Καίτη Δρόσου: Εδώ έπεσε ο Γράμμος…

Στις 3 Φεβρουαρίου 2016 απεβίωσε στο Παρίσι, πλήρης ημερών, η ποιήτρια, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος Καίτη Δρόσου, σύζυγος του σπουδαίου λογοτέχνη και μεταφραστή Άρη Αλεξάνδρου από το 1959 έως το θάνατό του, το 1978.

Η μικρασιατικής καταγωγής Δρόσου, κόρη του δημοσιογράφου Άγγελου Δρόσου, ξεκίνησε τη δημοσιογραφική σταδιοδρομία της το 1948.

Πρωτοπαρουσιάστηκε στα γράμματα με μια μικρή ποιητική συλλογή που εκδόθηκε το 1950, τα «Ποιήματα». Ακολούθησαν άλλες δύο ποιητικές συλλογές, τα «Φύλλα φωτιάς» και, πολύ αργότερα, «Οι τοίχοι τέσσερις».

Από το δοκιμιακό έργο της ξεχωρίζουν οι μελέτες της για το γάλλο συγγραφέα Κλωντ Σιμόν και το ρώσο ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Βλαντίμιρ Μαγιακόφσκι.

Στενός φίλος της Δρόσου αλλά και του Αλεξάνδρου υπήρξε ο Γιάννης Ρίτσος.  Το 2008 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Άγρα ένα ιδιαίτερα αξιόλογο μελέτημα με τον τίτλο «Γιάννης Ρίτσος – Τροχιές σε διασταύρωση». Σε αυτό περιλαμβάνονται τα επιστολικά δελτάρια που έστελνε στη Δρόσου ο Ρίτσος ενόσω βρισκόταν στην εξορία, καθώς και γράμματα του μεγάλου ποιητή με αποδέκτες τη Δρόσου και τον Αλεξάνδρου, όταν εκείνοι βρίσκονταν στο Παρίσι επί δικτατορίας.

Πρόκειται, όπως αναφέρεται στην παρουσίαση του βιβλίου, για «τεκμήρια μιας ακρωτηριασμένης αλληλογραφίας ανάμεσα σε τρεις επιστήθιους φίλους και ομότεχνους σε καιρούς χαλεπούς: επάλληλες εξορίες και δοκιμασίες στα χρόνια του μετεμφυλιακού ζόφου, νέες εκτοπίσεις αργότερα και σκληρές συνθήκες αυτοεξορίας στη διάρκεια της απριλιανής δικτατορίας εμποδίζουν την προσωπική και άμεση επικοινωνία τους».

Στον πρόλογο του εν λόγω μελετήματος, που συνέγραψε η ίδια η Δρόσου και φέρει τον τίτλο «Μνήμη κατά ριπάς», αναφέρονται μεταξύ πολλών άλλων τα εξής:

