Σε ένα πυκνό δάσος της Πολωνίας, αναφέρουν οι Times της Νέας Υόρκης, κρύβονται ορισμένοι από τους μεγαλύτερους φόβους του προέδρου της Ρωσίας, Βλάντιμιρ Πούτιν. Ένα τμήμα της δασικής έκτασης είναι αποκλεισμένο με συρματοπλέγματα και φράχτες, ενώ πινακίδες γραμμένες στα πολωνικά, τα ρώσικα και τα αγγλικά, καλούν τους περαστικούς να μην πλησιάσουν. Από την άλλη πλευρά του φράχτη, ανά διαστήματα ακούγεται ο εθνικός ύμνος των ΗΠΑ.

Γύρω από τον φράχτη, που στέκεται σε απόσταση από ένα συγκρότημα κτιρίων, στέκονται πολωνοί στρατιώτες. Πρόκειται για μια αμερικανική βάση που αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία εντός του έτους, η οποία κατά τη γνώμη της Ουάσινγκτον πρόκειται να ενισχύσει την άμυνα της Ευρώπης και των ΗΠΑ απέναντι σε βαλλιστικούς πυραύλους που θα μπορούσαν να εξαπολύσουν χώρες όπως το Ιράν.

Η ανάγνωση του Πούτιν

Ο Πούτιν εκτιμά την κατάσταση κάπως διαφορετικά. Κατά τη γνώμη του, η στρατιωτική βάση στην Πολωνία, όπως και άλλη μια που βρίσκεται στη Ρουμανία, είναι ένα από τα επιχειρήματα που δικαιολογούν την αύξηση της στρατιωτικής παρουσίας της Ρωσίας γύρω από τα ουκρανικά σύνορα. Το Πεντάγωνο υποστηρίζει ότι η παρουσία του στην περιοχή έχει αμυντικό χαρακτήρα και δεν σχετίζεται με κανένα τρόπο με τη Ρωσία, όμως το Κρεμλίνο πιστεύει ότι οι βάσεις αυτές θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την κατάρριψη ρωσικών πυραύλων – ή, κυρίως, για την εκτόξευση ρουκετών προς τη Μόσχα.

Μια από τις απαιτήσεις του Πούτιν προς τη Δύση, ήταν η μείωση της νατοϊκής στρατιωτικής παρουσίας στην Ανατολική και την Κεντρική Ευρώπη, πράγμα που τόσο η Ουάσινγκτον όσο και οι ευρωπαίοι ηγέτες αρνούνται να συζητήσουν. Ο Πούτιν διαμαρτύρεται για την παρουσία αμερικανικών πυραύλων κοντά στα ρωσικά σύνορα ήδη από τη δημιουργία της ρουμανικής βάσης το 2016, όμως οι πολωνικές εγκαταστάσεις, κοντά στο χωριό Ρετζίκοβο, απέχει μόλις 100 μίλια από τη ρωσική επικράτεια – και λιγότερα από 800 από την ίδια τη Μόσχα.

«Τοποθετούμε εμείς ρουκέτες κοντά στα σύνορα των ΗΠΑ; Όχι, δεν το κάνουμε. Είναι οι ΗΠΑ που έχουν έρθει στην πατρίδα μας με τους πυραύλους τους και ήδη στέκονται στο κατώφλι μας», δήλωσε ο Πούτιν το Δεκέμβριο, στην ετήσια συνέντευξη Τύπου του.

Τι είναι το σύστημα Aegis Ashore

Η πολωνική βάση, η καρδιά της οποίας είναι το λεγόμενο σύστημα Aegis Ashore περιλαμβάνει προηγμένα ραντάρ ικανά να εντοπίζουν εχθρικούς πυραύλους και να καθοδηγούν ρουκέτες αναχαίτισης για την κατάρριψή τους. Επιπλέον, είναι εξοπλισμένο με εκτοξευτές πυραύλων MK41, που οι Ρώσοι ανησυχούν ότι θα μπορούσαν εύκολα να μετατραπούν κατά τρόπο που να τους επιτρέπει να εκτοξεύουν επιθετικούς πυραύλους, όπως οι Tomahawk.

