Πρέσπες: Το ονομαστό κομμάτι της Δυτικής Μακεδονίας

Εκπληκτικής ομορφιάς και ανυπολόγιστης οικολογικής και πολιτισμικής αξίας θησαυρός, η περιοχή των Πρεσπών, που μοιράζεται ανάμεσα σε τρεις χώρες (Ελλάδα, Αλβανία και Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας), αποτελείται από δύο λίμνες, τη Μικρή και τη Μεγάλη Πρέσπα, καθώς και την ευρύτερη λεκάνη των λιμνών αυτών, ανάμεσα στους ορεινούς όγκους που τις περικλείουν.

Το εξαίρετο φυσικό περιβάλλον, το υποβλητικό τοπίο, οι παραδοσιακοί οικισμοί και τα ιστορικά μνημεία δίνουν ξεχωριστό χρώμα στο ονομαστό αυτό κομμάτι της Δυτικής Μακεδονίας, στο βορειοδυτικό άκρο της χώρας μας.

Οι δύο λίμνες βρίσκονται σε υψόμετρο 853, ενώ πολλές από τις κορυφές των γύρω βουνών ξεπερνούν τις 2.000 μ. Η Μικρή Πρέσπα ανήκει σχεδόν εξ ολοκλήρου στην Ελλάδα, πλην ενός μικρού τμήματός της προς νότον, που ανήκει στην Αλβανία. Αντίθετα, η Μεγάλη Πρέσπα ανήκει ως επί το πλείστον στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας, ενώ Ελλάδα και Αλβανία μοιράζονται ένα μικρότερο τμήμα της.

Η ελληνική περιοχή των Πρεσπών προστατεύεται από την εθνική νομοθεσία και διεθνείς συμβάσεις. Το Φεβρουάριο του 2000 ιδρύθηκε το Διασυνοριακό Πάρκο Πρεσπών, η πρώτη διασυνοριακή προστατευόμενη περιοχή στα Βαλκάνια, που αποσκοπεί στην προστασία της κοινής φυσικής και πολιτισμικής κληρονομιάς της περιοχής, αλλά και στην προώθηση της οικονομικής ευημερίας  των τοπικών κοινοτήτων και της συνεργασίας των τριών χωρών που μοιράζονται την περιοχή.

Σε ό,τι αφορά τη βιοποικιλότητα των Πρεσπών, το εντυπωσιακό στοιχείο συνίσταται στο ότι η περιοχή συγκεντρώνει πάρα πολλές μορφές ζωής σε μια τόσο μικρή έκταση. Πολλά, μάλιστα, από τα σπάνια είδη που φιλοξενεί η περιοχή είναι ενδημικά, δηλαδή εμφανίζονται μόνο στις Πρέσπες και σε κανένα άλλο σημείο της υφηλίου. Ενδεικτικό είναι το γεγονός ότι στις Πρέσπες συναντώνται περισσότερα από τα μισά είδη πουλιών, αμφιβίων και θηλαστικών που διαβιώνουν σε ολόκληρη την Ελλάδα. Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι οι Πρέσπες φιλοξενούν τη μεγαλύτερη αναπαραγωγική αποικία αργυροπελεκάνων στον κόσμο.

Χωρίς καμία δόση υπερβολής, θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι οι ποικίλες μορφές ζωής και τα ποικίλα ενδιαιτήματα συνθέτουν ένα εργαστήρι της φύσης, από τις λίμνες και τα υγρά λιβάδια έως τα δάση της βελανιδιάς και της οξιάς, αλλά και τα αλπικά λιβάδια των βουνών.

Κατοικημένη ήδη από τους Προϊστορικούς Χρόνους, η περιοχή των Πρεσπών διαθέτει πληθώρα αξιόλογων βυζαντινών και μεταβυζαντινών μνημείων, όπως η τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του Αγίου Αχιλλείου, στο ομώνυμο νησάκι, στη Μικρή Πρέσπα (δημιούργημα του βούλγαρου τσάρου Σαμουήλ στα τέλη του 10ου αιώνα), ο ναός του Αγίου Γερμανού στο ομώνυμο κεφαλοχώρι (αρχές 11ου αιώνα), η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στο χωριό Kurbinovo της Δημοκρατίας της Βόρειας Μακεδονίας (12ος αιώνας) και ο ναός του Αγίου Πέτρου (14ος αιώνας), στο Golem Grad, το ένα από τα δύο νησάκια της Μεγάλης Πρέσπας που ανήκουν στη Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.

Επί Τουρκοκρατίας η περιοχή των Πρεσπών προσέλκυσε πολλούς μοναχούς, οι οποίοι δημιουργούσαν τα ασκητήριά τους κατά μήκος της παραλίας της Μεγάλης Πρέσπας. Στα πλέον γνωστά ασκηταριά συγκαταλέγονται αυτά της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος, της Μικρής Ανάληψης και της Παναγίας Ελεούσας.

Ενδιαφέρουσα είναι και η τοπική αρχιτεκτονική, με σπίτια χτισμένα ως επί το πλείστον στις αρχές του 20ού αιώνα, με υλικά που οι κάτοικοι της περιοχής μπορούσαν να βρουν εύκολα στο φυσικό περιβάλλον: πέτρα, ξύλο, χώμα και καλαμωτές. Οι καλύτερα διατηρημένοι ελληνικοί παραδοσιακοί οικισμοί στην περιοχή των Πρεσπών είναι ο Άγιος Γερμανός και οι Ψαράδες.

Σε ό,τι αφορά την επαγγελματική δραστηριότητα των Ελλήνων που κατοικούν σήμερα στην περιοχή των Πρεσπών, το 70% περίπου των επαγγελματικώς ενεργών ατόμων απασχολείται στη γεωργία, και δη στην καλλιέργεια φασολιών, ενώ η αλιεία και η κτηνοτροφία έχουν σημειώσει σημαντική υποχώρηση σε σχέση με το παρελθόν.