Τα γεράκια του Βλαντίμιρ Πούτιν

Θα επιτεθεί η Ρωσία στην Ουκρανία; Είναι η ερώτηση του ενός δισεκατομμυρίου ρουβλίων. Και κανείς δεν μπορεί να την απαντήσει εκτός από τον ίδιο τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ακόμα και οι ΗΠΑ, που θεωρούν ότι μια ρωσική εισβολή δυνητικά «επίκειται», ομολογούν ότι δεν γνωρίζουν αν έχει ληφθεί σχετική απόφαση. Κανείς δεν ξέρει πραγματικά, επίσης, πώς παίρνει ο ρώσος πρόεδρος τις αποφάσεις του, ποιον ή ποιους συμβούλους του ακούει περισσότερο καθώς εξετάζει τα επόμενα βήματά του.

Εχουν περάσει όμως ανεπιστρεπτί οι εποχές, εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 2000, που ο Πούτιν, νεαρός ηγέτης τότε με φιλικό πρόσωπο απέναντι στη Δύση, περιέβαλλε εαυτόν με (αρκετούς) φιλελεύθερους. Ο στενός του κύκλος σήμερα περιλαμβάνει τρεις σκληροπυρηνικούς, αντιδραστικούς, συνωμοσιολόγους αξιωματούχους ασφαλείας, ταγμένους στην παλινόρθωση της σοβιετικής αίγλης και την υπεράσπιση των ρωσικών «παραδοσιακών αξιών» έναντι μιας ηθικά σάπιας Δύσης που εννοεί να πλαστογραφεί το ένδοξο παρελθόν της Ρωσίας. Κι αυτό δεν προοιωνίζεται τίποτα καλό για το μέλλον.

Είναι ο βασικός σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Πούτιν, ο Νικολάι Πατρούσεφ, o οποίος έχει περιγράψει τη «ρωσοφοβία» στην Ουκρανία ως απόφυση μιας δυτικής εκστρατείας προπαγάνδας που έχει τις ρίζες της στους ζηλόφθονες ευρωπαίους γραφιάδες που έριχναν λάσπη στον Ιβάν τον Τρομερό – τον τύραννο του 16ου αιώνα με τη διαβόητη μυστική αστυνομία. Και ο επικεφαλής της ρωσικής Υπηρεσίας Εξωτερικών Πληροφοριών, ο Σεργκέι Ναρίσκιν, ο οποίος εγκαινίασε πρόσφατα μία έκθεση στη Μόσχα με τίτλο «Παραβιάσεις των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στη Ρωσία» και με την ευκαιρία δήλωσε για την Ουκρανία ότι «κάποιου είδους χρονομηχανή μάς γυρίζει πίσω στα χειρότερα χρόνια της κατοχής του Χίτλερ», περιγράφοντας τη φιλοδυτική κυβέρνηση στο Κίεβο ως «πραγματική δικτατορία».

Είναι επίσης ο ρώσος υπουργός Αμυνας, ο Σεργκέι Σόιγκου, ο οποίος αποκάλεσε τον περασμένο μήνα τους ουκρανούς εθνικιστές «μη ανθρώπους». Και οι τρεις έχουν γεννηθεί τη δεκαετία του 1950, όπως και ο Βλαντίμιρ Πούτιν. O Πατρούσεφ και ο Ναρίσκιν, όπως και ο Αλεξάντρ Μπόρτνικοφ, ο επικεφαλής της ρωσικής αντικατασκοπίας, δούλευαν μαζί του στην KGB και συμπεριλαμβάνονται στους περίφημους «σιλοβίκι», τα πρώην στελέχη των σοβιετικών μυστικών υπηρεσιών και βετεράνους της KGB που προσαρμόστηκαν ταχύτατα στη νέα πραγματικότητα, μετά την πτώση της ΕΣΣΔ, και τιμούν την κυριολεκτική έννοια του όρου ως «ισχυροί».

Οπως επισημαίνουν βέβαια οι «New York Times» στο ρεπορτάζ που τους αφιέρωσαν, στη Μόσχα, κάποιοι αναλυτές εξακολουθούν να βλέπουν μία πραγματιστική πλευρά στον Βλαντίμιρ Πούτιν. Θεωρούν πως ο ρώσος πρόεδρος αντισταθμίζει τη συνωμοσιολογία και τον μεγαλοϊδεατισμό που προωθούν σύμβουλοί του όπως ο Πατρούσεφ με τις περισσότερο νηφάλιες εισηγήσεις ανθρώπων όπως ο ρώσος πρωθυπουργός, ο Μιχαήλ Μισούστιν, ένας τεχνοκράτης επιφορτισμένος με το «τρέξιμο» της οικονομίας. «Οι άνθρωποι αυτοί είναι ακραία συντηρητικοί» δήλωσε χαρακτηριστικά στην αμερικανική εφημερίδα ο Κονσταντίν Ρεμτσούκοφ, εκδότης της μοσχοβίτικης εφημερίδας «Nezavisimaya Gazeta». «Αλλά είναι ένα συντηρητικό κέντρο με τον Πούτιν στο κέντρο».

