Ουκρανοί ακροβάτες σε ρωσικό τσίρκο

Πώς προστατεύεις την ψυχική σου υγεία, και κατ’ επέκταση την ψυχική υγεία των παιδιών σου, όταν βρίσκεσαι αντιμέτωπος όχι μόνο με μία παρατεταμένη πανδημία αλλά και με την απειλή μίας εισβολής στη χώρα σου; Πώς συνεχίζεις κανονικά τη ζωή σου, παρά τον φόβο; Αυτό το ερώτημα βασανίζει περισσότερο από οτιδήποτε άλλο τον Αρτιομ και τη Μαρίνα Κλούτσνικοφ, ένα ζευγάρι Ουκρανών που ζουν στο Κίεβο, σε μία πολυκατοικία σοβιετικού στυλ, μαζί με τα δύο μικρά παιδιά τους, την 11χρονη Ολένκα και τον τρίχρονο Σάσα.

«Δεν έχουμε έτοιμες βαλίτσες με πράγματα» δήλωνε προ ημερών ο 46χρονος Αρτιομ στο αμερικανικό National Public Radio. «Εχω φτιάξει όμως μια λίστα ώστε να είμαστε έτοιμοι, καταλαβαίνετε. Και φροντίζω να είναι συνεχώς γεμάτο με βενζίνη το αυτοκίνητό μου». Αν εισβάλει η Ρωσία, οι Κλούτσνικοφ σχεδιάζουν να εγκαταλείψουν το Κίεβο και να καταφύγουν σε ένα σπιτάκι που έχουν σε ένα χωριό, μερικές ώρες οδήγηση μακριά. Δεν έχει τρεχούμενο νερό, ούτε ηλεκτρικό, λένε όμως πως θα μπορέσουν να καλλιεργήσουν την τροφή τους. Και έχουν αρχίσει να αποξηραίνουν φρούτα και λαχανικά προκειμένου να τα πάρουν μαζί τους.

Παράλληλα, κάποιες φορές, απλώς κλείνουν έξω τη διαμάχη. «Είναι πολύ αγχωτικό, και δεν μπορείς απλώς να παρακολουθείς συνεχώς τις εξελίξεις και να το σκέφτεσαι συνέχεια ειδάλλως θα τρελαθείς. Αρχίζεις να αγνοείς κάποια πράγματα – καλώς ή κακώς» ομολογεί ο Αρτιομ. «Πρέπει να βρίσκεις τρόπους να ζεις μια φυσιολογική ζωή» προσυπογράφει η Μαρίνα. «Μερικές φορές νιώθω σαν ακροβάτης σε τσίρκο, που κουβαλάει ήδη οκτώ βαλίτσες και ξαφνικά πρέπει να κουβαλήσει δύο ακόμη. Είναι σημαντικό για τα παιδιά να είναι η μαμά τους χαρούμενη, συναισθηματικά σταθερή. Είναι αγχωτικό αλλά ΟΚ. Πιστεύω ότι ο Θεός είναι μαζί μας και δεν θα μας δώσει περισσότερα από όσα μπορούμε να αντέξουμε».

Ο πατέρας της Μαρίνα μεγάλωσε στη Ρωσία. Και η προγιαγιά της ήταν καθηγήτρια Ρωσικών. Η ίδια μεγάλωσε μιλώντας ρωσικά. «Και δεν ήμουν ποτέ εναντίον της Ρωσίας. Ποτέ» επισημαίνει. Τώρα πια, όμως, λέει πως δεν μιλάει ρωσικά ούτε με την αδελφή της. Είναι κι αυτή μία από τις αλλαγές που έχουν δει οι Κλούτσνικοφ στη χώρα τους από το 2014, από τότε που η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία και κυρίευσε ένα κομμάτι του Ντονμπάς, στηριζόμενη σε τοπικές φιλορωσικές πολιτοφυλακές. Τουλάχιστον 14.000 άνθρωποι έχουν χάσει έκτοτε τη ζωή τους σε αυτή τη διαμάχη. Και πρόσφατη δημοσκόπηση έδειξε πως περισσότεροι από τους μισούς Ουκρανούς μιλούν πια ουκρανικά αντί για ρωσικά στο σπίτι – πριν από 30 χρόνια ήταν μόλις 37%. «Ο Πούτιν έχει κάνει πολλά καλά για την εγκαθίδρυση μιας ουκρανικής εθνικής νοοτροπίας» λέει γελώντας ο Αρτιομ. «Εχει κάνει τόση προσπάθεια για να μας πάρει κοντά του. Και το μόνο που κατάφερε ήταν να μας διώξει μακριά».

