Εντοπίστηκαν περισσότερα από 1.000 είδη φυτών «πηγές» βιταμίνης Β

Ερευνητές των Βασιλικών Βοτανικών Κήπων στο Κιου (RBG Kew) και συνεργάτες τους από τη Βρετανία και τις ΗΠΑ εντόπισαν 1.044 είδη φυτών τα οποία μπορούν να αποτελέσουν πηγές βιταμίνης Β, όπως αναφέρουν σε δημοσίευσή τους στην επιθεώρηση «Nature Plants».

«Τέκνο» διεπιστημονικής συνεργασίας

Η νέα μελέτη αποτελεί «τέκνο» της συνεργασίας εξελικτικών βιολόγων, οικολόγων, ειδικών στη διατήρηση των ειδών και στη διατροφή από διαφορετικά βρετανικά κέντρα (εκτός από το RBG Kew, συμμετείχαν το Imperial College του Λονδίνου, το Πανεπιστήμιο του Ρέντινγκ και το King’s College του Λονδίνου) καθώς και κέντρα στις ΗΠΑ (Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και Πανεπιστήμιο Christopher Newport).

Η αρχική συλλογή στοιχείων και οι στενοί «συγγενείς»

Οι ερευνητές συνέλεξαν αρχικώς στοιχεία σχετικά με την περιεκτικότητα σε βιταμίνη Β σχεδόν 300 ειδών φυτών τα οποία έχουν αναλυθεί σε ό,τι αφορά τα διατροφικά χαρακτηριστικά τους και ανακάλυψαν ότι είδη που συγγενεύουν στενά με τα 300 εμφανίζουν παρόμοια διατροφική αξία σε σύγκριση με άλλα τα οποία δεν αποτελούν τόσο στενούς «συγγενείς» τους.

7.000 είδη φυτών στο «μικροσκόπιο»

Με βάση αυτή τη γνώση και με τη «χείρα βοηθείας» της εξελικτικής βιολογίας οι ερευνητές υπολόγισαν την περιεκτικότητα σε βιταμίνες σχεδόν 7.000 εδώδιμων ειδών φυτών που έχουν καταγραφεί παγκοσμίως και ανακάλυψαν περισσότερα από 1.000 είδη τα οποία εντοπίζονται για πρώτη φορά ως πιθανές πηγές μικροθρεπτικών συστατικών.

Συγκεκριμένα οι επιστήμονες επικεντρώθηκαν σε έξι βιταμίνες του συμπλέγματος Β: Β1,Β2, Β3, Β5, Β6 και Β9 οι οποίες είναι στο σύνολό τους ζωτικής σημασίας για την ανθρώπινη υγεία και πολλά άτομα τόσο στον αναπτυσσόμενο όσο και στον ανεπτυγμένο κόσμο παρουσιάζουν έλλειψή τους.

Τα μπαομπάμπ της Μαδαγασκάρης αποτελούν καλές πηγές φυλλικού οξέος (Β9), σύμφωνα με τη νέα μελέτη (Phillip Cribb, RBG Kew)

Η πολύτιμη βιταμίνη Β

Η βιταμίνη Β βοηθά στη διάσπαση της τροφής και στην έκλυση ενέργειας από αυτήν και συμβάλλει στη διατήρηση ενός υγιούς νευρικού συστήματος. Οι πιο γνωστές πηγές του συμπλέγματος βιταμινών Β περιλαμβάνουν το μοσχάρι, τα πουλερικά, τα θαλασσινά, τα γαλακτοκομικά, τα αβγά, τα όσπρια και ορισμένα εμπλουτισμένα δημητριακά πρωινού. Οι ερευνητές σημειώνουν ότι ο εντοπισμός νέων φυτών που μπορούν να προσφέρουν αυτά τα πολύτιμα μικροθρεπτικά συστατικά ίσως δώσει και μια βιώσιμη εναλλακτική στη βασισμένη στο κρέας διατροφή μεγάλου μέρους του παγκόσμιου πληθυσμού η οποία συμβάλλει σημαντικά στην κλιματική αλλαγή.