Για τους κατοίκους του Ρετζίκοβο, η ιδέα ότι ζουν στην περιοχή που αποτελεί τον πυρήνα των φόβων του Πούτιν έχει αρχίσει ήδη να προκαλεί τρόμο.

Ο Ρίσαρντ Κφιατόφσκι, πολιτικός μηχανικός, εξηγεί στους Times ότι ένας πελάτης που είχε καταβάλει προκαταβολή για διαμέρισμα σε πολυκατοικία που κατασκευάζει η εταιρεία του στην περιοχή, πρόσφατα ακύρωσε την αγορά του, επειδή φοβάται ότι η Ρωσία θα μπορούσε να βομβαρδίσει τη βάση, με αποτέλεσμα η αξία των κατοικιών να κατακρημνιστεί.

Κανείς δεν πιστεύει ότι κάτι τέτοιο είναι ιδιαίτερα πιθανό, αφού θα έφερνε τη Ρωσία σε άμεση σύγκρουση με το ΝΑΤΟ, μέλος του οποίου είναι και η Πολωνία από το 1999. Όμως η βεβαιότητα της ευρωπαϊκής ειρήνης που επικράτησε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου καταρρέει, καθώς καθημερινά η Δύση μιλά για ενδεχόμενο άμεσης απειλής στην Ουκρανία.

Ο Κφιατκόφσκι, που συμμετείχε στις διαμαρτυρίες κατά της δημιουργίας της αμερικανικής βάσης όταν ανακοινώθηκε, το 2016, σημειώνει ότι η Ρωσία υπερβάλλει σε σχέση με τη νατοϊκή απειλή. Όμως προσθέτει ότι και οι δυο πλευρές τροφοδοτούν το αίσθημα φόβου.

«Πολλά περισσότερα από την Ουκρανία»

Ο Τόμας Γκράαμ, διευθυντής για τη Ρωσία στο Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, υποστηρίζει, μιλώντας στους Times, ότι η Μόσχα δεν πίστεψε ποτέ τις διαβεβαιώσεις της Ουάσινγκτον ότι το αντιπυραυλικό σύστημα είχε στόχο το Ιράν και όχι τη Ρωσία. Το ζήτημα, προσθέτει, έχει μετατραπεί σε ισχυρό σύμβολο για το Κρεμλίνο, μιας τάξης πραγμάτων που ακολούθησε τον Ψυχρό Πόλεμο και την οποία αντιμετωπίζει ως επικίνδυνα μονόπλευρη, με αποτέλεσμα να προσπαθεί να την ανατρέψει με στρατιωτικές απειλές.

«Η τρέχουσα κρίση αφορά πολλά περισσότερα από την Ουκρανία», παρατηρεί ο Γκράαμ. «Η Ουκρανία είναι μοχλός πίεσης, όμως το ζήτημα έχει να κάνει περισσότερο με την Πολωνία, τη Ρουμανία και τις χώρες της Βαλτικής. Οι Ρώσοι πιστεύουν ότι είναι καιρός να επανεξεταστούν προς όφελός τους οι διακανονισμοί που πραγματοποιήθηκαν για την Ευρώπη μετά τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου».

Τα αιτήματα της Μόσχας

Σε συνάντηση με τον Πούτιν την περασμένη Δευτέρα, ο ΥΠΕΞ της Ρωσίας, Σεργκέι Λαβρόφ, τόνισε ότι η χώρα του θέλει να δει «ριζικές αλλαγές στη σφαίρα της ευρωπαϊκής ασφάλειας». Εκτεταμένες αλλαγές, που θα ξεπερνούν κατά πολύ την Ουκρανία και θα περιλαμβάνουν την απομάκρυνση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ από την Ανατολική Ευρώπη, περιορισμούς στην αποστολή επιθετικών οπλικών συστημάτων στην περιοχή και όρια στους πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς.

Ο Τόμας Σμούρα, διευθυντής ερευνών του Ιδρύματος Casimir Polaski στη Βαρσοβία, επισημαίνει στην αμερικανική εφημερίδα ότι «πρόκειται για ένα τεράστιο ζήτημα για τη Ρωσία».

