Εκπαίδευση: Τι να σπουδάσεις σε μια Ελλάδα που γερνάει ταχύτατα;

Περί φυγής των Ελλήνων επιστημόνων στο εξωτερικό έχουν γραφτεί πολλά. Και γράφονται κάθε μέρα περισσότερα. Παραμονές του ανασχεδιασμού του ακαδημαϊκού «χάρτη» της χώρας όμως, ιδιαίτερη αξία αποκτούν όλες οι ιδέες που συνδέουν το πρόβλημα με τις ανάγκες της ελληνικής αγοράς εργασίας. Τι χρειαζόμαστε σήμερα στη χώρα μας για να υποστηρίξουμε την ανάπτυξη της;

Μια αποτελεσματικότερη «φόρμουλα» για να ανακόψουμε τη μαζική φυγή, λέει ο σύμβουλος επαγγελματικού προσανατολισμού Χρήστος Ταουσάνης. Και εξηγεί λέγοντας ότι «πρέπει πράγματι να αναδείξουμε για τους μελλοντικούς επαγγελματίες και επιστήμονες τις τάσεις και τις καταστάσεις που συνάδουν  με τις εξελίξεις σε τοπικό-εθνικό επίπεδο». «Υπο αυτό το πρίσμα, αποτελεί κοινό τόπο πως η Ελλάδα, γερνάει και γερνάει πολύ γρήγορα. Δημογραφικό, ασφαλιστικό και εθνικό ίσως πρόβλημα αλλά και σημαντικό δεδομένο που οφείλουμε να συνυπολογίσουμε στο σχεδιασμό της σταδιοδρομίας  των νέων ανθρώπων αλλά και στον μελλοντικό ακαδημαϊκό και επαγγελματικό χάρτη της χώρας μας» συνεχίζει.

Και παραθέτει τα ενδεικτικά μεγέθη που δίνουν την εικόνα της επερχόμενης πραγματικότητας.

• Σε αρκετά reports  τόσο το World Economic Forum όσο και λοιπές μελέτες που έχουν γίνει αναφέρεται ότι σχεδόν 4 στις 10 θέσεις εργασίας που προκύπτουν σε αναδυόμενα επαγγέλματα, δημιουργούνται στην οικονομία της περίθαλψης αλλά και την πρόνοια. Τα εν λόγω επαγγέλματα περιλαμβάνουν ιατρική φροντίδα, φροντίδα ηλικιωμένων, νοσηλευτική, θεραπεία αλλά και εν γένει στελέχη που συνδράμουν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής (προσωπικοί βοηθοί, εργοθεραπευτές, σύμβουλοι σταδιοδρομίας κ.ά.)

«Αυτό φυσικά είναι μια γενική εκτίμηση», λέει ο κ. Ταουσάνης, «καθώς, κάθε χώρα, έχει διαφορετικά δημογραφικά στοιχεία και διαφορετικές ανάγκες. Στις Η.Π.Α., για παράδειγμα,  ο πληθυσμός, των ατόμων ηλικίας άνω 65 ετών αναμένεται να αυξηθεί σε 21% έως το 2050, από 15% που ήταν το 2015. Στη χώρα μας, σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες από το μέσο προσδοκώμενο ζωής στα 63,4 έτη το 1951, φτάσαμε στα 79,2 το 2020 για τους άντρες, ενώ για τις γυναίκες, το μέσο προσδοκώμενο 66,7 του 1951 εκτινάχθηκε στα 84,2 το 2020. Η χώρα μας, σύμφωνα με τη μελέτη, είναι σχετικά γερασμένη καθώς ποσοστό άνω του 22% των κατοίκων της είναι πλέον άνω των 65 ετών και το ποσοστό των πολιτών άνω των 85 ετών φθάνει το 3,5% έναντι του 0,03% που ήταν το 1951! Τα στοιχεία για το μέλλον μάλιστα είναι δυσοίωνα, καθώς το 2050 το ποσοστό των άνω των 65 ετών πολιτών και των άνω των 85 ετών στο συνολικό πληθυσμό αναμένεται να κυμανθεί στο 30-33% για τους πρώτους και στο 5,0-6,6% για τους δεύτερους!»

«Δίχως λοιπόν να επεκταθούμε περισσότερο, αντιλαμβανόμαστε πως το δυνητικό target group για επιστήμονες και επαγγελματίες που σχετίζονται με την περίθαλψη και την πρόνοια της ηλικιακής αυτής ομάδας διευρύνεται, εν αντιθέσει (εάν δεν αλλάξει κάτι δραματικά) με το target group π.χ. ενός επαγγελματία που απευθύνεται στην πρώιμη παιδική ηλικία!» προσθέτει χαρακτηριστικά.

Ευκαιρίες και ειδικότητες

Ποιες ευκαιρίες λοιπόν αναδύονται και ποιες ειδικότητες θα μπορούσαν να «επωφεληθούν από αυτά τα δεδομένα» άμεσα και έμμεσα; Όπως εξηγεί με λεπτομέρειες ο κ. Ταουσάνης:

