Ισότητα των φύλων: Πού βρισκόμαστε σήμερα;

Τρεις γενιές. Τόσος καιρός εκτιμάται ότι θα χρειαστεί, σύμφωνα με την πιο πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) προκειμένου οι γυναίκες της Ευρώπης να απολαμβάνουν τα ίδια δικαιώματα με τους άνδρες στη ζωή, στην εργασιακή εξέλιξη, στις μισθολογικές απολαβές. Και αυτό χωρίς να ληφθεί υπόψη το ενδεχόμενο άλλη μια πανδημία, φυσική καταστροφή – ή απλώς η επικράτηση συντηρητικών φωνών – να μας γυρίσουν ξανά πίσω, όπως συνέβη εν μέρει εξαιτίας της Covid-19.

• Διαβάστε επίσης: Eurostat: Περισσότερες γυναίκες εισήλθαν στον επαγγελματικό χώρο των επιστημών και της μηχανικής το 2020

Η σημερινή εικόνα της έμφυλης ανισότητας στην Ευρώπη παραμένει ένα αγκάθι στις συλλογικές και επιμέρους διακηρύξεις των κρατών περί προόδου. Όμως ακόμη και αυτοί οι μάλλον ενοχλητικοί αριθμοί – που στην περίπτωση της Ελλάδας, που για άλλη μια φορά τερμάτισε τελευταία στους σχετικούς δείκτες του 2021, γίνονται δυσμενέστεροι – αποτυπώνουν μια σειρά από επιτυχημένες διεκδικήσεις. Το χάσμα που μένει να καλυφθεί, με άλλα λόγια, μπορεί να γίνει αντιληπτό ως ένας βιώσιμος, επιτεύξιμος στόχος. Και η αναγνώριση των παραμέτρων που ενδέχεται να λειτουργήσουν ως εμπόδια, ως μια αιτία για πρόληψη και όχι για αισιοδοξία.

Πηγή: EIGE

Πού βρισκόμαστε

Όμως, ας δούμε τι συμβαίνει στην πράξη. Τον Οκτώβριο, το EIGE δημοσίευσε τον πιο πρόσφατο Δείκτη του για την ισότητα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της βαθμολογήθηκε με 68%, ενώ η Ελλάδα δυστυχώς μόλις με 52,5%, κατακτώντας για ακόμη μια φορά την πρωτιά… από το τέλος. Ακόμη, στο διάστημα που έχει μεσολαβήσει από το 2010, η πραγματικότητα των Ελληνίδων εμφανίζεται ουσιαστικά στάσιμη, σε κρίσιμους τομείς όπως ο ελεύθερος χρόνος, οι απολαβές, η υγεία, η αντιπροσώπευση σε θέσεις εξουσίας, η εκπαίδευση και η απασχόληση.

Ταυτόχρονα, έχοντας στηριχτεί κυρίως σε στοιχεία του 2019, η συγκεκριμένη έκθεση εκ των πραγμάτων δεν προσμετρά την οπισθοχώρηση που έφερε σε διάφορα πεδία η Covid-19. Για παράδειγμα, είναι γνωστό ότι σε παγκόσμιο επίπεδο οι γυναίκες, επιφορτισμένες ούτως ή άλλως δυσανάλογα με τη φροντίδα των παιδιών και των ηλικιωμένων, αναγκάστηκαν σε πολύ υψηλότερα ποσοστά από τους άνδρες να εγκαταλείψουν την εργασία τους για να ανταποκριθούν στις αυξημένες ανάγκες που επέφεραν τα κλειστά σχολεία, ενώ παράλληλα είχαν και μεγαλύτερες πιθανότητες να απασχολούνται στους κλάδους που δέχθηκαν το μεγαλύτερο πλήγμα, όπως η εστίαση, η φιλοξενία και οι λιανικές πωλήσεις.