Όμως το «λουκέτο» στη βάση του Ρετζίκοβο που ζητά η Μόσχα, συμπληρώνει, είναι «κόκκινη γραμμή», την οποία δεν προτίθενται να περάσουν οι ΗΠΑ και η Πολωνία, παρά το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ, απαντώντας στη λίστα απαιτήσεων που υπέβαλε η Μόσχα τον περασμένο Δεκέμβριο, εσχάτως πρότεινε την έναρξη συζητήσεων γύρω από έναν – προς το παρόν απροσδιόριστο – «μηχανισμό διαφάνειας», με την ελπίδα ότι έτσι θα καθησυχάσει τις αγωνίες της Μόσχας για τις βάσεις της Πολωνίας και της Ρουμανίας.

Η Μόσχα θέλει πολλά παραπάνω από αυτό.

Μια παλιά συμφωνία

Η Ρωσία αντιλαμβάνεται τα αντιπυραυλικά συστήματα ως μια επικίνδυνη αμερικανική απόπειρα να υποτιμήσει τον κυριότερο εγγυητή της ισχύος της ως μεγάλης δύναμης: το εκτεταμένο πυρηνικό της οπλοστάσιο. Η πιθανότητα ότι οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να καταρρίψουν ρωσικούς βαλλιστικούς πυραύλους, υποβαθμίζει το σημερινό δόγμα της βέβαιης αμοιβαίας καταστροφής, που κρίνει ότι καμιά από τις δύο μεγάλες πυρηνικές δυνάμεις δεν θα διακινδύνευαν ποτέ έναν πόλεμο μεταξύ τους, επειδή κάτι τέτοιο θα μπορούσε να οδηγήσει στην αμοιβαία τους εξόντωση.

Στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, τόσο η Ρωσία όσο και οι ΗΠΑ εργάστηκαν για την ανάπτυξη αντιπυραυλικών αμυνών, όμως το 1972 συμφώνησαν να εγκαταλείψουν τα προγράμματα αυτά, προκειμένου να παραμείνουν και οι δύο ευάλωτες, ελπίζοντας πως έτσι θα εξασφαλίσουν την ειρήνη.

Το πείραμα πέτυχε σχεδόν επί τριάντα χρόνια. Όμως στο τέλος της δεύτερης χρονιάς της προεδρικής θητείας του Πούτιν, τον Δεκέμβριο του 2001, ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους Τζούνιορ, εξόργισε το ρώσο ηγέτη αποχωρώντας από τη συμφωνία του 1972 και διατάσσοντας το Πεντάγωνο να αναπτύξει αντιπυραυλικά συστήματα για να αποκρούσει την πιθανή απειλή του Ιράν.

«Θα γεμίσουν όπλα την Ουκρανία»

Η αποχώρηση των ΗΠΑ από τη συμφωνία που αποτελούσε επί δεκαετίες τον ακρογωνιαίο λίθο των σχέσεων μεταξύ των δυο υπερδυνάμεων, έκτοτε επανέρχεται διαρκώς στη ρητορική του Κρεμλίνου ως η αρχή των προβλημάτων με την Αμερική, με τον Πούτιν να προβάλλει το γεγονός ως απόδειξη ότι τα συμφέροντα της Ρωσίας καταπατούνται χωρίς λόγο.

«Προσπαθήσαμε για πολύ καιρό να πείσουμε τους εταίρους μας να μην κάνουν κάτι τέτοιο», δήλωσε στη διάρκεια του μήνα ο ρώσος πρόεδρος απευθυνόμενος στο Κρεμλίνο. «Παρόλα αυτά, οι ΗΠΑ έκαναν αυτό που έκαναν: αποχώρησαν από τη συμφωνία. Τώρα, εκτοξευτές πυραύλων αναχαίτισης έχουν τοποθετηθεί στη Ρουμανία και ετοιμάζονται να τοποθετηθούν στην Πολωνία».

Σε περίπτωση που η Ουκρανία προσεγγίσει περαιτέρω το ΝΑΤΟ, απείλησε στη συνέχεια ο Πούτιν, «θα τη γεμίσουν όπλα. Σύγχρονα επιθετικά όπλα θα τοποθετηθούν στην επικράτειά της, ακριβώς όπως έγινε και με την Πολωνία και τη Ρουμανία».

