Χάρκοβο: Η άλωση της πόλης από τα ναζιστικά στρατεύματα το 1941

Δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία που το Χάρκοβο, η πόλη που βρίσκεται στο βορειοανατολικό τμήμα της Ουκρανίας, αποτελεί πεδίο αιματηρών πολεμικών συγκρούσεων.

Στο τελευταίο άρθρο που είχαμε δημοσιεύσει στη θεματική ενότητα του «Ιστορικού Αρχείου» και ήταν αφιερωμένο στο λεγόμενο Ουκρανικό ζήτημα, η φωτογραφία απεικόνιζε γερμανικά στρατεύματα στους δρόμους του Χαρκόβου τον Οκτώβριο του 1941.

Ανατρέχοντας στο πολύτιμο αρχείο των εφημερίδων του Οργανισμού, εντοπίσαμε το φύλλο εκείνο του «Ελεύθερου Βήματος» στο οποίο προβαλλόταν η σημαντική είδηση της κατάληψης του Χαρκόβου από τα ναζιστικά στρατεύματα το φθινόπωρο του 1941.

Το εν λόγω φύλλο, που είχε κυκλοφορήσει την Κυριακή 26η Οκτωβρίου 1941, περιελάμβανε πληθώρα πληροφοριών αναφορικά με τις μεγάλης σπουδαιότητας στρατιωτικές επιχειρήσεις που διεξάγονταν στα ουκρανικά εδάφη πριν από 80 και πλέον χρόνια, στο πλαίσιο της ανελέητης σύγκρουσης μεταξύ της ναζιστικής Γερμανίας και της ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

«Ο Γερμανικός Στρατός προελαύνων κατέλαβε προχθές την πόλιν του Χαρκόβου», «Πώς απέτυχεν η παρασκευασθείσα επίθεσις μεγάλων σοβιετικών δυνάμεων δυτικώς της Μόσχας» και «Τεράστιαι αι απώλειαι των ρωσσικών στρατευμάτων εις τους διαφόρους τομείς του Μετώπου» ήταν οι πρωτοσέλιδοι τίτλοι της εφημερίδας, που παρουσίαζε και ένα χάρτη της ευρύτερης περιοχής του «τριγώνου» Μόσχα – Κίεβο – Χάρκοβο, ώστε να μπορούν οι αναγνώστες να σχηματίσουν μια όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη άποψη για τις εξελίξεις στο θέατρο των πολεμικών επιχειρήσεων.

Με έντονα στοιχεία η εφημερίδα προέβαλλε, κατ’ αρχάς, την ανταπόκριση του ημιεπίσημου γερμανικού πρακτορείου από το Γενικό Στρατηγείο του Φύρερ. Αυτή ανέφερε ότι το Αρχηγείο των Γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων είχε εκδώσει στις 25 Οκτωβρίου το ακόλουθο ανακοινωθέν σχετικά με την κατάληψη του Χαρκόβου: «Ως ανηγγέλθη ήδη δι’ εκτάκτου ανακοινωθέντος, την 24 Οκτωβρίου κατελήφθη το Χάρκοβον. Εν των σημαντικωτέρων εξοπλιστικών και οικονομικών κέντρων περιήλθεν ούτω εις χείρας των Γερμανών. Την ιδίαν ημέραν τα γερμανικά στρατεύματα κατέλαβον το συγκοινωνιακόν κέντρον του Μπελγκορόντ, όπερ ευρίσκεται εις απόστασιν 75 χιλιομέτρων δυτικώς του Χαρκόβου. Γερμανικά βομβαρδιστικά ενήργησαν νυκτερινάς επιθέσεις κατά στρατιωτικών και πολεμικής σπουδαιότητος στόχων εν Μόσχα».

Ακριβώς από κάτω σημειώνονταν τα εξής: «Η υπό των γερμανικών στρατευμάτων καταληφθείσα πόλις του Χαρκόβου είνε η μεγάλη θύρα του λεκανοπεδίου του Ντόνετς. Η πόλις έχει πληθυσμόν 840.000 ψυχών και είνε η σημαντικωτέρα μετά το Κίεβον πόλις της Ουκρανίας. Το Χάρκοβον είνε το οικονομικόν κέντρον της Ουκρανίας, διότι ευρίσκεται πλησίον του λεκανοπεδίου του Ντόνετς, των εργοστασίων σιδηροβιομηχανίας Κριβοϊρόντ. Η πόλις ευρίσκεται εις σημείον όπου διασταυρούνται αι σιδηροδρομικαί γραμμαί αι άγουσαι εκ της κεντρικής Ρωσσίας προς τον Εύξεινον Πόντον και από τον ποταμόν Ντόνετς εις την Λευκήν Ρωσσίαν και τους λιμένας της Βαλτικής Θαλάσσης. Το Χάρκοβον έχει εργοστάσια κατασκευής ατμομηχανών και βαγονίων και άλλων παρεμφερών κατασκευών. Υπάρχουν εκεί μέγα εργοστάσιον διά την κατασκευήν τρακτέρ, πέντε εργοστάσια διά την κατασκευήν αεροπλάνων, τέσσαρα εργοστάσια διά την κατασκευήν πυρομαχικών, εν εργοστάσιον διά την κατασκευήν πυροβόλων, δύο εργοστάσια διά την κατασκευήν τυφεκίων και περιστρόφων, δύο εργοστάσια χημικών προϊόντων και εν εργοστάσιον κοπτικών εργαλείων. Πάντα ταύτα αποδεικνύουν την μεγάλην βιομηχανικήν σπουδαιότητα του Χαρκόβου».

