Ναυάγιο «Oria»: Η μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στη Μεσόγειο

Το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου 1944 βυθίζεται το νορβηγικό ατμόπλοιο «ORIA» στο νησί Πάτροκλος, ανοιχτά του Σουνίου, παρασέρνοντας στον βυθό 4.100 ανθρώπους, οι περισσότεροι εκ των οποίων ήταν ιταλοί στρατιώτες. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία στη Μεσόγειο και την τέταρτη μεγαλύτερη στα παγκόσμια χρονικά.

Τον Σεπτέμβριο του 1943 η Ιταλία συνθηκολογεί, με τις περισσότερες φρουρές των Ιταλών στη χώρα να παραδίδονται στους Γερμανούς. Το ατμόπλοιο είχε επιταχθεί από τους κατακτητές και του ανατέθηκε η αποστολή να μεταφέρει στον Πειραιά τις ιταλικές φρουρές Λέρου και Ρόδου. Τελικός προορισμός ήταν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Κακοκαιρία

Το ταξίδι του «ORIA» προς τον Πειραιά ξεκίνησε στις 7 το απόγευμα της 11ης Φεβρουαρίου, με τον αριθμό των επιβαινόντων να φτάνει τους 4.130, με τους περισσότερους – και κυρίως τους ιταλούς αιχμαλώτους – να βρίσκονται στοιβαγμένοι στα αμπάρια. Οι εξαιρετικά κακές καιρικές συνθήκες (11 μποφόρ νοτιοδυτικός άνεμος, καταιγίδα, ομίχλη, ακόμη και χαλαζόπτωση) έκαναν τον νορβηγό καπετάνιο να κάνει λάθος υπολογισμούς και να ρίξει το πλοίο στο νοτιοανατολικό άκρο του νησιού Πάτροκλος. Μέσα σε λιγότερο από δύο ώρες το πλοίο βυθίστηκε, οδηγώντας στον θάνατο τους χιλιάδες επιβαίνοντες. Κατάφεραν να σωθούν περίπου 30 άτομα, μεταξύ αυτών ο καπετάνιος και ο έλληνας μηχανικός.

Μέχρι το 1999 η ιστορία του «ORIA» παρέμενε άγνωστη. Τότε μια ομάδα επαγγελματιών δυτών, ακολουθώντας πληροφορίες ψαράδων, οι οποίοι έπιαναν στα δίχτυα τους μεταλλικά αντικείμενα, όπως στρατιωτικές καραβάνες, ξεκίνησε έρευνα πίσω από το νησί.

«Κάποια στιγμή εντοπίσαμε τα συντρίμμια του ναυαγίου. Βγάλαμε μεταλλικά αντικείμενα που πάνω είχαν χαραγμένα μηνύματα στα ιταλικά. Στις περισσότερες περιπτώσεις έγραφαν το όνομά τους, τον βαθμό τους στον στρατό, ενώ κάποιοι έγραφαν μήνυμα προς τις μητέρες τους «Σ’ αγαπώ πολύ. Θα επιστρέψω σύντομα»», λέει στα «ΝΕΑ» ο δύτης Αριστοτέλης Ζερβούδης, εκ των μελών της ομάδας που εντόπισε το ναυάγιο και ο οποίος το 2002 έκανε την πρώτη δημοσίευση αναφορικά με το ατμόπλοιο, έπειτα από μεγάλη έρευνα στα κατοχικά αρχεία.

Ερευνα

Παρά την ανακάλυψη, όμως, για τουλάχιστον μία δεκαετία δεν φάνηκε να υπάρχει το παραμικρό ενδιαφέρον για το ναυάγιο, μέχρι που δύο Ιταλοί, από διαφορετικά μάλιστα σημεία της γειτονικής χώρας, επικοινώνησαν με τον έμπειρο δύτη, έχοντας διαβάσει τη δημοσίευση που είχε κάνει: «Αποδείχθηκε πως οι παππούδες τους βρίσκονταν μέσα στο πλοίο. Επειτα από έρευνα εντοπίστηκε η λίστα με τα ονόματα όσων επέβαιναν στο πλοίο στον Ερυθρό Σταυρό. Οντας ιδιαίτερα δραστήριοι οι δύο Ιταλοί, ίδρυσαν το Δίκτυο Συγγενών Θυμάτων του «ORIA»». Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί 380 οικογένειες και μάλιστα σε 15 από αυτές ο Αριστοτέλης Ζερβούδης παρέδωσε προσωπικά αντικείμενα των συγγενών τους που βρέθηκαν στο ναυάγιο. «Ηταν ιδιαίτερα συγκινητικές οι στιγμές, όταν παρέδιδα τα αντικείμενα στους συγγενείς, που για πολλές δεκαετίες δεν γνώριζαν τίποτα για τους ανθρώπους τους».

Για τη συνεισφορά του στη διερεύνηση του ναυαγίου, μάλιστα, ο πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματαρέλα το 2017 του απένειμε τον τίτλο του Ιππότη του Τάγματος του Αστέρος της Ιταλίας.

Εκδήλωση

Τα τελευταία 10 χρόνια, ο Δήμος Σαρωνικού πραγματοποιεί εκδήλωση μνήμης για τα 4.100 θύματα του ναυαγίου. Φέτος, συμπληρώνονται 78 χρόνια από τη ναυτική τραγωδία και χθες το πρωί, στον απόηχο του πρόσφατου ναυτικού δυστυχήματος του «Euroferry Olympia», πραγματοποιήθηκε εκδήλωση στο μνημείο που έχει στηθεί στη μνήμη των θυμάτων.

Οπως σημειώνει ο δήμαρχος Σαρωνικού, Πέτρος Φιλίππου, μία από τις πιο συγκινητικές στιγμές ήταν όταν στην πρώτη εκδήλωση που είχε πραγματοποιηθεί, το «παρών» είχε δώσει και ο 92 ετών τότε επιζών, Τζούλιο Αντονιάτσι. «Ο Αντονιάτσι ήταν προγραμματισμένο να επιβιβαστεί στο ατμόπλοιο «ORIA», ωστόσο τελευταία στιγμή κρίθηκε υπεράριθμος και μετέβη με μεταγωγό αεροσκάφος στο Τατόι. Την επόμενη κιόλας μέρα του ναυαγίου, τον μετέφεραν στον Χάρακα, όπου για εβδομάδες έθαβε τους νεκρούς του ναυαγίου», περιγράφει.