Τι απαντούν οι ΗΠΑ

Οι εγκαταστάσεις του Aegis Ashore στη Ρουμανία λειτουργούν εδώ και πέντε χρόνια χωρίς να προκληθεί κάποιο επεισόδιο, όμως η Ρωσία αντιμετωπίζει την πολωνική βάση, η κατασκευή της οποίας καθυστέρησε εξαιτίας διάφορων προβλημάτων, ως μεγαλύτερη απειλή.

Το οπλικό σύστημα που τοποθετήθηκε στις εγκαταστάσεις το περασμένο καλοκαίρι, και το οποίο αναμένεται να είναι λειτουργικό εντός του έτους, σύμφωνα με τον διευθυντή του προγράμματος, υποναύαρχο Τομ Ντράγκαν, «είναι ξεκάθαρο πως δεν προορίζεται για απειλές που προέρχονται από τη Ρωσία, ό,τι και αν λένε».

Ωστόσο, οι αμερικανικές διαβεβαιώσεις ότι ο μόνος που θα πρέπει να ανησυχεί για τη βάση είναι το Ιράν, υπονομεύτηκαν από την κυβέρνηση Τραμπ, με τον τότε πρόεδρο να δηλώνει ότι τα αντιπυραυλικά συστήματα των ΗΠΑ θα «εντοπίζουν και θα καταστρέφουν οποιονδήποτε πύραυλο εξαπολύεται εναντίον των ΗΠΑ σε οποιοδήποτε μέρος του κόσμου, οποιαδήποτε στιγμή, σε κάθε περιοχή».

Η Ουάσινγκτον απέτυχε επίσης να πείσει τον Πούτιν ότι οι δυο βάσεις αντιπυραυλικής άμυνας που διατηρεί στην Ανατολική Ευρώπη δεν θα έχουν και επιθετικές δυνατότητες που θα μπορούσαν εύκολα να αξιοποιηθούν εις βάρος ρωσικών στόχων.

Απαντώντας στις ρωσικές διαμαρτυρίες, το ΝΑΤΟ ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα ότι οι πύραυλοι αναχαίτισης που έχουν αποσταλεί στις βάσεις Aegis Ashore «δεν μπορούν να υπονομεύσουν τις ικανότητες στρατηγικής αποτροπής της Ρωσίας» και «δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν για επιθετικούς σκοπούς». Πρόσθεσε ότι οι πύραυλοι δεν φέρουν εκρηκτικά και δεν μπορούν να χτυπήσουν χερσαίους στόχους, παρά μόνο αντικείμενα που βρίσκονται στον αέρα.

«Επιπροσθέτως, η βάση δε διαθέτει το λογισμικό, τον εξοπλισμό και τις υποδομές που θα απαιτούνταν για την εκτόξευση επιθετικών πυραύλων», τόνισε.

Οι ενστάσεις ανεξάρτητων ειδικών

Ορισμένοι ανεξάρτητοι ειδικοί, ωστόσο, πιστεύουν ότι παρόλο που θα απαιτούνταν μετατροπές μεταξύ άλλων στο λογισμικό, οι εκτοξευτές MK41 που τοποθετήθηκαν στην Πολωνία και τη Ρουμανία μπορούν να εκτοξεύσουν και βαλλιστικούς πυραύλους. Ο Ματ Κόρντα, αναλυτής της Ομοσπονδίας Αμερικανών Επιστημόνων, υπογραμμίζει στους Times ότι «χωρίς οπτικό έλεγχο δεν υπάρχει τρόπος να γνωρίζουμε κατά πόσον στις βάσεις Aegis Ashore της Ευρώπης έχει τοποθετηθεί εξοπλισμός και λογισμικό ειδικά σχεδιασμένα για την εκτόξευση Tomahawk».

Μέχρι στιγμής, μόνο προσωπικό του ΝΑΤΟ έχει βρεθεί έστω και κοντά στους εκτοξευτές και στα συστήματα ελέγχου τους.

Όποιος και αν λέει την αλήθεια, πάντως, οι κάτοικοι του Ρετζίκοβο φοβούνται ότι έχουν βρεθεί στο μάτι του πιθανού κυκλώνα.

Headlines