Από τι κινδυνεύει πραγματικά ο ζιφιός;

Η είδηση για τη φάλαινα που εκβράστηκε σε παραλία του Αλίμου προκαλεί έκπληξη, περιέργεια, θαυμασμό και ανησυχία.

Έκπληξη γιατί μία τέτοια είδηση είναι ασυνήθιστη στη χώρα μας, ενώ αρκετοί από εμάς δεν γνωρίζουμε ότι οι θάλασσές μας με την πλούσια βιοποικιλότητα αποτελούν το σπίτι και για αρκετά είδη φαλαινών. Ένας από αυτούς τους κρυμμένους κατοίκους των θαλασσών μας, σύμφωνα με την Ναταλία Τσιγαρίδου (εργαζόμενη στο τμήμα εκστρατειών της Greepeace) ένας ευάλωτος ζιφιός, εμφανίστηκε κοντά μας και η σπάνια εικόνα του προσελκύει την προσοχή μας, ξυπνά το ενδιαφέρον μας για αυτά τα μεγαλειώδη πλάσματα. Δυστυχώς, το συγκεκριμένο είναι τραυματισμένο, ενώ και μόνο το γεγονός ότι έχει εκβραστεί είναι δυσοίωνο. Ανησυχούμε για την τύχη του, θα καταφέρει να επιβιώσει, θα μπορέσουμε να το βοηθήσουμε να σωθεί;

Οι αρχές κινητοποιήθηκαν άμεσα και έχουν κληθεί ειδικοί για να το εξετάσουν και να προσπαθήσουν να το σώσουν. Ενώ παρακολουθούμε τις προσπάθειες με αγωνία, την ίδια στιγμή οι παρεμβατικές ανθρώπινες δραστηριότητες στη θάλασσα δημιουργούν τις τέλειες συνθήκες καταστροφής των ενδιαιτημάτων των ειδών αυτών και αποτελούν σε πολλές περιπτώσεις την αιτία για τον εκβρασμό δελφινιών και φαλαινών σε όλον τον πλανήτη. Η αλιεία και η πρόσκρουση με πλοία, μεταξύ άλλων, μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμούς σε φάλαινες και δελφίνια, με αποτέλεσμα να χάσουν τον προσανατολισμό τους και να εκβραστούν άρρωστα ή τραυματισμένα στις ακτές. Η ρύπανση της θάλασσας με χημικά και πλαστικά επίσης ενοχοποιείται για την πρόκληση ασθενειών στα κητώδη, που μπορεί να οδηγήσουν στον αποπροσανατολισμό και εκβρασμό τους.

Ένας ακόμα μεγάλος ένοχος για τους εκβρασμούς είναι η ηχητική ρύπανση που προκαλείται από σόναρ και σεισμικές έρευνες στη θάλασσα, τα οποία παρεμβάλλουν στο σύστημα ηχοεντοπισμού που χρησιμοποιούν οι φάλαινες για να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να προσανατολιστούν. Αυτοί οι ισχυροί ανθρωπογενείς ήχοι προκαλούν τραυματισμούς στα αυτιά των φαλαινών, τις τρομάζουν και μπορούν εντέλει να τις αποπροσανατολίσουν με αποτέλεσμα τον εκβρασμό τους. Η χρονική συγκυρία του εκβρασμού του ζιφιού στον Άλιμο συμπίπτει με την είδηση για τις σεισμικές έρευνες που διενεργούνται αυτές τις μέρες στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, μία περιοχή που προστατεύεται με προεδρικό διάταγμα λόγω της σημαντικής βιοποικιλότητας που φιλοξενεί. Είναι ειρωνικό και αντιφατικό το γεγονός ότι οι αρχές της χώρας μας κινητοποιήθηκαν άμεσα για τη διάσωση ενός ατόμου από τον πληθυσμό των φαλαινών που ζουν στα ελληνικά νερά, ενώ την ίδια στιγμή δίνουν άδειες για σεισμικές έρευνες σε εταιρείες υδρογονανθράκων, θέτοντας σε κίνδυνο ένα πολύ μεγάλο μέρος του πληθυσμού τους. Κι ενώ δεν μπορούμε να συνδέσουμε τον εκβρασμό του συγκεκριμένου ζιφιού με τις σεισμικές έρευνες στον Κυπαρισσιακό Κόλπο, ο μαζικός εκβρασμός ζιφιών στην Κέρκυρα πριν 10 χρόνια, είχε αποδοθεί από τους επιστήμονες σε στρατιωτική άσκηση με τη χρήση ηχοβολιστικών που είχε πραγματοποιηθεί στην περιοχή.

Ενώ οι εταιρείες υδρογονανθράκων και οι κυβερνήσεις που αδειοδοτούν τις έρευνές τους καταστρέφουν το σπίτι τους, οι επιστήμονες συνεχίζουν ακούραστα να μελετούν τις φάλαινες και να ανακαλύπτουν νέα εντυπωσιακά στοιχεία. Στο μακρινό παρελθόν ήταν τα τέρατα των θαλασσών που προκαλούσαν τον τρόμο, ενώ αργότερα έγιναν ο στόχος ενός ανηλεούς κυνηγιού από τα φαλαινοθηρικά που σχεδόν τις εξαφάνισε. Σήμερα, κι ενώ γίνονται προσπάθειες για να προστατευθούν και να ανακάμψουν οι πληθυσμοί τους, οι φάλαινες αναγνωρίζονται ως θαλάσσια είδη με νοημοσύνη, συναισθήματα και πολιτισμό που δημιουργούν τις δικές τους κοινότητες, αναγνωρίζουν και προστατεύουν τα μέλη τους, δημιουργούν τη δική τους γλώσσα που εκφράζουν με τα τραγούδια και τα “κλικ” τους, θρηνούν τους νεκρούς τους.

Θα προλάβουμε να μάθουμε περισσότερα για τον θαυμαστό κόσμο τους ή θα καταστρέψουμε εντωμεταξύ το σπίτι τους, από το οποίο εξαρτώμαστε και εμείς σε μεγάλο βαθμό; Η Greenpeace, σε μία προσπάθεια να συμβάλλει στις γνώσεις μας για την παρουσία θαλάσσιων θηλαστικών στις ελληνικές θάλασσες και την προστασία τους, διενήργησε σχετική έρευνα στην Ελληνική Τάφρο, δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης, εκεί όπου η κυβέρνηση έχει παραχωρήσει άδειες για σεισμικές έρευνες σε εταιρείες ορυκτών καυσίμων. Εντοπίσαμε τουλάχιστον τέσσερα είδη κητωδών κι ενώ ο ζιφιός Ziphius cavirostris ήταν ένα από αυτά που ψάχναμε, δεν σταθήκαμε αρκετά τυχεροί ώστε να τον βρούμε. Ακούσαμε και είδαμε όμως φυσητήρες, σταχτοδέλφινα, ζωνοδέλφινα και στενόρυγχα δελφίνια, και θα συνεχίσουμε να απαιτούμε την πλήρη προστασία τους.

Είναι σαφές ότι η κυβέρνηση επιλέγει τη δράση διάσωσης της μίας φάλαινας στο Σαρωνικό, αυτή που θα γίνει στα φώτα της δημοσιότητας. Ως κοινωνία οφείλουμε να επιλέξουμε και να απαιτήσουμε και τις άλλες διασώσεις, αυτές που θα γίνουν σε πιο μακρινά νερά και μακριά από τις κάμερες, και δεν είναι άλλες από την παύση κάθε σχεδίου για εξόρυξη υδρογονανθράκων στις θάλασσές μας.