Κρίσεις πανικού: Το «δώρο» του εαυτού μας για τη ζωή

Της Νικολέτας Πετανίδου

Οι κρίσεις πανικού φαίνεται να «απειλούν» το τελευταίο διάστημα ολοένα και περισσότερο μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Να επηρεάζουν την καθημερινότητα των πασχόντων αλλά και την λειτουργικότητα στην καθημερινή τους ζωή

Τι είναι όμως οι κρίσεις πανικού, που οφείλονται αλλά και ποια είναι η συμπτωματολογία τους; Όλες τις απαντήσεις μας τις δίνει η Ψυχολόγος Αντωνία Χατζηευφραιμίδου η οποία μας μίλησε στο in.

Η κρίση πανικού είναι μια αιφνίδια περίοδος έντονου άγχους, ψυχολογικής διέγερσης, φόβου, στομαχικών διαταραχών και αδιαθεσίας που σχετίζεται με μια ποικιλία σωματικών και νοητικών συμπτωμάτων. Υπολογίζεται ότι μέχρι 4% του πληθυσμού υποφέρει από σοβαρές και συχνές κρίσεις πανικού ενώ στις γυναίκες η πάθηση είναι δύο έως τρεις φορές συχνότερη σε σύγκριση με τους άνδρες. Η εμφάνιση των επεισοδίων τυπικά είναι απότομη, ενώ μπορεί να μην υπάρχει κάποια συγκεκριμένη αιτία, ωστόσο υπάρχουν και οι κρίσεις πανικού που εμφανίζονται πάντοτε κάτω από συγκεκριμένες καταστάσεις (π.χ. όταν κάποιος είναι σε κάποιο μέρος με πολύ κόσμο-αγοραφοβία) ενώ πολλές φορές ο φόβος ότι θα επέλθει μια κρίση πανικού, είναι ικανός από μόνος του να προκαλέσει τα συμπτώματα της κρίσης.

Οι κρίσεις πανικού επηρεάζουν τον κάθε άνθρωπο διαφορετικά. Άτομα που έχουν βιώσει στο παρελθόν κάποια κρίση πανικού μπορούν μερικές φορές να «αντέξουν» την κρίση χωρίς να παρουσιάσουν εξωτερικά συμπτώματα, ενώ σε αντίθεση άτομα που βιώνουν την κρίση για πρώτη φορά μπορεί να πιστέψουν πως παθαίνουν έμφραγμα ή νευρικό κλονισμό.

Τι συμβαίνει όμως στην πραγματικότητα

«Αρχικά, είναι σημαντικό να γίνει ο διαχωρισμός ανάμεσα στην κρίση πανικού και τη διαταραχή πανικού. Σύμφωνα με το Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5) της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρίας, η διαταραχή πανικού κατατάσσεται στις λεγόμενες αγχώδεις διαταραχές και αφορά σε απροσδόκητες ή αναμενόμενες κρίσεις πανικού σε τακτική βάση. Ένας άλλος διαχωρισμός είναι αυτός ανάμεσα στην κρίση πανικού και την κρίση άγχους. Η ειδοποιός διαφορά έγκειται στο ότι στην κρίση πανικού, συν των άλλων συμπτωμάτων, το άτομο φοβάται ότι τρελαίνεται ή ότι πεθαίνει.

Πρόκειται για μια αθέλητη, ξαφνική και ιδιαίτερα έντονη αίσθηση φόβου, όπου το άγχος κλιμακώνεται πολύ γρήγορα, σε πρωτόγνωρα για το άτομο επίπεδα, με ασαφή αιτιολογία, χωρίς απαραίτητη σύνδεση με ένα συγκεκριμένο συμβάν ή “τραυματικό” γεγονός. Πολλοί, μάλιστα, αναφέρουν πως έπαθαν μια κρίση πανικού σε μια “καλή” περίοδο της ζωής τους που χαρακτηριζόταν από ηρεμία, τάξη και ασφάλεια. Η αρχή εμφάνισης τοποθετείται, συνήθως, στην εφηβεία ή στην πρώτη ενήλικη ζωή. “Τραυματικές” εμπειρίες της παιδικής ηλικίας δεν σχετίζονται απαραίτητα με την εμφάνιση κρίσεων πανικού στη μετέπειτα ζωή με σχέση αιτίας αποτελέσματος.

Ωστόσο, με μια πιο συστημική οπτική, θα ήταν, ίσως, χρήσιμο να ελέγχουμε τη διαγενεακή έκφραση του άγχους μέσα στην οικογένεια και να δούμε την κρίση πανικού ως έναν “μαθημένο” τρόπο διαχείρισης ιδιαίτερα αγχογόνων καταστάσεων…» αναφέρει η Ψυχολόγος Αντωνία Χατζηευφραιμίδου στο in.

