Ντονμπάς: Το πολύπλοκο γεωπολιτικό παζλ της ανατολικής Ουκρανίας – Όλα όσα πρέπει να ξέρετε

Η αναγνώριση της ανεξαρτησίας του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ από την Ρωσία διά στόματος του Βλαντιμίρ Πούτιν, σηματοδοτεί μια σημαντική κίνηση στην γεωπολιτική σκακιέρα του Ουκρανικού. Όμως, τι ακριβώς σηματοδοτεί πρακτικά και πως διαμορφώνεται η εικόνα της περιοχής στρατηγικά και γεωπολιτικά.

Ποιες είναι οι επίμαχες περιοχές

Όπως αναφέρει το Reuters, οι ρωσόφωνες περιοχές του Ντονέτσκ και του Λουγκάνσκ, από κοινού γνωστές ως Ντονμπάς, αυτονομήθηκαν από την ουκρανική κυβέρνηση το 2014 και αυτοανακηρύχθηκαν ως ανεξάρτητες «λαϊκές δημοκρατίες». Μέχρι τώρα δεν είχαν αναγνωριστεί από καμία χώρα, ούτε καν τη Ρωσία, ως ανεξάρτητες. Συνολικά αριθμούν πάνω από τρία εκατομμύρια κατοίκους.

Από τότε στις συμπλοκές που έχουν λάβει στην περιοχή, εκτιμάται πως έχουν σκοτωθεί περίπου 15.000 άτομα. Η Ρωσία είχε αρνηθεί πως είχε την παραμικρή εμπλοκή στη διαμάχη μεταξύ των ανταρτών και των ουκρανικών δυνάμεων, όμως υποστήριζε τους αυτονομιστές με πολλαπλούς τρόπους, μεταξύ των οποίων παρέχοντας τους οπλισμό, οικονομική βοήθεια, ακόμη και υγειονομική βοήθεια και εμβόλια κατά του κοροναϊού. Επίσης έχει εκδώσει ρωσικά διαβατήρια σε τουλάχιστον 800.000 κατοίκους. Επίσης, η Μόσχα ανέκαθεν εμφανιζόταν αρνητική στην πιθανότητα μιας εισβολής.

• Διαβάστε επίσης: Ανατολική Ουκρανία: Ο Πούτιν αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Λουγκάνσκ και του Ντονέτσκ

Τι σημαίνει η ρωσική αναγνώριση

Για πρώτη φορά η Ρωσία δηλώνει πως δεν θεωρεί πλέον το Ντονμπάς ως τμήμα της Ουκρανίας. Αυτό ανοίγει το δρόμο ώστε η Μόσχα να στείλει στρατιωτικές δυνάμεις στις αυτόνομες περιοχές, χρησιμοποιώντας το επιχείρημα πως παρεμβαίνει υπέρ ενός (ανεξάρτητου) συμμάχου για να τον προστατέψει από την Ουκρανία.

Ο Αλεξάντερ Μποροντάι, μέλος της ρωσικής Δούμα και πρώην ηγετικό στέλεχος του Ντονμπάς σε δηλώσεις του στο Reuters το περασμένο μήνα είχε υποστηρίξει πως οι αυτονομιστές, μετά από μια αναγνώριση, θα επιζητήσουν την βοήθεια της Ρωσίας, ώστε να εδραιώσουν τον έλεγχο των περιοχών των δύο κρατιδίων που βρίσκονται ακόμη υπό τον έλεγχο των ουκρανικών δυνάμεων. Για την ώρα η Μόσχα δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά της αναφορικά με τις προθέσεις της να βοηθήσει τους αντάρτες να ανακτήσουν τα εδάφη που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Κίεβου. Αν κάτι τέτοιο συμβεί, μεταφράζεται σε ανοιχτή στρατιωτική αναμέτρηση μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας.

Γιατί το έκανε τώρα;

Επί εβδομάδες η Ρωσία είχε αναπτύξει πολύ μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις στα ανατολικά σύνορα της Ουκρανίας. Οι δυτικές κυβερνήσεις επέμεναν ότι ετοιμάζει εισβολή, όπως και ότι θα χρησιμοποιήσει το Ντονμπάς ως αφορμή, ως δικαιολογία για να προχωρήσει σε εισβολή.