• Ξεκινώντας από τις άμεσα σχετιζόμενες επαγγελματικές κατηγορίες, μπορούμε να συμπεριλάβουμε πεδία της ιατρικής όπως η Μεταβολομική, η Γηριατρική, η Επειγοντολογία αλλά και υπάρχουσες ειδικότητες από άλλους κλάδους όπως οι  εργοθεραπευτές. Για παράδειγμα, η Μεταβολομική είναι ένα επιστημονικό πεδίο, με εφαρμογή σε επιμέρους πεδία έρευνας και ανάπτυξης σχετιζόμενα με την ιατρική, τη διαγνωστική, την επιστήμη των τροφίμων κ.α. Μπορεί να αποκαλύψει διαφοροποιήσεις σε πληθυσμούς ασθενών σε σχέση με υγιείς ανθρώπους, οι οποίες σχετίζονται με το στρες, την περιβαλλοντική ή άλλη επίδραση. Φυσικά αξιοποιείται στην εύρεση βιοδεικτών ασθένειας για διάγνωση και πρόγνωση, στην κατηγοριοποίηση ασθενών, στις μελέτες τοξικότητας και στην ανταπόκριση στη φαρμακευτική αγωγή. Συνεπώς όσο θα μεγαλώνει -παγκοσμίως αλλα και τοπικά- ένα ποσοστό πληθυσμού το οποίο θα έχει πολύ πιο έντονη την ανάγκη αξιοποίησης των προαναφερθέντων δεικτών είτε για να βελτιστοποιήσουμε την ποιότητα ζωής είτε για να συνδράμουμε σε μια πιο «εξατομικευμένη ιατρική ο κλάδος θα αξιοποιείται πιο συστηματικά. Αν συνυπολογίζουμε πως αποτελεί, αναλογικά, ένα νέο πεδίο για ερευνητές, δείχνει να φαντάζει ως μια υπολογίσιμη εναλλακτική για αποφοίτους ιατρικής, βιολογίας κ.λπ. Και φυσικά δεν είναι ο μόνος κλάδος από τις επιστήμες της υγείας και της πρόνοιας που συνδέεται με τη γήρανση του πληθυσμού. Ένα ηλικιακό group το οποίο, στατιστικά, θα είναι πιο ευάλωτο σε ασθένειες, αναλογικά θα χρειάζεται μεγαλύτερη υποστήριξη από εξειδικευμένους φυσιοθεραπευτές και εργοθεραπευτές, από προσωπικούς βοηθούς ακόμη και από νέες κατηγορίες συμβούλων (ευεξίας, ψυχαγωγίας) προκειμένου να έχουν μια καλύτερη ποιότητα ζωής.
• Ποιες είναι όμως οι έμμεσες επιλογές σε μια χώρα που γερνάει όπως η Ελλάδα. Η έλλειψη νεανικού πληθυσμού σαφώς, και αυτή θα έχει ενδεχόμενο αντίκτυπο και σε παραδοσιακούς κλάδους όπως η εστίαση ή η ψυχαγωγία. Μάλιστα, εάν μελλοντικά -για κάποιο απρόσμενο λόγο όπως π.χ. η πανδημία δούμε να ανακόπτεται η θετική μας πορεία στον τουρισμό ή δεν αλλάξουμε σταδιακά τουριστικό μοντέλο, οι επιπτώσεις θα είναι ακόμη πιο ορατές.
• Οπότε εξετάζουμε μια άλλη εναλλακτική, η οποία δεν θα επηρεαστεί από αυτήν τη γήρανση σε τοπικό επίπεδο (και μάλιστα έχει και υπεροπτικό χαρακτήρα) και δεν είναι άλλη από την Επιστήμη των Υπολογιστών, της Πληροφορικής. Εδώ έχουμε το εξής παράδοξο: Βλέπουμε κάποιες προσπάθειες να προσελκύσουμε ψηφιακούς νομάδες, να «εισάγουμε» επιστήμονες της πληροφορικής από το εξωτερικό κ.ο.κ. έχοντας τη ψευδαίσθηση πως έχουμε καλύψει ακαδημαϊκά και επαγγελματικά τις δικές μας ανάγκες. Ελάχιστοι έχουν αντιληφθεί πως αυτή τη στιγμή είμαστε σε μια απίστευτα γρήγορη ψηφιακή μετάβαση όπου η Ιατρική Πληροφορική, η Ευφυής Γεωργία, το Διαδίκτυο των πραγμάτων, η Επαυξημένη και Εικονική πραγματικότητα, η τρισδιάστατη εκτύπωση και δεκάδες ακόμη διεπιστημονικές εφαρμογές της επιστήμης της πληροφορικής είναι η νέα κανονικότητα. Και σε μια κοινωνία όπως η ελληνική, που διψάει για τη μόρφωση των παιδιών της, το να αλλάξουμε τα σχετικά μεγέθη και αντί να προσφέρουμε άκριτα θέσεις σε διάφορα πανεπιστημιακά τμήματα, είναι μονόδρομος να επαναξιολογήσουμε προτεραιότητες. Φυσικά δε χρειάζεται να εκμηδενίσουμε εισακτέους σε παραδοσιακούς κλάδους και αλλά να τους δώσουμε την εναλλακτική να «τρέξουν» με τις εξελίξεις. Να δώσουμε την προοπτική της Υπολογιστικής γλωσσολογίας σε ένα φοιτητη φιλολογικών τμημάτων, να δώσουμε τη δυνατότητα να μεταβεί στη Νομική πληροφορικη ένας φοιτητής αντίστοιχης σχολής ή ένας απόφοιτος Ιστορίας – αρχαιολογίας να εξειδικευθεί στην Πολιτισμική Πληροφορική. Και φυσικά, να καλλιεργήσουμε παντού ψηφιακές δεξιότητες και να επεκτείνουμε τα προγράμματα σπουδών πληροφορικής!

«Μέχρι να γίνει αυτό, εκεί έξω κάποια εταιρεία θα συνεχίζει να ψάχνει απεγνωσμένα Coders και Μηχανικούς ή να αναζητά εναγωνίως σε ημέρες Καριέρας Full Stack Developers, την ίδια στιγμή που πολλοί νέοι άνθρωποι, παρά τη διψά τους για προσφορά και εργασία, δεν βλέπουν καμία προοπτική απασχόλησης στο αντικείμενο τους….» καταλήγει ο κ. Ταουσάνης