άρχισαν ανακρίσεις, άρχισαν τα βασανιστήρια. (…) Έπιασαν τη Βελγίδα Έσθερ, έπιασαν και τη Ρομπότα. Τις βασάνισαν και τις δύο κατά τρόπο φρικιαστικό. Η  Έσθερ πέθανε από τα βασανιστήρια, δίχως να πη λέξη.

»Η Ρομπότα, γυναίκα δυνατή, ανθεκτική, κρατούσε πάντα. Και τα βασανιστήρια όλο και γίνονταν φρικαλεώτερα. Μα ο Θεός τη λυπήθηκε. Κοντά της βρέθηκε μια Ελληνίδα Εβραία από τη Σαλονίκη.

»Αυτή έδωσε στη Ρομπότα ένα ξυραφάκι. Κι η ηρωική Πολωνέζα έκοψε τις φλέβες της και πέθανε δίχως να αποκαλύψη στους Γερμανούς έστω και μια λέξη.

»Πέθανε, έχοντας δίπλα της την Ελληνίδα Εβραία, με την οποίαν συνωμίλησα κι από την οποία πληροφορήθηκα τις τελευταίες της στιγμές. (…)

»Όταν πέθαναν η Έσθερ και η Ρομπότα, οι Γερμανοί (…) μάζεψαν καμμιά διακοσαριά κορίτσα που δούλευαν εκεί κι αποφάσισαν να τα στείλουν στους φούρνους. Και τότε έγινε κάτι φρικτό.

»Καθώς τα οδηγούσαν ολόγυμνα στους θαλάμους των αερίων, τα κορίτσια αυτά που ήξεραν πια τι θάνατος τούς περιμένει, άρχισαν τους βόγγους και τους οδυρμούς, και πολλά άρχισαν να δαγκάνουν τα στήθη τους, να τα ξεσκίζουν, για να πεθάνουν πριν φτάσουν μέσα στο θάλαμο.

»Και πολλά, ανάμεσά τους και Ελληνοπούλες, τα κατάφεραν. Οι Γερμανοί δεν πρόλαβαν να τις δηλητηριάσουν, γιατί εκείνες πέθαναν από φρικτή αιμορραγία».