Δικαιοσύνη

μνήμη Χρήστου Σαρτζετάκη

Βγήκε ο ποπ σταρ στην τηλεόραση και δήλωσε πόσο εκτιμάει, πόσο αγαπάει τον κατηγορούμενο σκηνοθέτη. Εύγε του! Αντέδρασε ακαριαία – όπως το συνηθίζει – η ξανθιά κυρία: εξέδωσε ληξιαρχική πράξη θανάτου της καριέρας του ποπ σταρ. Εύγε της! Εθίγη ένας μελαχρινός κύριος, κατήγγειλε την ξανθιά κυρία και τους ακολούθους της για ανθρωποφαγία. Εύγε του και εκείνου! Εξεμάνησαν διάφοροι με τον μελαχρινό κύριο, που ούτως ή άλλως τούς πατάει καθ’ έξιν τον κάλο – γούστο του και καπέλο του.

Εψαχναν εν τω μεταξύ οι Πουαρό την άκρη του νήματος, «ποιος τάχα υπαγόρευσε στον ποπ σταρ» αναρωτιόντουσαν «όσα με αταίριαστη ευγλωττία ξεφούρνισε στο πρωινάδικο; Ποιος κρύβεται πίσω του;» Μα για σταθείτε – επρόκειτο για πρωινάδικο ή για μεσημεριανάδικο; Ούτε ξέρω ούτε και με ενδιαφέρει να μάθω. Πού θέλω να καταλήξω; Οτι όλα αυτά δεν έχουν καμία, μα καμία σημασία.

Η ποινική είναι η ιερότερη των δικών. Διεξάγεται με κανόνες αυστηρούς και απαράβατους. Σκοπό έχει την απόδοση δικαιοσύνης, η οποία επιφέρει από την εποχή του Ορέστη την κάθαρση.

Στην ποινική δίκη προσκομίζονται αποδεικτικά στοιχεία, αναπτύσσονται επιχειρήματα. Καταθέτουν ενόρκως μάρτυρες. Φωτίζουν ο εισαγγελέας και η πολιτική αγωγή τα γεγονότα από τη σκοπιά τους, η υπεράσπιση από τη δική της σκοπιά.

Η κορυφαία στιγμή; Η απολογία του κατηγορουμένου. Με τεντωμένες στο έπακρον τις αισθήσεις, η έδρα παρακολουθεί, σημειώνει ό,τι λέει και ό,τι τυχόν αποσιωπά εκείνος που στέκει επί του φοβερού βήματος. Κι έπειτα αποσύρεται, διασκέπτεται. Καταλήγει στην απόφαση.

Οι δικαστές δεν αμπελοφιλοσοφούν. Δεν κοινωνιολογούν. Δεν ναρκισσεύονται. Δεν παρασύρονται από συρμούς και από ανέμους. Μπείτε στη θέση τους. Η ετυμηγορία τους δεν είναι στάτους στο Facebook, τιτίβισμα στο Twitter. Μια άστοχη καταδίκη θα καταβαραθρώσει έναν αθώο, θα του πριονίσει ισοβίως τα φτερά, ακόμα κι άμα δεν του επιβληθούν ισόβια.

Μια πλανερή αθώωση θα βυθίσει τους παθόντες στην απόλυτη απογοήτευση, στην πιο μαύρη απελπισία – εάν δεν σε δικαιώσει η Δικαιοσύνη, τότε ποιος; Σε ποιον να έχεις πλέον την ελάχιστη εμπιστοσύνη;

Σε μια ανοιχτή δημοκρατική κοινωνία δεν δικάζονται αιρετικές ιδέες, αποκλίνουσες συμπεριφορές, προκλητικοί τρόποι ζωής. Εγκλήματα τιμωρούνται. Προσβολές έμπρακτες της ζωής, της τιμής, της γενετήσιας αξιοπρέπειας, της περιουσίας.

Θυμάμαι τον Μιχάλη Μαργαρίτη, πρόεδρο στη δίκη της «17 Νοέμβρη». Οποτε κάποιος από τους κατηγορουμένους πήγαινε να εκφωνήσει επαναστατικό μανιφέστο, «έχετε τα δίκια σας, κύριε…» χαμογελούσε μειλίχια. «Μιλήστε μας όμως καλύτερα για την ανθρωποκτονία».

Και η κοινή γνώμη; Η κοινή γνώμη έχει το ελεύθερο να κρίνει όπως κάθε στιγμή νομίζει. Να αλλάζει γνώμη, μέχρι και να αντιφάσκει. Τείνει να μετατρέπει τους ανθρώπους σε σύμβολα, να αγιοποιεί, να δαιμονοποιεί. Η υψηλή τέχνη, αντιθέτως, κάνει τα σύμβολα ανθρώπους. Κατεβάζει από το εικονοστάσι τον Ιησού Χριστό, την Αντιγόνη, τους δίνει σάρκα και οστά, συνομιλεί μαζί τους, ζεσταίνεται απ’ το χνώτο τους.

Οι πολίτες διαθέτουν στη μεγάλη τους πλειονότητα αποσπασματική πληροφόρηση. Ο,τι πάρει το αφτί τους, ό,τι ακουστεί πιο δυνατά. Τοποθετείται ο καθένας κατά τους συγγνωστούς του ιδεασμούς, ανάλογα με την προσωπική του θέση και ιστορία. Εάν οι πολίτες μελετούσαν τις δικογραφίες, η άποψή τους θα άλλαζε ουσιωδώς.

Και το περί δικαίου αίσθημα; Ως γενική κατεύθυνση βαρύνει στην κρίση των δικαστών. Από τους ρητούς νόμους φιλτράρεται. Δεν θα υπήρχε ειδάλλως λόγος να συγκροτούμε δικαστήρια. Θα αναθέταμε σε έναν σοφό γέροντα, σε ένα αγνό παιδί την απόδοση της δικαιοσύνης. Ή θα αποφασίζαμε διά βοής, με μόνο οδηγό τις παρορμήσεις μας.

Τα ποινικά δικαστήρια συνεδριάζουν με ανοιχτές – πλην εξαιρέσεων – τις πόρτες τους στους πολίτες. Διψάτε για ατόφια πραγματικότητα; Ξεκολλήστε από τις οθόνες. Πάψτε να ασχολείστε με τι θα φανεί στον κάθε λωλοστεφανή του Διαδικτύου. Κάντε μια βόλτα στο Μικτό Ορκωτό και παρακολουθήστε μια τυχαία δίκη, με καθαρή καρδιά και μυαλό. Η εμπειρία θα είναι ισχυρότατη, διδακτικότατη. Θα σας κλονίσει θέσφατα, προκαταλήψεις. Θα βγείτε από την αίθουσα αλλαγμένοι. Πιο σοφοί.