Κοροναϊος: Ένα «σούπερ εμβόλιο» για όλα

Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, λίγο προτού η παραλλαγή Ομικρον διαλύσει τις ελπίδες ότι η πανδημία τελείωνε, ο ειδικός σε ζωονοσογόνες ασθένειες Λίνφα Ουάνγκ δημοσίευσε μια μελέτη που θεωρεί ως μία από τις πιο σημαντικές του σε δεκαετίες έρευνας για τον κοροναϊό.

Επί σχεδόν δύο χρόνια, οι φαρμακευτικές εταιρείες και οι κυβερνήσεις έριξαν δισεκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία, παραγωγή και διανομή εμβολίων που θα προστατεύουν τους πληθυσμούς από τον SARS-Cov-2, τον ιό που προκαλεί την Covid-19. Η ξαφνική εμφάνιση και η ταχεία εξάπλωση της Ομικρον υπογράμμισαν πόσο ευάλωτος παρέμεινε ο κόσμος μας. Τα εμβόλια είχαν σχεδιαστεί για να εξουδετερώνουν το αρχικό ιικό στέλεχος, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Γουχάν. Ενώ τα αναμνηστικά εμβόλια προσέφεραν καλή προστασία από σοβαρές ασθένειες, δεν εμπόδισαν την εξάπλωση της Ομικρον – που έχει περίπου 50 γενετικές μεταλλάξεις σε σύγκριση με το αρχικό στέλεχος.

Ο Ουάνγκ που εργάζεται στην Ιατρική Σχολή Duke-NUS της Σιγκαπούρης και ηγήθηκε της ομάδας που αποκάλυψε ότι το ξέσπασμα του SARS-Cov-1 το 2003 πιθανότατα προήλθε από νυχτερίδες, έθεσε έναν πιο φιλόδοξο στόχο από την ανακάλυψη ενός εμβολίου για την Ομικρον, περιγράφουν οι «Financial Times». Σκέφτηκε ότι μπορεί να είναι δυνατή η προστασία των ανθρώπων από όλους τους κοροναϊούς που σχετίζονται με τον SARS. Στις αρχές του 2020 άρχισε να εντοπίζει επιζώντες από το πρώτο ξέσπασμα SARS, ενεργώντας βάσει μιας θεωρίας ότι τα αντισώματα που εξακολουθούν να υπάρχουν στο αίμα τους θα τους προστατεύουν από τον SARS-Cov-2, αλλά απογοητεύτηκε όταν είδε ότι είχαν ανοσία μόνο στον αρχικό ιό SARS.

Καθώς εμφανίστηκαν νέες παραλλαγές στις αρχές του 2021, ο Ουάνγκ προσπάθησε ξανά. Μέχρι τότε, οκτώ από τους επιζώντες του SARS είχαν λάβει ένεση με το εμβόλιο BioNTech/Pfizer και αυτή τη φορά το αίμα τους παρήγαγε αντισώματα όχι μόνο κατά του SARS-Cov-1 και τριών ανησυχητικών παραλλαγών SARS-Cov-2 (Αλφα, Βήτα και Δέλτα), αλλά και πέντε άλλων κοροναϊών που ζουν σε νυχτερίδες και παγκολίνους. «Είμαι επαγγελματίας επιστήμονας, είμαι στο παιχνίδι για 30 χρόνια και μόλις είδα τα αποτελέσματα έλεγα στους μαθητές μου: αυτό είναι πραγματικά πρωτοποριακό», περιγράφει ο Ουάνγκ.

Νέα προσέγγιση

Η έρευνα του Ουάνγκ, που δημοσιεύτηκε τον Οκτώβριο, παρέχει τα πρώτα δεδομένα που δείχνουν ότι είναι δυνατό ένα γενικό «σούπερ εμβόλιο». Το έργο του «μας δίνει ελπίδα», λέει η Μέλανι Σάβιλ, διευθύντρια έρευνας και ανάπτυξης εμβολίων στο CEPI, ένα μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που χρηματοδοτεί την ανάπτυξη εμβολίων για αναδυόμενες ασθένειες.

