Ο Ερντογάν ποντάρει στη συνάντηση με τον πρόεδρο του Ισραήλ, αλλά το Ιράν στέλνει και αυτό μηνύματα

Ανάμεσα στα τηλεφωνήματα με ευχές για ταχεία ανάρρωση από τη λοίμωξη με COVID-19 που δέχτηκε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ξεχωρίζει αυτό της περασμένης Κυριακής 6 Φεβρουαρίου με τον Ισραηλινό πρόεδρο Ισαάκ Χέρτσογκ. Και ο λόγος ήταν η ανακοίνωση αυτής της επικοινωνίας επιβεβαίωσε ότι τελικά ο Χέρτσογκ θα επισκεφτεί την Τουρκία στα μέσα Μαρτίου.

Παρότι ο πρόεδρος του Ισραήλ έχει σχετικά περιορισμένες αρμοδιότητες – πραγματικός ηγέτης είναι ο πρωθυπουργός – η τουρκική κυβέρνηση αποδίδει μεγάλη σημασία σε αυτή την επίσκεψη.

Αυτό έχει να κάνει με το γεγονός ότι για την προσπάθεια του Ερντογάν και της κυβέρνησής του να κατοχυρώσει εκ νέου μια θέση «εντός της Δύσης», ιδίως μετά την εκλογή του Τζο Μπάιντεν και την πιο επιφυλακτική θέση της αμερικανικής κυβέρνησης, το Ισραήλ είναι μια χώρα κλειδί.

Στο πρόσφατο παρελθόν οι δύο χώρες, που σε προηγούμενες δεκαετίες είχαν στενή συνεργασία, είχαν έρθει σε ρήξη ουσιαστικά, εξαιτίας της υποστήριξης του AKP στην Παλαιστινιακή Οργάνωση Χαμάς με αποκορύφωμα την αιματηρή επέμβαση Ισραηλινών κομάντο στο τουρκικό πλοίο Mavi Marmara το 2010, καθώς αυτό συμμετείχε σε διεθνή στολίσκο ακτιβιστών που προσπαθούσαν να σπάσει τον ναυτικό αποκλεισμό της Γάζας που είχε επιβάλει το Ισραήλ.

Όμως, τώρα η Τουρκία επιθυμεί να αποκαταστήσει σχέσεις με ένα φάσμα φιλοδυτικών χωρών. Αυτό εξηγεί τη σημασία της προσέγγισης με το Ισραήλ, όπως και με τη Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς η υποστήριξη της Τουρκίας στην Μουσουλμανική Αδελφότητα σήμαινε ότι για ένα διάστημα από τον Κόλπο είχε μόνο την υποστήριξη του Κατάρ.

Όλα αυτά εντάσσονται σε μια προσπάθεια να κατοχυρωθεί εκ νέου η θέση της Τουρκίας τόσο στο πλαίσιο της «Δύσης» όσο και στο νέο πλέγμα ισορροπιών και επαναπροσεγγίσεων που διαμορφώνει στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής η σταδιακή αποχώρηση των ΗΠΑ.

Προοπτικές ενεργειακής συνεργασίας

Ο Ερντογάν έχει υποστηρίξει ότι υπάρχουν μεγάλες δυνατότητες ενεργειακής συνεργασίας ανάμεσα στην Τουρκία και το Ισραήλ. Αυτό αφορά τη δυνατότητα μεταφοράς του ισραηλινού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη μέσω Τουρκίας.

Θυμίζουμε εδώ ότι το Ισραήλ διαθέτει σημαντικά κοιτάσματα φυσικού αερίου που ήδη τα εκμεταλλεύεται και υπάρχει το ερώτημα με ποιον τρόπο θα τα εξάγει. Πάνω σε αυτό είχαν υπάρξει παλαιότερα και τα σχέδια για τον αγωγό East Med. Από το τουρκικό έδαφος πάλι περνούν οι μεγάλοι αγωγοί αερίου προς την Ευρώπη. Μια διασύνδεση ανάμεσα σε Ισραήλ και Τουρκία –που βέβαια πρέπει να ξεπεράσει διάφορα γεωπολιτικά ερωτήματα στη διαδρομή – θα μπορούσε όντως να οδηγούσε το ισραηλινό φυσικό αέριο στην Ευρώπη.