Όσον αφορά πάλι τις επιχειρήσεις που είχαν καταλήξει στην κατάληψη του Χαρκόβου, διαβάζουμε στο «Ελεύθερον Βήμα» τα ακόλουθα (πηγή των πληροφοριών, το προαναφερθέν ημιεπίσημο γερμανικό πρακτορείο): «Κατά την μεγάλην μάχην ανατολικώς του Κιέβου, κατελήφθη η Πολτάβα ταυτοχρόνως με την πρωτεύουσαν της Ουκρανίας Κίεβον. Η πτώσις της Πολτάβας υπήρξεν η αρχή των νέων προς ανατολάς επιχειρήσεων προς την διεύθυνσιν του Χαρκόβου. Καίτοι η από Πολτάβας εις Χάρκοβον απόστασις είνε μόνον εκατόν πεντήκοντα χιλιομέτρων, είνε δύσκολον να περιγράψη τις όλας τας δυσχερείας αι οποίαι έπρεπε να υπερπηδηθούν κατά την καταδίωξιν του ηττηθέντος αντιπάλου. Η κακοκαιρία ήτο τρομερά και αι οδοί εντελώς αδιάβατοι. Αι μεραρχίαι του πεζικού μόνον με υπερανθρώπους προσπαθείας κατώρθωναν να διανύσουν την οδόν των. Ο βόρβορος εγίνετο καθ’ εκάστην παχύτερος, εντός δε αυτού οι στρατιώται εβυθίζοντο μέχρι των γονάτων. Τα ιππήλατα πυροβόλα ήτο αδύνατον να προχωρήσουν, όπως και τα μηχανοκίνητα στρατεύματα. Τη βοηθεία των τρακτέρ κατωρθώθη να υπερπηδηθούν τα τελευταία εμπόδια. Αυτό υπήρξεν το αριστούργημα της γερμανικής οργανώσεως. Τέλος εις ευρύ μέτωπον, ο στρατός επλησίαζεν το Χάρκοβον. Το πυροβολικόν επροχώρησεν εκ δυσμών και προετοίμασεν τον δρόμον διά την έφοδον του πεζικού. Το απόγευμα τα στρατεύματα εισήρχοντο εις την μεγάλην πόλιν όπου διεκρίνοντο πολλαί πυρκαϊαί. Το αυτό πρακτορείον πληροφορείται ότι εν γερμανικόν σύνταγμα πεζικού διέσπασε την προ του Χαρκόβου γραμμήν των σημαντικών οχυρώσεων. Το εν λόγω σύνταγμα με επί κεφαλής τον διοικητήν του, φέροντα τον Σιδηρούν Σταυρόν, εξεμηδένισεν εξ τεθωρακισμένα οχυρά και ολόκληρον σύστημα εχθρικών χαρακωμάτων. Καθ’ ον χρόνον οι Γερμανοί προήλαυνον, εν μυδραλλιοβόλον ήνοιξε πυρ εναντίον των από μίαν θέσιν την οποίαν οι Γερμανοί δεν ηδύναντο καλώς να καθορίσουν. Ανέμενον την άφιξιν ενός άρματος μάχης και μετ’ ολίγον ανεγνώρισαν ότι μία κυνηγετική καλύβη ήτο ουσιαστικώς τεθωρακισμένον οχύρωμα. Η καλύβη ετέθη υπό το γερμανικόν πυρ, ανεφλέγη δε μετ’ ολίγον το εκ ξύλου εξωτερικόν της περίβλημα. Οι μπολσεβίκοι εξηκολούθησαν βάλλοντες μέχρι της στιγμής καθ’ ην το γερμανικόν πυροβολικόν ήνοιξε πυρ εναντίον των. Η τοποθεσία ακολούθως εκυκλώθη, τα οπλοπολυβόλα ήνοιξαν την οδόν διά τα γερμανικά πολυβόλα και μετ’ ολίγας ώρας το σύνταγμα εισήρχετο εις Χάρκοβον».