Μαριούπολη: Η πόλη της Ουκρανίας όπου χτυπά η καρδιά της Ελλάδας

Με αγωνία παρακολουθεί η διεθνής κοινότητα τις εξελίξεις γύρω από τον διπλωματικό πόλεμο που έχει ξεσπάσει μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας, με τον φόβο ότι μπορεί η κατάσταση να οδηγήσει σε πολεμική σύρραξη.

Η γεωπολιτική αυτή κρίση έχει φέρει σε δυσμενή θέση την ελληνική κοινότητα της Ουκρανίας, η οποία βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα μακριά από το μέτωπο.

Η Μαριούπολη είναι πόλη της Ουκρανίας με πληθυσμό 500.000 κατοίκους και λιμάνι στην Αζοφική Θάλασσα, δίπλα στην Μαύρη Θάλασσα. Εκεί ζουν σήμερα 90.000 Έλληνες, σύμφωνα με την τελευταία απογραφή.

Στην περιφέρεια της Μαριούπολης υπάρχουν 29 χωριά Ελλήνων, οι οποίοι αυτοαποκαλούνται Ρουμαίοι και μιλούν την «ρουμέϊκου γλώσσα», η οποία είναι ελληνική. Δεν συμπίπτει, όμως, με καμιά άλλη ελληνική διάλεκτο και διαφέρει από χωριό σε χωριό.

Εφτασαν εκεί για να αποφύγουν τους Τούρκους της Κριμαίας

Οι Ρουμαίοι αυτοί είναι απόγονοι Ελλήνων μεταναστών από την Κριμαία, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν εκεί από το 1778 όταν η Ρωσία επέτρεψε την οργανωμένη μετανάστευση των καταπιεζομένων Ελλήνων από τους Τούρκους, που κατείχαν τότε την Κριμαία.

Το 1778 ύστερα από διάταγμα της Αικατερίνης Β΄ της Ρωσίας, όπου μεταξύ των άλλων αναφέρεται και η αιτία της μετανάστευσης των Ελλήνων από την Κριμαία, «για να αποφευχθεί η απειλή της υποδούλωσης και της συμφοράς όλων σας», 18 χιλιάδες Έλληνες εγκατέλειψαν τις περιουσίες τους και έφυγαν από το Κριμαϊκό Σουλτανάτο για να εγκατασταθούν στα όρια μιας ακατοίκητης μέχρι τότε περιοχής που ανήκε στην Ρωσική αυτοκρατορία. Την εγκατάστασή τους εκεί είχε αναλάβει ο νεαρός τότε αξιωματικός Αλεξάντερ Βασίλιεβιτς Σουβόροφ.

Οι Ελληνες της Αζοφικής και της Μαριούπολης, οι οποίοι δεν ανήκουν ούτε σε δεύτερη, ούτε σε τρίτη, ούτε καν σε δέκατη γενιά Ελλήνων, κατάφεραν να διατηρήσουν την γλώσσα, τα έθιμα και τις παραδόσεις της ιστορικής τους πατρίδας.

Επίσης, πολύ παράξενο είναι και το γεγονός, ότι οι άνθρωποι που επί αιώνες δεν διατηρούσαν στις οικογένειές τους ούτε τις παραδόσεις των Ελλήνων, ούτε τα έθιμά τους, ούτε καν ήξεραν τη γλώσσα τους, αυτοαποκαλούνταν όμως ως Έλληνες.

Ως τότε, η πόλη ήταν τόπος διαμονής των Κοζάκων. Η πόλη γεννήθηκε ουσιαστικά όταν έφτασαν εκεί οι Ελληνες που έφυγαν από την Κριμαία. Ας σημειωθεί ότι οι Ελληνες είχαν εγκατασταθεί στη χερσόνησο της Κριμαίας από τον 6ο αιώνα π.Χ.

Μετά τη διάλυση της σοβιετικής ένωσης πολλοί Ελληνες της Μαριούπολης επέστρεψαν στην Ελλάδα.

