Tζάκσον Πόλοκ: Η αυτοκαταστροφική ιδιοφυία του αφηρημένου εξπρεσιονισμού

Σαν σήμερα, 28 Ιανουαρίου του 1912 γεννήθηκε στις ΗΠΑ, ο αμερικανός ζωγράφος Τζάκσον Πόλοκ.

Ήταν ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους κινήματος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού (που αναπτύχθηκε στις ΗΠΑ, με κέντρο τη Νέα Υόρκη μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο) και επινοητής της τεχνικής dripping, του σταλαγμού δηλαδή υγρού χρώματος πάνω στην επιφάνεια του πίνακα .

Ο Τζάκσον Πόλοκ επί το έργον, «ΤΟ ΒΗΜΑ», 20.9.1998, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

Όπως γράφει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 20ης Σεπτεμβρίου 1998 «ξετυλίγοντας το κουβάρι της ζωής του Πόλοκ ανακαλύπτει κανείς έναν επαναστάτη της δεκαετίας του ’50, έναν καλλιτέχνη που θέλησε με το έργο του να εντυπωσιάσει αλλά και να προκαλέσει. Ο Τζάκσον Πόλοκ θα μπορούσε να ανήκει στο πάνθεον των πιο ανατρεπτικών ζωγράφων στην ιστορία της αμερικανικής τέχνης.

Ιδιωτική ζωή

»Το ίδιο ανατρεπτικός και στην ιδιωτική ζωή του ο Πόλοκ έζησε μεγάλες περιόδους ανάμεσα στον αλκοολισμό και στη μανιοκατάθλιψη.

»Πάντως οι επικριτές του αποκαλύπτουν το πρόσωπο ενός “κλειστού” και δύστροπου ανθρώπου, που παρά τους “παλικαρισμούς” του ο ίδιος αισθανόταν πάντοτε “έξω” απ’ τα νερά του.

Αφετηρία

«Πρώτος του δάσκαλος ήταν ο Τόμας Χαρτ Μπέντον, αλλά ο Πόλοκ επηρεάστηκε κυρίως από τοιχογραφίες άλλων ζωγράφων και ιδιαίτερα ως προς την ιδέα ότι η τέχνη μπορεί να είναι και “άσχημη”.

»Από τα μέσα της δεκαετίας του ’40 η ζωγραφική του άρχισε να γίνεται αφηρημένη και σταδιακά πέρασε σε ένα εντελώς προσωπικό στυλ».

Number 17A, Τζάκσον Πόλοκ, (1948)

Επιρροές

Όπως αναφέρει «ΤΟ ΒΗΜΑ» της 7ης Μαρτίου 1999, «ο Πόλοκ επηρεάστηκε από τα επιτοίχια έργα των μεξικανών καλλιτεχνών και κυρίως από τον μεγάλο ισπανό ζωγράφο Πικάσο, ενώ οι ευρωπαίοι σουρεαλιστές τροφοδότησαν το ενδιαφέρον του για το ασυνείδητο.

»Δύο δυναμικές γυναίκες υπήρξαν καταλυτικής σημασίας για τη ζωή του Πόλοκ: η σύζυγός του, Λι Κρέισνερ και η Πέγκι Γκούγκενχαϊμ. Η Γκούγκενχαϊμ, η πλούσια συλλέκτρια έργων τέχνης, στήριξε οικονομικά τον ζωγράφο και του έδωσε την ευκαιρία να πραγματοποιήσει την πρώτη του έκθεση.

Dripping – Στάξιμο

»Ο Πόλοκ ήταν ένας από τους πρώτους ζωγράφους που υιοθέτησε την τεχνική του “σταξίματος”. Tεράστιοι καμβάδες επάνω στους οποίους ο καλλιτέχνης αφήνει το χρώμα να χυθεί, να παίξει με τη φαντασία, αποτυπώνοντας μια ανεικονική, αφηρημένη αίσθηση.

»Η τέχνη του Πόλοκ είναι ταυτόχρονα δυναμική, βίαιη, αλλά και εύθραυστη, προκλητική και πολυσύνθετη. Τα έργα του είναι γεμάτα εκπλήξεις, καθώς ένα πλήθος από συγκαλυμένες εικόνες πλημμυρίζει εκείνον που τα κοιτάζει.

