Ενας θάνατος στην Αφρική

Ο θάνατος του δεκανέα Αλεξάντρ Μαρτέν, εξ όσων γνωρίζω, δεν αποτέλεσε είδηση στην Ελλάδα. Στη Γαλλία η αρμόδια υπουργός Ενόπλων Δυνάμεων Φλοράνς Παρλί το ανακοίνωσε με φράσεις που απέδιδαν τιμή στη μνήμη ενός στρατιώτη που «πέθανε για τη Γαλλία στο Μαλί». Τα γαλλικά μέσα ενημέρωσης παρείχαν πληροφόρηση για το πώς το Σάββατο 22 Ιανουαρίου το στρατόπεδο της μονάδας του, που ήταν τμήμα της «Επιχείρησης Μπαρχάν», δέχτηκε επίθεση όλμων και ότι οι δράστες στη συνέχεια εξουδετερώθηκαν από γαλλικά ελικόπτερα.

Ωστόσο η ίδια η φράση της γαλλίδας υπουργού, ίσως και να συμπυκνώνει το πρόβλημα. Το «πέθανε για την…» είναι μια από τις χαρακτηριστικές φράσεις που περιγράφουν τους θανάτους εν πολέμω ως θυσία υπέρ πατρίδος. Ομως, η προσθήκη ενός δεύτερου γεωγραφικού προσδιορισμού στην ίδια φράση, με την επιπρόσθετη διευκρίνιση «στο Μαλί», κάνει τα πράγματα κάπως πιο περίπλοκα. Πώς ακριβώς ορίζεται ο θάνατος «υπέρ πατρίδος» σε μια πρώην αποικία σε μεγάλη απόσταση από τη μητρόπολη; Ακόμη και εάν δεχτούμε ότι κατά βάση οι πολεμικές επιχειρήσεις της Γαλλίας και ορισμένων άλλων ευρωπαϊκών χωρών στο Σαχέλ έχουν πρωτίστως σκοπό την «αντιτρομοκρατική δράση» και όχι τόσο την υπεράσπιση των συμφερόντων επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στην Αφρική όπως ο όμιλος Orano (πρώην Areva), εκ των μεγαλυτέρων παραγωγών ουρανίου παγκοσμίως, πάλι το ερώτημα παραμένει. Ιδίως όταν δεν είναι δεδομένο σε ποιο βαθμό ξένες επεμβάσεις κατορθώνουν να επιλύσουν το πρόβλημα τέτοιων συγκρούσεων ή να το επιτείνουν.

Τα ερωτήματα αυτά δεν αφορούν απλώς την ανάλυση της διεθνούς κατάστασης. Ούτε περιορίζονται απλώς στα ηθικά ερωτήματα που αφορούν την ίδια την έννοια του δίκαιου πολέμου στην εποχή της παγκοσμιοποίησης. Η επικείμενη συμμετοχή και ελληνικών δυνάμεων στις επιχειρήσεις σε αυτή την περιοχή δεν μπορεί να αντιμετωπίζεται μόνο εντός ενός διπλωματικού «δούναι και λαβείν» ως προς τα ελληνικά «εθνικά θέματα». Τόσο οι πραγματικοί κίνδυνοι, όσο και τα πολιτικά ερωτήματα για τη σκοπιμότητα τέτοιων επιχειρήσεων οφείλουν να συζητηθούν.