Τα ευρήματα της EIGE για την Ελλάδα. Σημειώνεται ότι καθώς κάθε χώρα χρησιμοποιεί διαφορετικά στοιχεία για να εκτιμήσει τα επίπεδα έμφυλης βίας, το γράφημα «Violence» περιγράφει αυτή την απουσία συγκρίσιμων δεδομένων.

.

.

Αρνητική πρωτιά και οπισθοχώρηση

Επιστρέφοντας στον Δείκτη, οι μεγαλύτερες έμφυλες ανισότητες στην Ελλάδα αφορούν τον τομέα της εξουσίας, με τη χώρα να καταλαμβάνει την 26^η θέση στην ΕΕ – σημειώνοντας μάλιστα οπισθοχώρηση, καθώς ενώ το 2016 το 20% των υπουργών ήταν γυναίκες, για το 2020 το αντίστοιχο ποσοστό περιορίστηκε στο 16%. Πιο θετικές ήταν οι επιδόσεις του ιδιωτικού τομέα, καθώς η γυναικεία εκπροσώπηση στα διοικητικά συμβούλια εισηγμένων εταιρειών είχε ξεκινήσει να αυξάνεται πριν την εισαγωγή του μέτρου των ποσοστόσεων, στο 15% σε σχέση με το μόλις 6% του 2010.

Διεύρυνση αντί της γεφύρωσης των ανισοτήτων διακρίνεται και στον τομέα των χρημάτων, εξαιτίας και της επιβίωσης στερεοτύπων περί «ανδρικών» και «γυναικείων» επαγγελμάτων και κλίσεων, που κρατά τις γυναίκες μακριά από γνωστικά πεδία υψηλότερων απολαβών, όπως οι επιστήμες και η τεχνολογία, ενώ φυσικά επιμένει και η τάση των χαμηλότερων αμοιβών σε «θηλυκοποιημένα» επαγγέλματα, όπως η εκπαίδευση, η φροντίδα παιδιών και η υγεία.

Δεν περιγράφουν, όμως, όλοι οι αριθμοί την ίδια σκοτεινή εικόνα. Ο δείκτης με τη μεγαλύτερη βελτίωση ήταν εκείνος που αφορούσε τη χρήση χρόνου από άνδρες και γυναίκες. Φυσικά, η χώρα μας παρέμεινε στην 26^η θέση, όμως σημείωσε σημαντική πρόοδο από το 2007, συγκεκριμένα 11% (φτάνοντας σε μια απόκλιση της τάξης του 18%), καθώς όπως φαίνεται έχει αρχίσει να εμπεδώνεται η ανάγκη συμμετοχής των ανδρών στις καθημερινές οικιακές υποχρεώσεις. Δυστυχώς, αντίστοιχη βελτίωση δεν παρατηρείται στα ζευγάρια με παιδιά, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι το 2016 μόλις το 16% των ανδρών είχε δηλώσει ότι εκτελεί οικιακές εργασίες στην καθημερινότητά του.

Αιτίες για αισιοδοξία

Ταυτόχρονα, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχουν διεργασίες που αργούν να αποτυπωθούν σε αριθμούς. Μια νέα γενιά γυναικών έχει ενταχθεί στο εργατικό δυναμικό της χώρας – και δεν μοιάζει καθόλου πρόθυμη να συμβιβαστεί με τις διακρίσεις που οι μητέρες και οι γιαγιάδες της θεωρούσαν αναπόφευκτο κομμάτι της ζωής τους. Και φυσικά, το δυναμικό φεμινιστικό κίνημα με τις πλούσιες και πολύπλευρες δράσεις των τελευταίων ετών, έχει αρχίσει να αλλάζει ριζικά τις αναπαραστάσεις των γυναικών στα ΜΜΕ και την τέχνη, να δημιουργεί νέα αυτονόητα και να ανοίγει το δρόμο για περαιτέρω διεκδικήσεις.

Με άλλα λόγια, ακόμη και οι δυσάρεστοι αριθμοί δεν αποτυπώνουν παρά τα όσα μας μένουν να κάνουμε.