Άγγελος Τερζάκης: Μάθημα πολιτικής αγωγής, ανθρωπιάς και ανωτερότητας

Γράφω σημαίνει κάνω τον άλλον να σκεφθή. Η τέχνη που κατέχει ο Άγγελος Τερζάκης. Ευρύ δρόμο σε σκέψεις ανοίγει και με την «Τιμητική Αποτυχία», τη χτεσινή επιφυλλίδα του στο «Βήμα».

Χωρίς πομπώδεις φράσεις ο εξωακαδημαϊκός αυτός λογοτέχνης και στοχαστής, ατενίζοντας νεκρό τον Αλλιέντε, θωπεύει τη μνήμη του.

Όχι, κύριοι φακελλοποιοί. Μαρξιστής ο Τερζάκης δεν είναι. Το δηλώνει ο ίδιος: «Παρακαλώ τον αναγνώστη να προσέξει πως δεν υπερμαχώ σε υπόθεση ομοϊδεάτη μου. Μαρξιστής με την πολιτική σημασία που έχει ο όρος δεν είμαι».

Μακρυά από το βρώμικο εκείνο «αποκηρύσσω τον επάρατον κομμουνισμόν», που επέβαλλε άλλοτε η Ασφάλεια, η δήλωση του Τερζάκη αποσαφηνίζει τη θέση του. Αποσαφήνιση που, όπως σημειώνει ο ίδιος, αποτελεί το αίτημα του καιρού μας, νάχη ο καθένας στο χώρο των ιδεών «ξεκάθαρες τοποθετήσεις».

Δεν είναι μαρξιστής ο Τερζάκης, τελεί όμως μνημόσυνο στο μαρξιστή που εκμηδένισε η χιλιανή χούντα. Μαζί δε μ’ αυτό ο συγγραφέας – επιφυλλιδογράφος δίνει μάθημα πολιτικής αγωγής, ανθρωπιάς και ανωτερότητας.

Αλήθεια, δεν είναι ανάγκη να είσαι μαρξιστής για να νιώσης έναν ιδεολόγο όπως ο Αλλιέντε, που στον ακραίο αριστερό κόσμο ανήκει.

Πόσοι που ενώ δεν βρίσκονται στη δική σας γραμμή πλεύσεως, εν τούτοις τους περιβάλλετε με τιμές, ενώ θεωρείτε κατώτερο κάθε τιμής τον «ομοϊδεάτη» που διανύει ίδιο δρόμο με τον δικό σας… Περιφρονείς τον κακής ποιότητας ομόφρονα και καλύπτεις με εκτίμηση, θαυμασμό κάποτε, τον άλλον που είναι τοποθετημένος στην αντίθετη παράταξη.

Επειδή έτυχε να προσεύχεσαι στον ίδιο ναό με τον έμπορο της θρησκείας ή με την αναιμική διανοητικά γερόντισσα, δεν αγκαλιάζεις αυτούς, για ν’ αποστρέψης το πρόσωπο από τον αντίθεο, με το μεγάλο όμως ηθικό και πνευματικό βάρος.

Δεν εξετάζεις αν ο Σωκράτης εισάγει καινά δαιμόνια ή δεν πιστεύει τους θεούς που πιστεύει η πόλη. Ίσως και ν’ ανταποκρινόταν η κατηγορία στο γράμμα του νόμου. Πέρα όμως από τα πιστεύω του σοφού, αυτούς που του έδωσαν το κώνειο βλέπουν με αποτροπιασμό οι αιώνες.

Ξένος προς τη θρησκεία του Ναζωραίου, υποκλίνεσαι όμως εμπρός στο σταυρό του ιδεολόγου αγωνιστή.

Ανώτερα μαθηματικά όλ’ αυτά για ανθρώπους με νωχελή τη σκέψη. Με τον καλοδουλεμένο λόγο του ο Τερζάκης εξηγεί μια φαινομενική ανακολουθία και θεωρεί παρηγοριά όταν διαπιστώνη την ύπαρξή της: «Να μην είσαι της άκρας αριστεράς και ν’ αναστατώνεσαι για ό,τι έγινε στον Αλλιέντε, να η μοναδική παρηγοριά μέσα σε μιαν υφήλιο καταντημένην όπως έχει καταντήσει η δική μας. Αν αυτό δεν γίνεται, τότε ας αποχαιρετήσουμε για πάντα την ελπίδα». Αυτό όμως γίνεται, και η ελπίδα μένει.

Σε στάση προσοχής εμπρός στο ηθικό ανάστημα του Αλλιέντε, ο Τερζάκης χαιρετά τον χωρίς όπλα μαχητή. Όπως άοπλος υπήρξε ο Ιησούς. Ο ιδεολόγος που δεν στηρίζει το ιδεολογικό του περιεχόμενο στη βία. Αν χρησιμοποιούσε τη βία κι αυτός, τότε, βλέποντάς τον νεκρό από τα πλήγματα μιας χούντας, «δεν θα ξεσηκωνόταν σήμερα η συνείδησή μας… Θα νιώθαμε ότι διάλεξε το ανάλογο μερίδιο μόνος του». Η βία των άλλων στη δική του βία.

Ο Αλλιέντε, αρνητής της θρησκείας του Ιησού, από την οδό του Ιησού εβάδισε και αντιμετώπισε τον αντίπαλο με την μάχαιραν εις την θήκην. Βάναυση όμως και αδίστακτη καθώς είναι η βία, διέγραψε τον αγωνιστή από τον κατάλογο των ζώντων.

Στο θύμα αυτό της πολιτικής αρετής και ημερότητας απονέμει τιμές ο Άγγελος Τερζάκης.

*Άρθρο του Παύλου Παλαιολόγου αφιερωμένο στον Άγγελο Τερζάκη. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Το Βήμα» υπό τον τίτλο «Άοπλοι μαχητές» επί δικτατορίας, στις 27 Σεπτεμβρίου 1973.

Ο Άγγελος Τερζάκης είχε γεννηθεί στο Ναύπλιο ακριβώς πριν από 115 χρόνια, στις 16 Φεβρουαρίου 1907.