Ρομπότ – δολόφονοι και drones – καμικάζι

Ενα λευκό drone ίπταται πάνω μια πεδιάδα της Καλιφόρνιας. Ξαφνικά ένα μεγαλύτερο μαύρο drone εμφανίζεται, μιμούμενο τις κινήσεις του πρώτου, παραμονεύοντας. «Είναι όπως αυτά που βλέπουμε στα ντοκιμαντέρ όταν ένα λιοντάρι παραμονεύει τη λεία του» εξηγεί ο επικεφαλής της εταιρείας Anduril που επιδεικνύει το πιο πρόσφατο προϊόν: το μαύρο drone ξαφνικά επιταχύνει στα 100 χλμ./ώρα και πέφτει πάνω στο άλλο. Προγραμματισμένο να αναγνωρίζει και να καταστρέφει εισβολείς στον χώρο του πέφτοντας επάνω τους σε μια πράξη «αυτοκτονίας», μπορεί να το κάνει χωρίς να ζητήσει άδεια ή να πάρει εντολή από άνθρωπο.

Τα ρομπότ-δολόφονοι και τα drones-καμικάζι είναι εδώ: τα όπλα τεχνητής νοημοσύνης που κάποτε πρωταγωνιστούσαν σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας μεταμορφώνουν στρατούς, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις σε όλον τον κόσμο. Αυτό έχει προκαλέσει έναν νέο ανταγωνισμό εξοπλισμών. «Ας σκεφτούμε τι έκανε το πολυβόλο στον πόλεμο το 1914 ή τα αεροσκάφη το 1939» εξηγεί ο Πίτερ Σίνγκερ, πολιτικός επιστήμονας και ειδικός στις πολεμικές τακτικές του 21ου αιώνα. «Γιατί να θεωρήσουμε ότι η τεχνητή νοημοσύνη και η ρομποτική θα έχουν λιγότερη επίδραση; Ξέρετε ότι ήδη δημιουργούνται εφαρμογές που θα συμβουλεύουν στρατηγούς σχετικά με το τι απώλειες θα υποστούν για κάθε κίνησή τους σε πεδίο μάχης;».

Τα αυτόνομα όπλα βρίσκονται στο πεδίο: η χρήση τουρκικών μη επανδρωμένων αεροσκαφών για κυνήγι στρατιωτικών στόχων – τεθωρακισμένων οχημάτων και στρατιωτών – στη Λιβύη πριν από δύο χρόνια θεωρείται ένα από τα πρώτα παραδείγματα τεχνητής νοημοσύνης που αφήνεται ελεύθερη στη μάχη να σκοτώσει με δική της πρωτοβουλία. Εχοντας εκτοξευθεί με μερικά χτυπήματα στο πληκτρολόγιο (και με ελάχιστο κόστος σε σύγκριση με τις παραδοσιακές αεροπορικές δυνάμεις) παρόμοια drones με πυρομαχικά αναπτύχθηκαν από το Αζερμπαϊτζάν για να καταστρέψουν μεγάλο μέρος του πυροβολικού και των πυραυλικών συστημάτων της Αρμενίας και περίπου το 40% των τεθωρακισμένων οχημάτων της στον πόλεμο για το Ναγκόρνο Καραμπάχ πέρυσι.

Τα τουρκικά drones

Φέτος, τα όσα μαθαίνουμε για τη χρήση των τουρκικών drones ανά τον κόσμο είναι ακόμα πιο ανησυχητικά. Θραύσματα πυραύλων αποδεικνύουν για πρώτη φορά ότι η κυβέρνηση της Αιθιοπίας τα χρησιμοποίησε στις αρχές Ιανουαρίου σε επίθεση στην οποία σκοτώθηκαν 58 πολίτες (μεταξύ των οποίων και παιδιά) που είχαν ζητήσει καταφύγιο σε σχολείο. Η κυβέρνηση της Αντίς Αμπέμπα – όπως και αρκετές άλλες κυβερνήσεις ανά τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και εκείνη της Ουκρανίας – έχει στραφεί προς την Αγκυρα για την αγορά drones τα οποία χρησιμοποιεί στον πόλεμο εναντίον των ανταρτών του Τιγκρέι. Ειδικοί που μελέτησαν τα θραύσματα κατέληξαν στο ότι πρόκειται για βόμβα ΜΑΜ-L, την οποία μετέφερε τουρκικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος Byraktar TB2. Επικεφαλής της εταιρείας παραγωγής αυτών των drones είναι ένας από τους γαμπρούς του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, ο Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ.

Καταδίκη από ΗΠΑ και ΟΗΕ

Οι επιθέσεις προκάλεσαν την καταδίκη του ΟΗΕ και του αμερικανού προέδρου Τζο Μπάιντεν – όχι μόνο προς την κυβέρνηση της Αιθιοπίας, αλλά και για την παρουσία τούρκων χειριστών στο πεδίο -, καθώς και προειδοποιήσεις για τη χρήση αυτών των μη επανδρωμένων αεροσκαφών, που εγκαινιάζουν την εποχή των ρομποτικών δολοφόνων. Λίγο αργότερα, ο Μαξ Τέγκμαρκ, καθηγητής Φυσικής στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), επέκρινε την εταιρεία Bayraktar Tech για τη χρήση δολοφονικών drones. «Ντρέπομαι που εκπαιδεύσαμε τον Σελτζούκ Μπαϊρακτάρ εδώ στο ΜΙΤ» δήλωσε σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα «Handelsblatt».