Ποια είναι τα συμπτώματά τους;

«Η κρίση πανικού αποτελεί μια υποκειμενική εμπειρία, ωστόσο τα πιο συνήθη συμπτώματα είναι η ταχυκαρδία, η δύσπνοια ή ταχύπνοια, το αίσθημα πνιγμού, το τρέμουλο, το μούδιασμα των άκρων, η εφίδρωση, η αίσθηση ζάλης ή λιποθυμίας, ο πόνος στο στήθος, η αίσθηση καψίματος ή το ρίγος και κυρίως ο φόβος θανάτου ή “τρέλας”.

Μερικά ή όλα αυτά τα συμπτώματα μπορεί να μας είναι οικεία και γνωστά, αν σκεφτούμε την αντίδρασή μας σε καταστάσεις κινδύνου. Ωστόσο, η κρίση πανικού δεν σχετίζεται απαραίτητα με την ταυτόχρονη έκθεση σε έναν στρεσογόνο παράγοντα ή κίνδυνο, αλλά μπορεί να εμφανίζεται εντελώς ξαφνικά, ακόμα και στον ύπνο…» Η συμπτωματολογία αλλάζει από άνθρωπο σε άνθρωπο και γι’ αυτόν τον λόγο ο τρόπος διαχείρισης και αντιμετώπισης των κρίσεων πανικού δεν είναι ενιαίος και καθολικός. Αυτό ακριβώς, άλλωστε, το υποκειμενικό βίωμα αποτελεί και τη βάση στην οποία δομείται η ψυχοθεραπεία…»

Ο φόβος του «θανάτου»

… «Ο φόβος του θανάτου αποτελεί ένα κοινό σύμπτωμα των περισσότερων ανθρώπων με κρίσεις πανικού. Η αναπνοή αποτελεί τη βασικότερη λειτουργία του ανθρώπινου οργανισμού και ένδειξη της ζωής! Θα μπορούσαμε, λοιπόν, να πούμε πως η αίσθηση της απώλειάς της συνδέεται άμεσα με το αίσθημα του θανάτου!..»

Κρίσεις Πανικού εν μέσω Πανδημίας

… «δεν υπάρχει άμεση συσχέτιση της πανδημίας με την εμφάνιση κρίσεων πανικού. Αυτό που μπορώ να πω είναι ότι η πανδημία έφερε πολλούς ανθρώπους αντιμέτωπους με τον εαυτό τους, είτε γιατί είχαν περισσότερο χρόνο να το κάνουν, είτε γιατί το βίωμα της ασθένειας, δικής τους ή συγγενικών τους προσώπων, επέδρασε με έναν τρόπο αυτοπαρατήρησης και αναστοχασμού, με αποτέλεσμα να αποτελεί αυτό αφορμή να “σκαλίσουν” θέματα που ίσως μέχρι τώρα δεν είχαν φέρει στο προσκήνιο!..»

Πάσχοντες στο «περιθώριο» της καθημερινότητας

… «Οι κρίσεις πανικού μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την καθημερινότητα του ατόμου, όταν μάλιστα εμφανίζονται συχνά και βιώνονται ως απειλητικές. Δεδομένου ότι, συνήθως, ο φόβος για μελλοντική κρίση είναι ιδιαίτερα υψηλός, συνήθης “τακτική” αποτελεί η αποφυγή είτε του ίδιου του αγχογόνου ερεθίσματος, εφόσον αυτό έχει εντοπιστεί ή τουλάχιστον αξιολογηθεί από το άτομο ως τέτοιο, είτε συνθηκών που εκτιμάται ότι αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης μιας κρίσης. Έτσι, πολύ συχνά, τα άτομα αναφέρουν κοινωνική απομόνωση ή περιορισμό της κοινωνικής τους ζωής και των δραστηριοτήτων με τις οποίες ασχολούνταν πριν τις κρίσεις, το οποίο με τη σειρά του είναι πιθανό να συμβάλει στην εμφάνιση άλλων συμπτωμάτων, όπως κοινωνική απόσυρση, μειωμένη διάθεση και όρεξη, διακοπή της εργασίας, διακοπή διαπροσωπικών σχέσεων, αίσθημα κατωτερότητας κτλ.

«Η ντροπή, αλλά και η αίσθηση είτε ότι οι άλλοι δεν θα με καταλάβουν είτε ότι δεν μπορούν να με βοηθήσουν αποτελεί, συχνά, και έναν λόγο που πολλοί άνθρωποι καταλήγουν στην κοινωνική απομόνωση, ειδικά αυτοί χωρίς ιδιαίτερα υποστηρικτικό πλαίσιο ή που βιώνουν το περιβάλλον τους, οικογενειακό/εργασιακό, ως απειλητικό. Μια πρώτης τάξεως παρέμβαση θα ήταν η ομαλοποίηση και απενοχοποίηση του συναισθήματος και της εμπειρίας της κρίσης πανικού, καθώς και ο διαχωρισμός ανάμεσα στο “αισθάνομαι ντροπή” και “ντροπιάζομαι”…»

Οι κρίσεις πανικού, από μόνες τους, δεν αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή και μάλλον αποτελούν έναν ιδιαίτερο μηχανισμό επιβίωσης.