Ειρήνη

Οχρόνος μετράει αλλιώς. Σε μια νύχτα μπορείς να βρεθείς πρόσφυγας, εξού και είναι λάθος η στάση όσων βλέπουν τον πρόσφυγα ως πρόβλημα και όχι ως σύμπτωμα ενός προβλήματος. Σε μια στιγμή μπορεί να βρεθείς ευάλωτος, εκτεθειμένος. Μια νύχτα που ο κόσμος προγραμμάτιζε το Πάσχα ή καλοκαίρι του, το πρωί βρέθηκε σε εικόνες πολέμου.

Τι ήταν αυτό όμως που διασφάλιζε μια γεωπολιτική σταθερότητα; Τι τη μετέβαλε; Αυτό έγινε ακαριαία ή σταδιακά με λογής λογής αναθεωρητισμούς; Η σταθερότητα αυτή αφορούσε τους πάντες; Και ήταν μια ειρηνική σταθερότητα ή μια σταθερότητα που από κάτω έκρυβε λογής λογής ανακωχές ή και κρυφούς πολέμους; Το βέβαιο είναι πως η νέα γεωπολιτική φάση έχει ένα ρευστό νέο σχήμα όπου οι παλιοί φίλοι και οι νέοι εχθροί αλλάζουν ραγδαία σε μια σκακιέρα που θα παραγάγει μπόλικη Ιστορία.

Και οι λαοί; Εμείς για παράδειγμα με δεκαετές Μνημόνιο, με ανηφόρα σκληρά δημοσιονομική, με τρέχουσα και όχι σε ύφεση την υγειονομική κρίση, με ακρίβεια και αδυνατισμένο κοινωνικό ιστό; Πώς προσλαμβάνουμε τη νέα αναταραχή που επιβεβαιώνει μια αλληλουχία μεταβολών και σε επίπεδο συνόρων; Από την άλλη, η Ευρώπη θα λάβει διπλωματικές πρωτοβουλίες ειρήνευσης – ή έλαβε τις ώρες που γράφονταν αυτές οι γραμμές – ως πρόπλασμα μιας δικής της αυτόνομης από τις ΗΠΑ στάσης ή θα συμπεριφερθεί ως οπισθοφυλακή της;

Το θέμα είναι πως στις οθόνες (αυτή τη φορά των smartphones) μας έχουμε πάλι εικόνα πολέμου. Οπως στη Σερβία, το Ιράκ, τη Γεωργία, τη Συρία, τον Λίβανο, την Υεμένη, τη Λιβύη. Και κάτι βαθύτερο: έχουμε το οριστικό τέλος της μεταψυχροπολεμικής περιόδου όπου οι τέως σοσιαλιστικές χώρες απλώς άλλαζαν μοντέλο και τέως γραφειοκράτες μεταμορφώνονταν σε ολιγάρχες πάνω από την κρατική λεία. Κανείς δεν είναι αυτό που ήταν εκεί στα μακρινά πια 90s. Και μια αργόσυρτη αλληλουχία γεγονότων, συμφωνιών, συμμαχιών έχουν διαμορφώσει ένα νέο πλανητικό τοπίο – τώρα και με αναθεώρηση εξ ανατολών. Το έθνος – κράτος κατά των περιφερειακών ολοκληρώσεων. Οι δυνάμεις των ανοιχτών συνόρων κατά των κλειστών σχημάτων. Οι πολλοί καπιταλισμοί (πράσινος, ασιατικός κ.τ.λ.) και οι μεταξύ τους αντιθέσεις αλλά και αλληλοτροφοδοτήσεις. Οι πόλεμοι στο εσωτερικό των κοινωνιών και η νέα πράσινη και ψηφιακή μετάβαση της καθημερινότητας. Πάνω απ’ όλα το τέλος των σταθερών και ο χρόνος που – όπως αναφέραμε στην αρχή του σημειώματος – μετράει αλλιώς.

Το ερώτημα είναι αν το Ουκρανικό θα είναι ένας ακόμη βραχύβιος πόλεμος – προφανώς με τεράστιο κόστος δυστυχώς – ή αν, όπως είπε η Αναλένα Μπέρμποκ, «ξυπνήσαμε την Πέμπτη το πρωί σε έναν διαφορετικό κόσμο» με άνοιγμα του ασκού του Αιόλου. Ποτέ μια σύρραξη δεν είναι προβλεπόμενη και ποτέ δεν είναι χειρουργική ή «έξυπνη» για να θυμηθούμε τις μαύρες μέρες των νατοϊκών βομβαρδισμών στη Σερβία. Το ερώτημα «Ειρήνη ή πόλεμος;» απαντιέται εύκολα και καθολικά. Κανείς δεν χαίρεται με τους πολέμους, ακόμη και όσοι εύκολα σχολιάζουν από τα κοινωνικά τους δίκτυα.

Αυτό που μένει αναπάντητο είναι πώς εν μέσω Τεχνητής Νοημοσύνης και αυτοματισμών οι κοινωνίες οδηγούνται ακόμη σε πολέμους και αναζωπυρώνουν τα πιο άγρια ένστικτά τους. Το ερώτημα είναι επίσης ποιος νομιμοποίησε το καθεστώς πολλαπλών αναθεωρητισμών εδώ και είκοσι χρόνια. Γιατί οι λαοί ενώ έχουν εξελιχθεί σε δεξιότητες, τεχνολογία, παραγωγή, παραμένουν θεατές συρράξεων και θεατές της φτωχοποίησής τους. Γιατί οι πόλεμοι δεν έχουν πάψει να είναι η επιθετική έκφραση αναδιανομής και επιρροής των μεγάλων ή περιφερειακών δυνάμεων. Θέλει κόπο η οριστική ειρήνη.