Οι ανταποκρίσεις από το Κίεβο, την πρωτεύουσα μιας χώρας που ζει οκτώ χρόνια τώρα υπό τη δαμόκλειο σπάθη του Κρεμλίνου, δεν σκιαγραφούν μία πόλη σε κατάσταση πολιορκίας, κάθε άλλο. Τα ράφια των καταστημάτων είναι γεμάτα, τα καφέ ανοιχτά, τα πρατήρια βενζίνης πλήρως εφοδιασμένα και τα μέτρα ασφαλείας αόρατα. Η ουκρανική ηγεσία στέλνει σταθερά στους πολίτες το μήνυμα «μείνετε ψύχραιμοι», σε σημείο που κάνει τους αναλυτές να αναρωτιούνται για τα κίνητρά της, με κάποιους να λένε πως είναι για να κρατήσει τις ουκρανικές αγορές σταθερές, να αποτρέψει τον πανικό και να αποφύγει να προκαλέσει τη Μόσχα και άλλους να αποδίδουν τη στάση της στην αμήχανη αποδοχή πως η διαμάχη με τη Ρωσία είναι μέρος της καθημερινής ύπαρξης της Ουκρανίας.

Οι Ουκρανοί το έχουν καταλάβει: η τρέχουσα αντιπαράθεση ανάμεσα στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, από τη μία πλευρά, και τη Ρωσία από την άλλη ξεπερνά κατά πολύ τη δική τους μοίρα, κι ας είναι αυτοί οι κύριοι ενδιαφερόμενοι. Παρακολουθούν με μία κάποια έκπληξη αυτόν τον ξαφνικό γεωπολιτικό πυρετό, σαν να ανακάλυψε ξαφνικά η Δύση έναν πόλεμο που για εκείνους κρατάει ήδη οκτώ χρόνια. «Η ένοπλη διαμάχη διαρκεί από το 2014 και οι υβριδικές επιθέσεις από το 1991», όταν η Ουκρανία κήρυξε την ανεξαρτησία της από την ΕΣΣΔ, υπενθύμισε στην ειδική απεσταλμένη της γαλλικής εφημερίδας Le Monde, ένας υψηλόβαθμος ουκρανός αξιωματούχος όταν εκείνη τον ρώτησε αν παρατηρείται τελευταία αύξηση των υβριδικών επιθέσεων. Αυτός ο ρωσικός πόλεμος νεύρων, ωστόσο, μοιάζει να αποδίδει.

Σύμφωνα με τον ανταποκριτή της Guardian, ένα άρθρο που συμβουλεύει τους πολίτες τι να κάνουν αν δουν ξαφνικά μπροστά τους ρωσικά τανκς («σε περίπτωση πυροβολισμών πέστε στο έδαφος και καλύψτε το κεφάλι με τα χέρια σας / αν βρίσκεστε στο σπίτι, κρυφτείτε στο υπόγειο, ή μέσα στην μπανιέρα…») έχει κυκλοφορήσει ευρέως τελευταία. Χιλιάδες ουκρανοί πολίτες λαμβάνουν επί του παρόντος εθελοντικά στρατιωτική εκπαίδευση προκειμένου να προστατεύσουν τις πόλεις τους σε περίπτωση εισβολής. Κι ας επιμένει ο μεγαλύτερος γιος της οικογένειας Κλούτσνικοφ, ο 22χρονος Νικίτα, φοιτητής στην Αρχιτεκτονική Σχολή, πως οι νέοι δεν πολυσκέφτονται τον πόλεμο και την πολιτική.