Ωστόσο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τις Εξωτερικές Σχέσεις δίνει βάση στο πώς η Τουρκία χρησιμοποιώντας την τεχνητή νοημοσύνη μπόρεσε να μετατρέψει ένα στρατιωτικό πλεονέκτημα σε διπλωματικό, προσαρμόζοντας τη στρατηγική της. «Αυτά τα συστήματα βοήθησαν την Τουρκία», γράφει ο αναλυτής Φεντερίκο Μπορσάρι, «να ξεφύγει από χρόνια περιφερειακής απομόνωσης, να ενισχύσει τις υπάρχουσες συνεργασίες και να δημιουργήσει νέες». Το μοντέλο, δηλαδή χαμηλό κόστος σε όπλα προηγμένης τεχνολογίας, μελετούν και άλλες χώρες του κόσμου αυτή τη στιγμή. Ενα drone ΤΒ2 κοστίζει περίπου 5 εκατ. δολάρια – σε σύγκριση με 20 εκατ. ενός αμερικανικού MQ-9 Reaper και 28 εκατ. ενός επίσης αμερικανικού Protector RG Mk1.

Μη επανδρωμένα υποβρύχια

Ούτως ή άλλως υπάρχει μια έκρηξη των εφαρμογών της τεχνητής νοημοσύνης σε οπλικά συστήματα, ένας τομέας όπου οι εξελίξεις είναι ραγδαίες. Η νέα γενιά των μαχητικών αεροσκαφών Tempest της Βρετανίας θα περιλαμβάνει μια εκδοχή μη επανδρωμένη ικανή για πολύωρες πτήσεις – με τα σκάφη να μπορούν να επιλέγουν τους στόχους τους εάν έχει επιλεγεί αυτή η εκδοχή. Το ίδιο θα μπορούν να κάνουν και τα πιο σύγχρονα μαχητικά της Ρωσίας, τα επονομαζόμενα Checkmate. Οσον αφορά τις ναυτικές δυνάμεις, ήδη βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο τα πειράματα για μη επανδρωμένη υποβρύχια και αυτόνομα ναρκαλιευτικά. Πρόσφατες φωτογραφίες από δορυφόρους έδειξαν ότι οι ένοπλες δυνάμεις της Κίνας ήδη κατασκευάζουν μη επανδρωμένα πλοία – δηλαδή ρομποτικά πολεμικά σκάφη – σε μυστική βάση στις βορειοανατολικές ακτές της χώρας.

Ο αείμνηστος Στίβεν Χόκινγκ προειδοποίησε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να «σημάνει το τέλος της ανθρώπινης φυλής» και ο Ελον Μασκ λέει ότι «καλούμε έναν δαίμονα» επιδιώκοντας «θανατηφόρα αυτόνομα οπλικά συστήματα». Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, ο ρώσος πρόεδρος, είναι πιο ενθουσιώδης, και μάλιστα με λόγια που προκαλούν ανησυχία: «Οποιος ηγείται στην τεχνητή νοημοσύνη θα κυβερνήσει τον κόσμο».

Συμφωνίες για ρυθμίσεις

Πολλές χώρες έχουν υπογράψει ότι συμφωνούν να εφαρμοστούν ρυθμίσεις σε μια σειρά συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΟΗΕ στη Γενεύη – αλλά όχι οι ΗΠΑ, η Κίνα, το Ισραήλ και η Βρετανία. Η απειλή που ανησυχεί τους ακτιβιστές προέρχεται κυρίως από αυτόνομα drones και άλλα ρομποτικά όπλα που υπάρχουν ήδη και μπορούν να εξαπολυθούν στο πεδίο της μάχης σε αυτόματη λειτουργία, έχοντας προγραμματιστεί να επιλέγουν και να καταστρέφουν στόχους χωρίς να περιμένουν εντολές από ανθρώπους.

«Πρέπει να εφαρμοστούν νομικοί έλεγχοι στα συστήματα που υπάρχουν τώρα, όχι μόνο σε κάποιο ρομπότ σαν τον Εξολοθρευτή σε χίλια χρόνια» λέει ο Ρίτσαρντ Μόγες, διευθυντής της Stop Killer Robots, μιας ομάδας που πιέζει για την επιβολή απαγόρευσης. Τα drones και άλλα ρομποτικά όπλα χρησιμοποιούν αναγνώριση εικόνων, αποκτώντας πρόσβαση σε μια βιβλιοθήκη εικόνων για να προσδιορίσουν εάν ένα αντικείμενο είναι τανκ ή αυτοκίνητο ή αν ένας άνθρωπος είναι μαχητής ή πολίτης. «Ενας σημαντικός τομέας κινδύνου» λέει στην «Washington Post» μια πηγή από τον τομέα ασφαλείας, «είναι ότι ενώ ένα άρμα Τ72 είναι σίγουρα άρμα μάχης, κάποιος που φοράει χακί δεν είναι σίγουρο ότι είναι στρατιώτης του εχθρού».