Η Ρωσία αρνιόταν επίμονα ότι σχεδιάζει εισβολή και επέμενε στο γεγονός ότι η Δύση θα πρέπει να συμφωνήσει σε μια σειρά από εγγυήσεις ασφαλείας, με σημείο αιχμής το να αποδεχτεί ότι η Ουκρανία δεν θα γίνει ποτέ μέλος του ΝΑΤΟ, όπως και το ότι η Συμμαχία θα αποσύρει στις δυνάμεις της από κράτη μέλη που συνορεύουν με τη Ρωσία.

Τα δύο κρατίδια μπορεί να λειτουργήσουν ως ζώνη ή δικλείδα ασφαλείας. Στο παρελθόν έχει υποστηρίξει πως τυχόν επιστροφή τους στην Ουκρανία θα έπρεπε να συνοδευτεί με μια εγγύηση από την πλευρά του Κιέβου, ότι θα έχουν δικαίωμα βέτο σε αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής. Με το τελευταίο φωτογράφιζε μια απόφαση εισδοχής στο ΝΑΤΟ, που αποτελεί για την ίδια «κόκκινη γραμμή». Με την αναγνώριση της ανεξαρτησίας τους δεν τίθεται πλέον τέτοιο θέμα.

Τι θα συμβεί με τη Συμφωνία του Μινσκ

Η αναγνώριση του Ντονμπάς από τη Ρωσία ουσιαστικά «σκοτώνει» τη Συμφωνία του Μινσκ (2014-15). Η συμφωνία βέβαια ποτέ δεν εφαρμόστηκε πλήρως, ωστόσο θεωρείτο από όλες τις πλευρές, ακόμη και από τη Μόσχα, ως η καλύτερη περίπτωση για μια βιώσιμη λύση. Η συμφωνία καλούσε σε αυξημένη αυτονομία των δύο ρωσόφωνων περιοχών της Ουκρανίας.

Η Ρωσία έχει αναγνωρίσει και στο παρελθόν αυτόνομα κρατίδια;

Ναι, το έχει κάνει. Προχώρησε στην αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Αμπχαζίας και της Νότιας Οσετίας, δύο περιοχές της Γεωργίας που αυτοανακηρύχθηκαν ανεξάρτητες μετά τον σύντομο πόλεμο που έλαβε χώρα με την Τιφλίδα, το 2008. Έκτοτε τις έχει θέσει υπό την προστασία της παρέχοντας τους εκτεταμένη οικονομική βοήθεια, εγκαθιστώντας μεγάλες ρωσικές δυνάμεις στις περιοχές τους και προσφέροντας ρωσική υπηκοότητα στους πληθυσμούς τους.

Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα για τη Ρωσία

Στην περίπτωση της Γεωργίας, το κέρδος για τη Ρωσίας ήταν πως χρησιμοποίησε την ανεξαρτησία των εν λόγω δύο κρατιδίων για να αιτιολογήσει την ανάπτυξη σημαντικής στρατιωτικής παρουσίας της στη χώρα, η οποία είχε αναπτύξει στενές σχέσεις με τη Δύση και τις ΗΠΑ και μάλιστα «φλέρταρε» με την πιθανότητα να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ. Το ίδιο προφανώς θα γίνει και με την περίπτωση της Ουκρανίας και με το σενάριο… «φινλανδοποίησης» της.

Η ζημιά για την Ρωσία, στην προκειμένη περίπτωση της Ουκρανίας που έχει ήδη σημάνει συναγερμό στη δυτική κοινότητα, είναι πως είναι αντιμέτωπη με την πιθανότητα όχι απλά της διεθνούς κατακραυγής αλλά σοβαρών οικονομικών κυρώσεων. Παράλληλα, είναι εύλογο πως θα επιβαρυνθεί εσαεί με την ευθύνη του Ντονμπάς και των κατοίκων του, μιας περιοχής που έχει καταστραφεί από έναν σκληρό οκταετή πόλεμο και απαιτεί τεράστια οικονομική στήριξη.