Ελληνική παιδεία

Η πρόνοια για τη βασική εκπαίδευση των παιδιών των αποίκων είχε αφεθεί στα χέρια της εκάστοτε Κοινότητας. Έτσι, από το 1687 λειτουργούσε στο Νέζιν ελληνικό σχολείο στο ναό των Αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Επίσης, η ελληνική διδασκόταν σε άλλα 10 σχολεία της περιοχής. Στην ίδια πόλη λειτούργησε μετά το 1804 η Σχολή Αλεξάνδρου υπό την εποπτεία του ελληνικού δημοτικού συμβουλίου, με διευθυντή που προερχόταν από τις τάξεις της Αδελφότητας. Τέλος, έδρα ελληνικών υπήρχε στο ανώτερο ίδρυμα «Γυμνάσιο Ανωτάτων Επιστημών» του δούκα Bezborontcko.

Από το 1824 λειτούργησε ελληνικό σχολείο και στη Μαριούπολη, ενώ παρόμοιο σχολείο λειτουργούσε την ίδια εποχή και στο χωριό Μισχάνα του άλλοτε ταταρικού Alavedi. Ανώτερη στρατιωτική σχολή λειτούργησε από το 1775 στη Χερσώνα με διαταγή της Αικατερίνης Β’. Πρόκειται για το «Ελληνικό Γυμνάσιο» ή «Γυμνάσιο των Αλλοδαπών Ομοθρήσκων». Από το 1792 συγκροτήθηκε σε Σώμα Αλλοδαπών Ομοθρήσκων», με έδρα την Πετρούπολη, για να παύσει τη λειτουργία του το 1796.

Στην Οδησσό σχολείο βασικής εκπαίδευσης, στο οποίο τα μαθήματα διεξάγονταν στα ελληνικά, λειτούργησε από το 1814. Σημαντική όμως υπήρξε η ίδρυση της Ελληνοεμπορικής Σχολής, του δεύτερου σπουδαιότερου ιδρύματος της πόλης μετά το Λύκειο Richelieu. Η σχολή συντηρούνταν με χρηματοδότηση των ελλήνων εμπόρων.

Ο εορτασμός των 200 χρόνων της Ελληνικής Επανάστασης

«Μέγα Γιορτή». Δύο λέξεις που κατάφεραν για μία ημέρα να συγκεντρώσουν πλήθος κόσμου στη Μαριούπολη. Η πόλη της Ουκρανίας στην οποία ανθεί η ελληνική κοινότητα έγινε τον Σεπτέμβρη του 2021 σημείο συνάντησης για τους κατοίκους ολόκληρης της Αζοφικής, καθώς επέστρεψε σε αυτή το Πανουκρανικό Φεστιβάλ Ελληνικού Πολιτισμού.

«Η Ελλάδα και η Ουκρανία συνδέονται με ισχυρούς δεσμούς φιλίας που εδράζονται στην κοινή ορθόδοξη πίστη, σε κοινές πνευματικές και πολιτιστικές αξίες και σε ένα πλούσιο ιστορικό παρελθόν, ξεκινώντας από την εποχή της αρχαίας ελληνικής εγκατάστασης στις ακτές της Μαύρης Θάλασσας», ανέφερε στο μήνυμά του ο γενικός γραμματέας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας Γιάννης Χρυσουλάκης.

Στο πλαίσιο του φεστιβάλ στο Πάρκο της Μαριούπολης λειτούργησε έκθεση με είδη λαϊκής τέχνης και με βιβλία Ελλήνων συγγραφέων, ενώ στήθηκαν και πάγκοι με παραδοσιακά φαγητά.

Πριν από την επίσημη τελετή έναρξης έγινε παρέλαση με τη συμμετοχή ελληνικών συλλόγων από διάφορες περιοχές της Ουκρανίας – πρώτοι παρουσιάστηκαν ως Εύζωνες δόκιμοι του Κρατικού Πανεπιστημίου Εσωτερικών Υποθέσεων του Ντονέτσκ, ενώ έλαβαν μέρος και εκπρόσωποι διαφόρων εθνοτικών ομάδων.