Ο αντίλογος λέει πως τεχνοκράτες όπως ο Μισούστιν σχεδόν ποτέ δεν μιλούν για θέματα πέραν των άμεσων αρμοδιοτήτων τους· και πως υπάρχουν πολλά σημάδια που δείχνουν ότι τα «γεράκια» κερδίζουν ολοένα και περισσότερο έδαφος στη Ρωσία. Το πιστοποιεί, μεταξύ άλλων, η άγρια καταστολή ακτιβιστών, μέσων ενημέρωσης, ακόμα και ακαδημαϊκών που ακολούθησε, πέρυσι, τη δηλητηρίαση με νευροτοξικό παράγοντα Νόβιτσοκ του υπ’ αριθμόν ένα ηγέτη της αντιπολίτευσης του Κρεμλίνου, Αλεξέι Ναβάλνι, το 2020. Μια δηλητηρίαση με την προφανή υπογραφή του Κρεμλίνου την οποία, εν τούτοις, σύμφωνα με τον Ναρίσκιν, μηχανεύτηκαν δυτικοί πράκτορες που αναζητούσαν ένα «εξιλαστήριο θύμα» για να ρίξουν τον Πούτιν.

Η σύνθλιψη κάθε διαφωνίας πηγαίνει βήμα-βήμα με την εξύμνηση του σοβιετικού παρελθόντος. Ο ίδιος ο Πούτιν έχει περιγράψει την κατάρρευση της ΕΣΣΔ ως μία «γεωπολιτική καταστροφή», αλλά τα γεράκια στον στενό του κύκλο πηγαίνουν πάντα ένα βήμα πιο πέρα. Σύμφωνα με τον Πετρούτσεφ, η κατάρρευση της ΕΣΣΔ «έλυσε εντελώς τα χέρια της δυτικής νεοφιλελεύθερης ελίτ» επιτρέποντάς της να επιβάλει τις αντι-παραδοσιακές αξίες της στον κόσμο.

Ο ίδιος περιέγραψε σε μία συνέντευξή του το φθινόπωρο τις «ξένες» αξίες της Δύσης ως εξής: «Ο πατέρας και η μητέρα μετονομάζονται σε γονιός ένα και γονιός δύο. Θέλουν να δώσουν στα παιδιά το δικαίωμα να καθορίζουν μόνα το φύλο τους και σε ορισμένα μέρη έχουν φτάσει σε σημείο να νομιμοποιήσουν τον γάμο με ζώα».

Η Δύση είναι εχθρός. Η Ουκρανία είναι απειλή. Η Ρωσία είναι ένα προπύργιο «παραδοσιακών αξιών». Αυτή είναι η «αντι-ιδεολογία» που προωθείται – μιας και σύμφωνα με τον Κονσταντίν Ρεμτσούκοφ, «ο Πούτιν δεν έχει ιδεολογία». Διαθέτει άραγε όμως ακόμα αρκετό πραγματισμό ώστε να αποφύγει έναν ανοιχτό πόλεμο με την Ουκρανία; Η καταστολή στη Ρωσία γίνεται όλο και χειρότερη, και αυτό υποδηλώνει μία περαιτέρω μετακίνηση του ρώσου προέδρου προς τις απόψεις των σιλοβίκι.

Από την άλλη πλευρά, όπως επισημαίνει η Σιλβί Κοφμάν στη γαλλική εφημερίδα «Le Monde», μία εισβολή στην Ουκρανία θα είχε βαρύ κόστος και σε ανθρώπινες ζωές και για τη ρωσική οικονομία. «Αν έχουμε πόλεμο με την Ουκρανία και αδελφοκτόνους θανάτους», επισημαίνει μία ακόμα διάσταση ο Ρεμτσούκοφ, «τότε οι Ρώσοι θα θυμούνται τον Πούτιν μόνο για αυτό. Δεν μπορεί να μην καταλαβαίνει τι αμάρτημα θα ήταν».