Μολονότι, όπως έχουμε ήδη επισημάνει, ο Πρωταγόρας εισήγαγε έναν απεριόριστο σχετικισμό σε όλα τα ανθρώπινα, δεν έφθασε στο σημείο να καταστρέψει με τη σχετικοποίηση αυτήν τα θεμέλια της πολιτικής ζωής. Στην πραγματικότητα, συμβιβάστηκε με το νόμο εν τη ευρεία εννοία ―είτε το νόμο του κράτους είτε το πατροπαράδοτο έθιμο― και δεν προέταξε απέναντί του το δίκαιο της φύσης ως μια ακατανίκητη δύναμη.

Βεβαίως, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε εν προκειμένω το γεγονός πως με αυτόν τον τρόπο δημιουργείται ένα διόλου ευκαταφρόνητο ρήγμα στην πρωταγόρεια θεωρία περί μέτρου και ανθρώπου, στην αντίληψη δηλαδή ότι καθένας από εμάς αποτελεί το μέτρο των πραγμάτων. Αυτό οφείλεται στο ότι υπεισέρχονται γενικές αξίες όπως η ηθικότητα και η δικαιοσύνη σε έναν κόσμο όπου μόνο ο άνθρωπος αποτελεί το μέτρο.

Ειδικότερα, ο ιδρυτής της σοφιστικής δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στο νόμο του κράτους, επειδή πρόκειται για το νόμο ενός συνόλου. Ασφαλώς, οι θεσμοί που γεννά η κοινή φύση των ανθρώπων δε φέρουν τη σφραγίδα της απόλυτης εγκυρότητας, γι’ αυτό και οι νόμοι των επιμέρους πόλεων και κρατών παρουσιάζουν τόσο μεγάλες διαφορές μεταξύ τους. Ο Πρωταγόρας ισχυρίζεται ότι για κάθε πόλη δίκαιο και ωραίο είναι αυτό που η ίδια θεωρεί ως τέτοιο, και μάλιστα για το χρονικό διάστημα της εφαρμογής του και μόνο.

Από όλα τα ανωτέρω, από αυτό το ετερογενές νοητικό οικοδόμημα του Πρωταγόρα, καθίσταται σαφές ότι ο σχετικισμός είναι παρών, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι επιβάλλεται να θυσιαστεί στο βωμό του η κρατική εξουσία, και μαζί με αυτήν η εκπαιδευτική διαδικασία, η παιδαγωγική επίδραση, που συνιστά το σκοπό της σοφιστικής.

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Α’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Β’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Γ’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Δ’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Ε’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος ΣΤ’)

Οι σοφιστές – Πρωταγόρας, ο ιδρυτής της σοφιστικής (Μέρος Ζ’)

Headlines