Διάρκεια φιλίας. Περιστατικό Λήμνου. Ενδιαφέρον και παρέμβαση Γιάννη

Στον Μούδρο της Λήμνου, ο Άρης πίνει τα τσάγια του. Αλλά επειδή βρίσκεται, ευτυχώς, εκεί και ο Τάσος Λειβαδίτης να κουβεντιάζουν περί ποίησης, ψήνει και καφέ. Και ξαφνικά, χωρίς εξήγηση, ο Λειβαδίτης αποφεύγει και επισκέψεις, και συζητήσεις, και βεβαίως και τον καφέ. Ώσπου, μια μέρα, επίσης ξαφνικά και μετανιωμένος για τη στάση του, εξομολογείται στον Άρη τα εξής: «Θα παρατήρησες βέβαια ότι ο κύκλος στένεψε γύρω σου· οι σύντροφοι σε αποφεύγουν και όχι μόνον εγώ. Θυμήσου την τελευταία συνεδρίαση: καθόμασταν γύρω γύρω κι ένας φίλος μάς διάβαζε την Εισήγηση του Ζαχαριάδη. Μας δόθηκαν πέντε λεπτά στον καθένα για να εκφραστεί. Ήσουν ο μόνος που αμφισβήτησες τα λόγια του Αρχηγού. Στη θέση των καθηκόντων που έβαζε ο Ζαχαριάδης, αντέταξες την κριτική. — Ακούω καλά, ξεστόμισες, ή έχω παραισθήσεις; Εδώ έπεσε ο Γράμμος, ναι ή όχι, κι εσείς μας λέτε με το όπλο, ποιο όπλο, με το όπλο παρά πόδα. Παραδεχθείτε την ήττα, πέστε στους συντρόφους πως θα κάτσουν εδώ πέρα άλλα είκοσι ή και τριάντα χρόνια. Εγώ έκαψα τη γούνα μου, μα είμαι μόνος· υπάρχουν όμως ανάμεσά μας φαμελίτες, σπιτικά ρημαγμένα. Πέστε τους πως νικηθήκαμε, να πάρει ο καθένας την απόφασή του. Κι έπεσε η κατηγορία για ηττοπάθεια ως στοιχείο που διαβρώνει συνειδητά το αγωνιστικό πνεύμα των συντρόφων».

Η απόφαση να απαγορευτεί κάθε επαφή μαζί του, να απομονωθεί, κοινοποιήθηκε σε όλη την επικράτεια, δηλαδή σε όλους τους τόπους εξορίας, φυλακές, κρατητήρια, τμήματα μεταγωγών. Ο Ρίτσος, που είναι στο πλαϊνό χωριό, το Κοντοπούλι, μόλις το ’μαθε, ταράχτηκε και ανέλαβε την υπεράσπιση του Άρη. Και ο Λειβαδίτης συνεχίζει: «Ο Άρης —είπε ο Ρίτσος— στη σημερινή κατάσταση που βρισκόμαστε υπερέβαλε. Όμως είναι τίμιος και ποτέ δεν θα βλάψει το κόμμα. Εγγυώμαι». Τα πνεύματα καταλάγιασαν, μα καθώς έπρεπε να ανακοινωθεί η «κόντρα απόφαση», αντικατέστησαν, για την περίσταση, τον κανονικό ταχυδρόμο με τον διανοούμενο και λογοτεχνικό κριτικό Μ. Μ. Παπαϊωάννου, όστις θα μετέφερε τη νέα εντολή. Αυτήν ανακοίνωσε ο Λειβαδίτης στον Άρη και του δήλωσε, εν μέσω λυγμών (όχι, δεν εφευρίσκω) και πραγματικής συντριβής και μετάνοιας πως, του λοιπού, στο μέλλον, δεν θα επιτρέψει σε κανέναν Ρίτσο να υπερασπιστεί τον Άρη· το ρόλο αυτόν τον επωμίζεται ο ίδιος. «Μην εξάπτεσαι, του απαντά ο Άρης, καλύτερα κάτσε στα αυγά σου. Αυτά τα λέει ο Ρίτσος και το ότι εισακούστηκε θεώρησέ το ως προσωρινή κατάσταση. Ο Ρίτσος είναι ο Ρίτσος, αλλά δεν είναι η Κεντρική Επιτροπή και αυτά που είπα εγώ θα τα ξαναπώ. Αν δεν θες να βρεθείς στη θέση μου, απομακρύνσου από μένα και μην ξανάρθεις».

Ο Τάσος Λειβαδίτης εξομολογήθηκε τα παραπάνω και στον Αλέξανδρο Αργυρίου — και είναι προς τιμήν του. Την εποχή, πάντως, που συνέβησαν τα αγνοούσα. Ένα δελτάριο πήρα μόνο από τον Άρη, όπου μου έγραφε «εδώ τρώω κλοτσιές απ’ τους δικούς μας» — και δεν κατάλαβα λέξη.