«Κλειδί» για την ανθρώπινη επιβίωση

Οπως ανέφερε ο δρ Σάμιουελ Πίρονον, ερευνητής στο RBG Kew, εκ των συγγραφέων της νέας μελέτης «περισσότεροι από δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως υποφέρουν από υποσιτισμό. Την ίδια στιγμή η δυνατότητα καλύτερης πρόσβασης σε μια γκάμα άγριων αλλά και καλλιεργημένων φυτών, πηγών μικροθρεπτικών στοιχείων, αποτελεί ‘κλειδί’ για την ανθρώπινη επιβίωση. Ωστόσο έχει γίνει χαρακτηρισμός των θρεπτικών συστατικών για πολύ λίγα από τα χιλιάδες εδώδιμα φυτά της Γης, γεγονός που εμποδίζει τη διατήρησή τους και την ορθή χρήση τους. Η μελέτη μας δείχνει πώς η βασική γνώση σχετικά με την ποικιλομορφία των φυτών και την εξελικτική τους σχέση μπορεί να παράσχει εργαλεία για τη διατήρηση της φύσης και της προσφοράς της στον άνθρωπο, συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης προσφοράς της στο ανθρώπινο είδος που δεν είναι άλλη από την τροφή».

Πολλά είδη υπό εξαφάνιση

Από τα 1.044 είδη φυτών που εντοπίστηκαν ως πιθανές πηγές βιταμίνης Β τα 63, σύμφωνα με τη μελέτη, κινδυνεύουν από εξαφάνιση ενώ 358 δεν έχουν εκτιμηθεί σχετικά με τον πιθανό κίνδυνο εξαφάνισης που μπορεί να αντιμετωπίζουν – έτσι, κατά τους ερευνητές, ο αριθμός των ειδών που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερος. Πολλά από αυτά τα ευάλωτα και πλούσια σε θρεπτικά συστατικά είδη φυτών εντοπίζονται σε περιοχές του πλανήτη όπου πολλοί άνθρωποι υποσιτίζονται όπως η Νοτιοανατολική Ασία και η υποσαχάρια Αφρική.

«Πράσινη παρακαταθήκη» για τις επόμενες γενιές

H Ιφα Κάντγουελ-Τζόουνς, διδακτορική ερευνήτρια στο Ιmperial College του Λονδίνου και κύρια συγγραφέας της μελέτης σημείωσε ότι «χρειάζεται να στρέψουμε περισσότερο την προσοχή μας στην απίστευτη ποικιλία των εδώδιμων φυτών ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα πώς μπορούν να συμβάλλουν στην ανθρώπινη διατροφή και τι χρειάζεται να κάνουμε για να τα διατηρήσουμε για τις μελλοντικές γενιές. Η μελέτη μας κάνει ένα σημαντικό βήμα προς αυτή την κατεύθυνση».

Παραδείγματα πλούσιων σε βιταμίνη Β φυτών

Είδη που δεν απειλούνται

Ο πικρός βίκος (Vicia ervilia) ήταν ένα από τα πρώτα είδη φυτών που εξημερώθηκαν στην Εγγύς Ανατολή μαζί με το σιτάρι, το κριθάρι και άλλα δημητριακά. Η χρήση του ως ανθρώπινη τροφή εγκαταλείφθηκε με το πέρασμα του χρόνου, ωστόσο παρέμεινε σημαντική τροφή για τα πρόβατα και τα βοοειδή καθώς και πηγή τροφής για τους ανθρώπους σε περιόδους λιμού.

Ορισμένα είδη βρώμης (Avena sp) που απαντώνται στην Ευρώπη αποτελούν σημαντικές πηγές θειαμίνης (Β1). Η αιθιοπική βρώμη αποτελεί επίσης ένα φυτό που δεν χρησιμοποιείται συχνά αλλά σύμφωνα με τη μελέτη αποτελεί πολύ καλή πηγή Β1.

Είδη που απειλούνται

Τα φρούτα και οι καρποί ορισμένων εμβληματικών μπαομπάμπ, ενδημικών της Μαδαγασκάρης μπορούν να αποτελούν καλές πηγές φυλλικού οξέος (Β9). Χρησιμοποιούνται στην περιοχή όπου ενδημούν για διαφορετικούς σκοπούς – τόσο για τροφή όσο και για ξυλεία αλλά και για καύσιμη ύλη – γεγονός που τα καθιστά άκρως απειλούμενα. Δυστυχώς τα μπαομπάμπ πέφτουν επίσης «θύματα» των εξορύξεων και της γεωργίας με αποτέλεσμα κάποια είδη τους να μετρούν ελάχιστους άγριους εναπομείναντες πληθυσμούς.

To Secale africanum είναι ένα άγριο είδος σίκαλης που εντοπίζεται στη νοτιοδυτική Νότια Αφρική. Κάποτε ήταν κοινό στην περιοχή ωστόσο κινδυνεύει πλέον με εξαφάνιση εξαιτίας ασθενειών, υπερβόσκησης και κακής διαχείρισης της γης. Ετσι υπάρχουν σήμερα ελάχιστα τέτοια άγρια φυτά.