Ο κορυφαίος λοιμωξιολόγος των ΗΠΑ Αντονι Φάουτσι εξηγεί ότι το έργο είναι πολύ πιο περίπλοκο από την ανάπτυξη των πρώτων εμβολίων για Covid-19, όπου οι επιστήμονες γνώριζαν τη γενετική αλληλουχία του ιού. Για το καθολικό εμβόλιο, οι ερευνητές επιχειρούν μια διαφορετική προσέγγιση. Οι περισσότεροι εργάζονται για τον εντοπισμό κομματιών πρωτεΐνης, γνωστά ως επίτοποι, που υπάρχουν σε όλους τους κορωνοϊούς και αντιστέκονται στις μεταλλάξεις. Η ιδέα είναι να έχουμε ένα εμβόλιο που εκπαιδεύει το σώμα να αναγνωρίζει αυτή την περιοχή, προκαλώντας ανοσολογική απόκριση σε μια ευρύτερη σειρά κορωνοϊών.

Ενώ οι περισσότερες ερευνητικές ομάδες βρίσκονται ακόμα σε αρχικό στάδιο, ένας μικρός αριθμός έχει προχωρήσει σε δοκιμές σε ανθρώπους. Ιδιαίτερη πρόοδος έχει σημειωθεί στο Ινστιτούτο Ερευνας του Στρατού Walter Reed των ΗΠΑ. Μια δοκιμή φάσης 1 του εμβολίου ξεκίνησε τον περασμένο Απρίλιο, με τα πρώτα αποτελέσματα να αναμένονται σύντομα. Μια προηγούμενη προκλινική μελέτη έδειξε ότι μπορεί να παρέχει «ευρεία προστασία έναντι των ανησυχητικών παραλλαγών SARS-Cov-2 καθώς και άλλων κοροναϊών», σύμφωνα με ανακοίνωση που έγινε τον Δεκέμβριο.

Ο συνδυασμός

Ο Μπάρτον Χέινς, διευθυντής του Ινστιτούτου Εμβολίων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Duke, και η ομάδα του εντόπισαν επίσης έναν επίτοπο ανθεκτικό στη μετάλλαξη της πρωτεΐνης ακίδας. Το εμβόλιό τους συνδυάζει ένα συνθετικό νανοσωματίδιο που προέρχεται από αυτή την πρωτεΐνη ακίδας με ένα «ανοσοενισχυτικό», μια χημική ουσία που ενισχύει την απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος απέναντι σε κάποιον ιό.

Οι προκαταρκτικές μελέτες σε ζώα υποδεικνύουν ότι το εμβόλιο ενεργοποιεί αντισώματα και άλλες ανοσολογικές αποκρίσεις σε όλες τις παραλλαγές SARS-Cov-2 που έχουν προκύψει μέχρι στιγμής. Ο Χέινς ελπίζει να λειτουργήσει και ενάντια σε παραλλαγές που εμφανίζονται στο εγγύς μέλλον.

Ενώ πολλοί ερευνητές επικεντρώνονται στην προσπάθεια να βρουν συγκεκριμένες περιοχές του ιού που δεν μεταλλάσσονται, οι ερευνητές της VBI Vaccines με έδρα τη Μασαχουσέτη επιχειρούν κάτι νέο. Τοποθέτησαν τις πρωτεΐνες αιχμής για τρεις ανθρώπινους κοροναϊούς – SARS-Cov-1, Mers και SARS-Cov-2 – στην επιφάνεια σωματιδίων που μοιάζουν με ιούς «τόσο καλά ώστε αποτελούν έναν πολύ πολύ ισχυρό τρόπο ενεργοποίησης του ανοσοποιητικού συστήματος», σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Αντερσον, επικεφαλής επιστημονικό υπεύθυνο της εταιρείας.

Οταν εγχύθηκαν σε ζώα, τα σωματίδια, τα οποία είναι μη μολυσματικά αλλά μιμούνται τους φυσικούς ιούς, δημιούργησαν επίπεδα αντισωμάτων που ήταν μεταξύ δύο και επτά φορές υψηλότερα έναντι διαφόρων παραλλαγών από τα εμβόλια που στοχεύουν σε μεμονωμένα στελέχη.