Stenographic Figure, Τζάκσον Πόλοκ, (1942) πηγή: ΜοMa

Ο τοίχος της βαθύπλουτης

»Όταν κάποτε ανατέθηκε στον Πόλοκ να ζωγραφίσει έναν τοίχο στο σπίτι μιας βαθύπλουτης κληρονόμου, εκείνος μελέτησε τον κατάλευκο τοιχό για έξι ολόκληρους μήνες και τελικά εκτέλεσε την ιδέα του μέσα σε μερικές ώρες.

»Όταν μάλιστα τον κάλεσαν σε ένα πάρτι στο συγκεκριμένο αυτό σπίτι, η συμπεριφορά του ήταν ανάρμοστη και προκλητική. Ο Πόλοκ όταν μεθούσε μπορούσε να χτυπήσει και έναν άγνωστο στον δρόμο.

Το στούντιο

Τον Μάρτιο του 1999, «ΤΟ ΒΗΜΑ» παρουσιάζει τον χώρο, στον οποίο δημιουργούσε ο Τζάκσον Πόλοκ.

«Είναι μια μικρή ξύλινη αποθήκη, στο Ιστ Χάμπτον του Λονγκ Αϊλαντ. Κι όμως μοιάζει με ένα ένα από αυτά τα μυθικά μέρη – όπως το στούντιο του Πικάσο, Bateau Lavoir, στη Μονμάρτη – μέσα στα οποία γράφτηκε η ιστορία της σύγχρονης τέχνης.

»Πίσω στο 1945, όταν ο Τζάκσον Πόλοκ αγόρασε το σπίτι αυτό μαζί με τη γυναίκα του, Λι Κρέισνερ, επίσης ζωγράφο, το Ιστ Χάμπτον ήταν μια ήσυχη περιοχή, όπου ζούσαν μόνο αγρότες, ψαράδες, καθώς και μερικοί “λιποτάκτες” δημιουργοί, που δεν άντεχαν να ζουν στη φασαρία της πόλης.

«ΤΟ ΒΗΜΑ», 7.3.1999, Ιστορικό Αρχείο «ΤΟ ΒΗΜΑ» & «ΤΑ ΝΕΑ»

»Το εσωτερικό του σπιτιού δημιουργεί μια αίσθηση μυστικιστικής αποκάλυψης. Σε έναν τοίχο κρέμεται το πόστερ ενός πίνακα του Πόλοκ τον οποίο κάποτε ο καλλιτέχνης χάρισε σε κάποιο μανάβη της περιοχής, προκειμένου να ψωνίσει δωρεάν από το μαγαζί του. Πρόσφατα ο εν λόγω πίνακας πωλήθηκε έναντι μυθικού ποσού…

»Η αίσθηση μιας μεταφυσικής του Πόλοκ καταφέρνει να αγγίξει τον επισκέπτη από τις πρώτες κιόλας στιγμές που πλησιάζει το στούντιο του καλλιτέχνη.

»Σε μια γωνιά του δωματίου, επάνω σε έναν τεράστιο πάγκο, βρίσκονται τα σύνεργα του Πόλοκ: μπογιές, πινέλα, βούρτσες. Περπατώντας επάνω στους “αφηρημένους” καμβάδες αισθάνεται κανείς σαν να πατινάρει επάνω σε ένα λεπτό στρώμα πάγου, καθώς ακριβώς από κάτω βυθίζεται ίσως μια κρυμμένη άβυσσος…

»Κι ενώ η ζαλάδα διαδέχεται την αγαλλίαση, συνειδητοποιεί ξαφνικά ότι ακριβώς αυτή πρέπει να ήταν και η προοπτική του δημιουργού!

Το τέλος

»Ο Τζάκσον Πόλοκ οδηγήθηκε σε ένα τραγικό τέλος εξαιτίας του ποτού και της βαθιάς κατάθλιψης στην οποία συχνά έπεφτε.

»Μια νύχτα Σαββάτου στις 12 Αυγούστου του 1956 σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα. Ήταν 44 χρόνων. Μία εβδομάδα αργότερα δημοσιεύθηκε σε ένα περιοδικό μια φωτογραφία από τον τόπο του δυστυχήματος.

»Στη φωτογραφία φαίνονταν καθαρά δύο κουτιά μπίρας δίπλα σε μια ρόδα αυτοκινήτου και λίγο πιο πέρα το δεξί παπούτσι του Πόλοκ.

»Ο βιογράφος του, Τζέφρι Πότερ είχε αναφέρει σχετικά με τον αιφνίδιο θάνατό του: “Δεν πιστεύω πως ο Τζακ ήθελε πραγματικά να αυτοκτονήσει. Κι όμως ήταν τόσο αυτοκαταστροφικός που θα μπορούσε και να το είχε κάνει».