Συμπόσιο περί ιμπεριαλισμού με τον Ανδρέα Παπανδρέου

γράφει ο Σπύρος Καβουνίδης

Μισό αιώνα πριν, συγκεκριμένα 22-25 Φεβρουαρίου 1972, στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, διεξήχθη το Συμπόσιο περί Ιμπεριαλισμού (Symposium on Imperialism).

Το Συμπόσιο οργανώθηκε από τριμελή οργανωτική επιτροπή αποτελούμενη από τον Γιάννη Ιωαννίδη – τότε διδακτορικό φοιτητή Οικονομικών στο Στάνφορντ και σήμερα διακεκριμένο καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Tufts και αντεπιστέλλον μέλος της Ακαδημίας Αθηνών -, εμένα – τότε διδακτορικό φοιτητή στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Στάνφορντ – και αμερικανό μεταπτυχιακό φοιτητή Οικονομικών.

Η τριμελής ομάδα πλαισιωνόταν από περίπου δεκαπενταμελή οργανωτική επιτροπή που περιελάμβανε μεταξύ άλλων τον John Lipsky, τότε διδακτορικό φοιτητή Οικονομικών και δεκαετίες αργότερα διευθυντή του ΔΝΤ (μετά τον Στρος – Καν και πριν από τη Λαγκάρντ). Χρηματοδότηση παρέσχε ο Stanley Sheinbaum, αριστερίζων διανοούμενος, παντρεμένος με κληρονόμο της Warner Bros και φίλος του Paul Sweezy (εκ των βασικών ομιλητών) και του Ανδρέα Παπανδρέου.

Το Συμπόσιο, υπό την αιγίδα του SWOPSI (Stanford Workshops on Political and Social Issues), διήρκεσε τέσσερις μέρες και διεξήχθη σε κατάμεστα αμφιθέατρα του Στάνφορντ.

Η βασική εναρκτήρια ομιλία δόθηκε από τον Paul Sweezy με τίτλο «Imperialism in the 70s» (Ο ιμπεριαλισμός στα ’70). Ο Sweezy ήταν ίσως ο πιο γνωστός (νεο)μαρξιστής στις ΗΠΑ, συγγραφέας (με τον P. Baran) του «Monopoly Capital» (Μονοπωλιακός Καπιταλισμός).

Ανάμεσα στους ομιλητές ήταν και ο Fernando Cardoso, μετέπειτα και για δύο θητείες πρόεδρος της Βραζιλίας, ο John Gurley, καθηγητής Οικονομικών στο Στάνφορντ που είχε διατελέσει αντιπρόεδρος του (συντηρητικού) American Economic Association αλλά είχε εξελιχθεί σε φιλομαοϊκό διδάσκοντας μεταξύ άλλων και το μάθημα για Μαρξιστικά και Ριζοσπαστικά Οικονομικά, και πολλοί άλλοι.

Βασικός ομιλητής την τρίτη μέρα ήταν ο Ανδρέας Παπανδρέου με τίτλο «Greece: A Case of US Imperialism» (Ελλάδα: Μια Περίπτωση Αμερικανικού Ιμπεριαλισμού). Αξίζει να σημειωθεί ότι τον Ανδρέα τον είχα παραλάβει από το αεροδρόμιο με το αυτοκίνητό μου. Με διάφορους ελιγμούς που έκανα, επηρεασμένος από αστυνομικές ταινίες, για να αποφύγω τυχόν παρακολούθηση, τον πήγα τελικά στο σπίτι ελληνοαμερικανού φίλου της περιοχής, το οποίο το είχε παραχωρήσει για τις μέρες που θα έμενε ο Ανδρέας. Μάλιστα, ύστερα από σχετική προηγηθείσα ειδοποίηση του Ανδρέα, του παρασχέθηκε (από μαοϊκή φοιτητική οργάνωση) και περίστροφο που το έβαλε δίπλα στο κρεβάτι του…

Ποια θέματα ανέπτυξε

Στην ομιλία του ο Ανδρέας ανέπτυξε τόσο γενικά θέματα περί του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην Ευρώπη και ιδιαίτερα στη Νότια Ευρώπη όσο και, ειδικότερα, τα θέματα της Ελλάδας. Αναφέρθηκε ειδικά στον Τομ Πάππας τόσο ως εκμεταλλευτή – αποικιοκράτη όσο και ως συνδεδεμένο με τη CIA. Τόνισε ότι η Ενωση Κέντρου είχε τάσεις ριζοσπαστικοποίησης, πράγμα που ανησυχούσε ιδιαίτερα τους Αμερικανούς, και υποστήριξε ότι η χούντα ανέλαβε δράση, βάσει του νατοϊκού σχεδίου «Προμηθέας», που αποφασίστηκε τον Φεβρουάριο του ’67 από αμερικανική υποεπιτροπή. Ακόμα δήλωσε ότι συμπαθούσε το γιουγκοσλαβικό μοντέλο, αν και είχε τις επιφυλάξεις του για το ότι βασιζόταν πολύ στην αγορά. Είπε ακόμα ότι παλαιότερα θα χαρακτήριζε τον εαυτό του φιλελεύθερο (liberal) αλλά όχι πλέον.

Κλείνοντας ο Ανδρέας είπε (μτφ. δική μου): «Σας μίλησα όχι ως καθηγητής Παπανδρέου αλλά ως εκπρόσωπος της οργάνωσης Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ). Είμαστε αφοσιωμένοι σε απελευθερωτικό πόλεμο ώσπου να έλθει η ελευθερία στην Ελλάδα, ώσπου η Ελλάδα να γίνει ανεξάρτητη. Δεν θα μετάσχουμε – όταν είμαστε ελεύθεροι – ούτε στο ΝΑΤΟ ούτε στο Σύμφωνο της Βαρσοβίας και θα χτίσουμε (αυτό είναι το όραμά μας) μια σοσιαλιστική κοινωνία όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σεβαστά και όπου οι πολίτες έχουν τη δυνατότητα να μετέχουν στις αποφάσεις – κλειδιά που επηρεάζουν τη μοίρα τους» (η μαγνητοφωνημένη ομιλία περιλαμβάνεται στα αρχεία του Ιδρύματος Α. Παπανδρέου).

Μια μικρή συνέχεια ήταν όταν, μετά την πτώση της χούντας και ενόψει των εκλογών του ’74, ο Paul Sweezy με τον Harry Magdoff, συγγραφέα του «Age of Imperialism», ήρθαν στην Ελλάδα, μίλησαν και παρακολούθησαν την προεκλογική καμπάνια του ΠΑΣΟΚ.

Αυτά λοιπόν γίνονταν και λέγονταν για τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό μισό αιώνα πριν. Ισως ακούγονται περίεργα σήμερα, μα ήταν άλλες εποχές τότε…

* Ο Σπύρος Καβουνίδης είναι δρ Πολιτικός Μηχανικός. Πρόσφατα κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Λόγια» και το συλλογικό βιβλίο «Διαδρομές» (εκδ. Επίκεντρο)