Διαρκής κρίση Ηγεσίας στην Ε.Ε. και ανίσχυροι «Ηγέτες»

Για μια ακόμη φορά – τώρα πιο έντονα από ποτέ- διαγνώστηκαν «ανίσχυρες ηγεσίες» κατώτερες των περιστάσεων, μη διαθέτοντας την αναγκαία ενσυναίσθηση, όπως φάνηκε στην αντίδρασή τους έναντι της Ρωσίας.

Και παρά την κρισιμότητα των στιγμών, καθώς όφειλαν να είχαν καταλάβει και διαγνώσει τις κινήσεις του Πούτιν, διακρίθηκαν, στα πρώτα στάδια της κρίσης, στο πεδίο της ανευθυνότητας.

Οι αρχηγοί των κρατών της Ε.Ε. παρουσίασαν συμπεριφορές με στοιχεία που παρατηρούνται σε μορφές ηγεσίας που χαρακτηρίζονται επιστημονικά ως μη χαρισματικές. Και όπως έλεγε ο Μαξ Βέμπερ, το διαμέτρημα του εκάστοτε Ηγέτη αποτελεί συνάρτηση του στόχου που θέτει και του τρόπου με τον οποίο κινείται βάση του πλαισίου που όρισε.

Οι Ηγέτες σε περιόδους κρίσεων πρέπει να διακρίνονται από πολλά ηγετικά χαρακτηριστικά. Βασικότερο όλων όμως είναι το αίσθημα ευθύνης που οφείλουν να έχουν τόσο έναντι της χώρας που διοικούν – εδώ η αναφορά γίνεται για την μεγάλη οικογένεια της Ευρώπης- όσο κυρίως έναντι των μελλοντικών γενιών.

Πριν μια δεκαετία περίπου σε εκδήλωση της Δημόσιας Βιβλιοθήκης στη Νέα Υόρκη, ο επιφανής ακαδημαϊκός Μπάρυ Στράους (καθηγητής Ιστορίας και Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ) σημείωσε ότι οι ηγέτες είναι αρκετά συχνά ιδιαίτερα επιρρεπείς σε λανθασμένες αποφάσεις και πράξεις τόσο στο οικονομικό πεδίο όσο και σε πολέμους.

Τώρα με τον πόλεμο στην Ουκρανία, αναδεικνύεται πόσο επιρρεπείς είναι σε λανθασμένες αποφάσεις σειρά ηγετών, ακυρώνοντας στην πράξη ένα βασικό αξίωμα που τους αφορά διαχρονικά και το οποίο αναφέρει ότι η εξουσία και η ηγεσία είναι δυο διαφορετικές έννοιες. Και αυτό διότι η ηγεσία έχει ως βασική προϋπόθεση να προσαρμόζεται ο εκάστοτε ηγέτης, επιδεικνύοντας ηγετικά χαρακτηριστικά.

Εξάλλου κατά τον Βέμπερ, η πολιτική ορίζεται ως «διευθύνουσα» δραστηριότητα του Κράτους και ο πολιτικός οφείλει να παίρνει θέση και να είναι παθιασμένος (ira et stadium).

Σοβαρές κρίσεις όπως η παρούσα καθορίζουν και τα όρια της υπευθυνότητας ενός Ηγέτη που έχει ως πρώτιστη αρχή να μάχεται.

Σε αρκετές Σχολές Ηγεσίας σε ευρωπαϊκά και αμερικανικά πανεπιστήμια διδάσκεται το μάθημα που αφορά την εξαγωγή συμπερασμάτων από παλαιότερες κρίσεις για να αντιμετωπίσουν άλλες στο μέλλον. Στην κατάστρωση σχεδίων αντιμετώπισης κρίσεων, υπάρχει το αξίωμα: «δεν υφίσταται στρατηγική αλλά μόνο μοντέλο για τη διαχείριση της κρίσης».

Το ξεπέρασμα μιας κρίσης δεν αποτελεί στόχο μόνο μιας Ηγεσίας, πεφωτισμένης ή μη, αλλά είναι ζήτημα συλλογικής αυτογνωσίας και κοινωνικής ευθύνης.

Στο εξαιρετικό βιβλίο «Ασθενείς Ηγέτες στην εξουσία» (εκδόσεις Καστανιώτη) του Ντέιβιντ Όουεν (υπουργός Εξωτερικών στη Βρετανία στην κυβέρνηση των Εργατικών επί πρωθυπουργίας Τζειμς Κάλαχαν) αναδεικνύεται το Σύνδρομο της Ύβρεως, το οποίο εντοπίζεται σε Ηγέτες – αρχηγούς κρατών και είναι απόρροια της εξουσίας.

Επ’ αυτού η ιστορικός Μπάρμπαρα Τάκμαν ορίζει το Σύνδρομο της Υβρεως ως την αφύσικη εμμονή σε μια πολιτική που αποδεδειγμένα είναι ανεφάρμοστη ή αντιπαραγωγική. «Η ξεροκεφαλιά, η πηγή της αυταπάτης, αποτελεί παράγοντα με τεράστιο ρόλο στη διακυβέρνηση» αναφέρει.

Ουσιαστικά το χαρακτηριστικό σύμπτωμα του Συνδρόμου της Ύβρεως είναι η άρνηση των κυβερνώντων να αλλάξουν γραμμή πλεύσης ώστε να μην παραδεχθούν ότι έπραξαν λάθος.

Αυτό το σύνδρομο καταγράφεται σε μεγάλο βαθμό στην πολιτική σκηνή της Ε.Ε.

Σε ακραία γεγονότα, όπως τώρα, αναδεικνύονται ηγέτες και ηγετικές συμπεριφορές και ειδικά σε περιόδους «μαύρων κύκνων». Όπου μαύρος κύκνος κατά τον Νασιμ Νικόλας Ταλεμπ, από τους σημαντικότερους διανοητές της εποχής, είναι ένα απρόβλεπτο γεγονός που ανατρέπει σταθερές και προκαλεί παρενέργειες που δύναται να γίνουν τραγικές.

Σύμφωνα με τον Τάλεμπ, «δεν γνωρίζουμε τι δεν γνωρίζουμε». Όμως ένας Ηγέτης οφείλει να είναι προετοιμασμένος και να ακολουθεί τη συμβουλή του Σουν Τζου, του Κινέζου θεωρητικού της στρατηγικής: «Μην υποθέτεις ότι ο εχθρός δεν θα έλθει. Προετοιμάσου για τον ερχομό του. Μην υποθέτεις ότι ο εχθρός δεν θα επιτεθεί. Τουναντίον προετοίμασε ισχυρή άμυνα».

Και οι ανίσχυροι «Ηγέτες» της Ε.Ε. δυστυχώς σε αυτή την περίοδο των «μαύρων κύκνων» δεν προετοίμασαν τίποτα, ούτε καν την άμυνα για όσα θα προκαλέσει σε πολλά επίπεδα ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Το Σύνδρομο της Ύβρεως κυρίαρχο σε μια φάση διαρκούς κρίσεως Ηγεσίας στην Ε.Ε.