«Παίρνει κανείς ένα κομμάτι χαρτί, ή και ό,τι να ‘ναι, χαρτόνι, πίνακα, μια επίπεδη σανίδα, και με ό,τι βρει πρόχειρο που να τον εξυπηρετεί αρχίζει να σημειώνει τις λέξεις που εκφράζουν ό,τι έχει στο μυαλό του. Αυτή είναι η αναρχική φάση του γραψίματος. Η άδεια επιφάνεια μπορεί να κάνει το μυαλό να δειλιάσει, μπορεί να είναι αδύνατο να ελευθερωθεί το πνεύμα. Να γράφετε, να γράφετε οτιδήποτε. Το πιο πιθανό είναι να μην έχει καμιά αξία, και ποτέ δεν είναι δύσκολο να καταστρέψει κανείς γραπτά κείμενα. Αλλά είναι απόλυτα αναγκαίο, για να γράψει κανείς κάτι αξιόλογο, να κρατάει ρευστό τον νου και να τον ελευθερώνει στη διαδικασία».

Η παραπάνω παράγραφος είναι η πρώτη του θαυμάσιου κειμένου «Πώς να γράφεις», γραμμένου το 1936 από τον Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλιαμς, που θεωρείται διεθνώς ένας από τους σημαντικότερους ποιητές και διηγηματογράφους της αμερικανικής γλώσσας. Μπορεί κανείς να βρει το κείμενο του Γουίλιαμς, παιδιάτρου στο επάγγελμα και μάλιστα σε μικρές πόλεις των ΗΠΑ (εκεί όπου τον χρειάζονταν), στην ποιητική συλλογή «Η κόρη στην Κόλαση και άλλα ποιήματα» που έχει κυκλοφορήσει στην Ελλάδα από τις εκδόσεις PRINTA σε εισαγωγή και μετάφραση του Γιάννη Ζέρβα, που θεωρείται ο καθ’ ύλην αρμόδιος σε ό,τι αφορά το έργο του Γουίλιαμς στην Ελλάδα. Ενα έργο που δυστυχώς δεν είναι ευρέως γνωστό στη χώρα μας· για την ακρίβεια, ο Γουίλιαμς κέρδισε για πρώτη φορά τη δημοσιότητα που του άξιζε (και του αξίζει) όταν ο Τζιμ Τζάρμους εμπνευσμένος από την πολύτομη ποιητική συλλογή του Γουίλιαμς «Πάτερσον» (εκδόθηκε χωριστά σε πέντε τόμους από το 1946 έως το 1958) γύρισε την ομότιτλη επιτυχημένη ταινία.

Το «Πώς να γράψεις» του Γουίλιαμς μού ήρθε προσφάτως στο μυαλό ενώ πληκτρολογούσα ένα κείμενο. Aναρωτήθηκα, πρώτον, αν ο Γουίλιαμς με αυτό που έλεγε μιλούσε για το γράψιμο στο χέρι ή γενικώς για το γράψιμο. Υποθέτω το δεύτερο· άλλωστε υπάρχουν άνθρωποι που γράφουν χωρίς καν να χρησιμοποιούν χέρια – θυμίζω ότι το βιβλίο «Το σκάφανδρο και η πεταλούδα» είναι γραμμένο με τις κινήσεις των βλεφάρων του αριστερού ματιού αφού ο συγγραφέας του, Ζαν Ντομινίκ Μπομπί, μόνον αυτές μπορούσε να κινήσει, ολοκληρωτικά παράλυτος καθώς ήταν. Ομως αυτές είναι οι θαυμαστές εξαιρέσεις του κανόνα, οι σπάνιες περιπτώσεις γενναιότητας και ελπίδας οι οποίες προέκυψαν από την αναγκαιότητα των συνθηκών.

Tο γράψιμο, κατά κανόνα  έχει να κάνει με το χέρι. Με το μυαλό πρώτ’ απ’ όλα, το οποίο όμως επικοινωνεί με το χέρι. Το γράψιμο είναι μια άσκηση του χεριού και κακά τα ψέματα τα χέρια μας, σε ό,τι αφορά το παραδοσιακό γράψιμο, έχουν αδρανοποιηθεί πλήρως. Το γράψιμο με το χέρι, πολύ σπάνια θα το βρούμε σήμερα· γνωρίζω ανθρώπους στον χώρο μου που μου έχουν εξομολογηθεί ότι έχουν ξεχάσει πια να γράφουν με στιλό ή με μολύβι στο χαρτί. «Το μόνο που γράφω πια με το χέρι είναι η υπογραφή μου» μου είπε συνάδελφος μεταξύ σοβαρού και αστείου όταν με είδε να κρατώ σημειώσεις σε μπλοκ με στιλό σε μια προβολή ταινίας – κάτι που χρόνια τώρα επιμένω να κάνω.

Το δεύτερο για το οποίο αναρωτιόμουν είναι πώς θα ένιωθε γενικότερα σήμερα ένας τεχνίτης της γραφής σαν τον Γουίλιαμ Κάρλος Γουίλαμς; Θα είχε άραγε συμβιβαστεί με την αντικατάσταση του γραψίματος με το χέρι από το πληκτρολόγιο ή την επίπεδη επιφάνεια ενός κινητού ή ενός τάμπλετ; Πώς θα ένιωθε αλήθεια με αυτό το «να γράφετε, να γράφετε οτιδήποτε» που είχε γράψει όταν θα έβλεπε όλα αυτά τα φτηνά, αλαλούμ και εν τέλει ανόητα «οτιδήποτε» που κατακλύζουν το Διαδίκτυο και δη τα κοινωνικά δίκτυα; Πιθανότατα, επειδή μιλάμε για μια ευφυή προσωπικότητα, ο Γουίλιαμς θα είχε δεχτεί την αλλαγή σαν ένα σημείο των καιρών, σαν μια ακόμα εξέλιξη – όπως δεχόταν τις εξελίξεις στον τομέα της παιδιατρικής.

Αν όμως με την κατάλληλη άσκηση η «αναρχική φάση του γραψίματος» μπορεί επίσης να εξελιχθεί σε κάτι πιο στρωτό, πιο ουσιαστικό, πιο κομψό και εν τέλει πιο αξιόλογο, το γράψιμο στο Διαδίκτυο, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν μπορεί παρά να παραμείνει άναρχο, φτωχό, συνθηματολογικό και εντελώς εφήμερο. Και την ίδια ώρα, ενώ «ποτέ δεν είναι δύσκολο να καταστρέψει κανείς γραπτά κείμενα» όπως είπε ο Γουίλιαμς, τα κείμενα στο Διαδίκτυο, πρώτον, δεν μπορούν ποτέ να καταστραφούν πλήρως γιατί μένουν για πάντα στο «σύννεφο» και δεύτερον, μπορούν να καταστρέψουν τόσο αυτούς που τα έγραψαν όσο και αυτούς για τους οποίους τα έγραψαν.

Headlines