Πάντως δεν είναι δεδομένο ότι το Ισραήλ αυτή τη στιγμή θα έβλεπε θετικά μια τέτοια προοπτική, κυρίως γιατί φαίνεται να προκρίνει περισσότερο τις συνεργασίες σε επίπεδο ανανεώσιμων πηγών, ενώ δεν θα ήθελε να εμπλακεί σε εντάσεις άλλες χώρες της περιοχής.

Η Τουρκία, που έχει μια μεγάλη κατανάλωση φυσικού αερίου – περίπου 60 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ετησίως –, αυτή την περίοδο ούτως ή άλλως προσπαθεί να βρει νέες πηγές ενέργειας. Αυτή τη στιγμή τροφοδοτείται από αγωγούς από τη Ρωσία, το Αζερμπαϊτζάν, το Ιράν και με υγροποιημένο αέριο από την Αλγερία και τη Νιγηρία. Το 40% της ενέργειας στην Τουρκία παράγεται από φυσικό αέριο.

Η πίεση από το Ιράν

Τα προβλήματα της ενεργειακής εξάρτησης της Τουρκίας από το εξωτερικό έγιναν εμφανή και τις προηγούμενες μέρες όταν υπήρξαν προβλήματα στην παροχή φυσικού αερίου από το Ιράν προς την Τουρκία. Αυτό υποχρέωσε τον κρατικό τουρκικό διανομέα αερίου να περιορίσει την παροχή προς βιομηχανικές περιοχές. Το Ιράν παρέχει περίπου 5,3 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα το χρόνο σε τιμές που είναι ακριβότερες από αυτές για το ρωσικό αέριο αλλά φτηνότερες από αυτές για το προερχόμενο από το Αζερμπαϊτζάν.

Παρότι οι διαταραχές αποδόθηκαν σε τεχνικά προβλήματα στην ιρανική πλευρά – που έχουν υπάρξει και στο παρελθόν ιδίως σε στιγμές μεγάλης εσωτερικής ζήτησης –, ορισμένοι πιστεύουν ότι αποτελούσαν και ένα μήνυμα του Ιράν προς την Τουρκία σε σχέση με τα βήματα επαναπροσέγγισης με το Ισραήλ, παρότι η ενεργειακή συνεργασία του Ιράν με την Τουρκία έχει ξεκινήσει σε περιόδους όπου οι σχέσεις Ισραήλ και Τουρκίας ήταν πολύ καλύτερες.

Πάντως υπάρχουν και άλλα σημάδια. Στις 3 Φεβρουαρίου μια σχετικά άγνωστη οργάνωση η Αχράρ Σιντζάρ ανακοίνωσε ότι εκτόξευσε 18 ρουκέτες εναντίον τουρκικής βάσης στο Ιράκ στην περιοχή της Νινευή, πιθανώς σε αντίποινα για τουρκικούς βομβαρδισμούς στο Βόρειο Ιράκ την προηγούμενη μέρα. Άλλωστε εκπρόσωπος φιλοϊρανικών πολιτοφυλακών είχε δηλώσει μετά τους τουρκικού βομβαρδισμούς ότι η ιρακινή αντίσταση θα «δώσει σκληρό μάθημα στην τουρκική κατοχή».

Η Τουρκία συνεργάζεται με το Ιράν και τη Ρωσία στη λεγόμενη «Διαδικασία της Αστάνα» για τη Συρία, κυρίως γιατί τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία έχουν θέσει υπέρ της εδαφικής και πολιτικής ακεραιότητας της Συρίας και άρα κατά της διαμόρφωσης Κουρδικής κρατικής οντότητας.  Την ίδια ώρα η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει δείξει ότι επιθυμεί κάποια ρήξη με την Τεχεράνη.

Την ίδια στιγμή ο τρόπος που κινείται και προσπαθεί να αποκαταστήσει σχέσεις με το Ισραήλ και άλλες δυνάμεις είναι πιθανό να οδηγήσει σε τριβές ανάμεσα σε Τουρκία και Ράν. Ας μην υποτιμάμε και τη σημασία των εξελίξεων στο Ιράκ, όπου ένα από τα διακυβεύματα της διαδικασίας διαμόρφωσης της νέας κυβέρνησης είναι το βαθμός της επιρροής που θα διατηρήσει το Ιράν στα ιρακινά πολιτικά πράγματα.