Το Ρωσοουκρανικό «casus belli»

Της Στέλλας Τζιμπιλή

«Νεύρα γάρ  πολέμου ο χρυσός».

Πίνδαρος (Ολυμπ. Α’4)

Η κινητήρια δύναμη κάθε πολέμου ήταν, είναι και θα είναι το χρήμα. Στις 23 Φλεβάρη οι  σειρήνες πολέμου ηχούν στην Ουκρανία. Η ιστορία επαναλαμβάνεται και επιβεβαιώνεται με το χειρότερο δυνατό τρόπο. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία είναι πραγματικότητα και μία ακόμη θλιβερή σελίδα στην ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης. Οι Ρώσοι ισχυρίζονται ότι  έχουν  ήδη καταλάβει τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας, το Χάρκοβο, το Φιδονήσι στη Μαύρη θάλασσα (ύψιστης στρατηγικής σημασίας), τη Χερσώνα, τη Μελιτούπολη επιδιώκοντας με αυτό τον τρόπο να κλείσουν την είσοδο στην Αζοφική θάλασσα  και συνεχίζουν να πολιορκούν με μένος τη  Μαριούπολη, την Οδησσό (με κίνδυνο να κλείσει ο Εύξεινος Πόντος),  καθώς και τη Ζαπορίζια, τη Μπερντιάσκ  και φυσικά το Κίεβο, το οποίο σε περίπτωση που  καταληφθεί, αυτό θα σημάνει αυτόματα και την κατάληψη της Ουκρανίας.

Το μέγεθος της εισβολής και ο τρόπος που αυτή  λαμβάνει χώρα, μόνο δέος και αποτροπιασμό προκαλεί στην Ευρωπαϊκή και Παγκόσμια Κοινότητα. Ας τονισθεί ότι η διάρκεια των εχθροπραξιών προβλέπεται μεγάλη, με μια απροετοίμαστη Ουκρανία (που δεν αποτελεί μέλος του ΝΑΤΟ) να αντιστέκεται και με τους Ουκρανούς να πολεμούν με απαράμιλλο ήθος. Ένας πόλεμος με τραγικές συνέπειες έχει ήδη αρχίσει. Μια νέα μέρα ξημερώνει για το σύγχρονο κόσμο. Η δυτική Ευρώπη και οι ΗΠΑ ήδη ανακοίνωσαν σκληρές κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας. Πιο συγκεκριμένα  οι Ευρωπαίοι εταίροι ανέστειλαν τη συμμετοχή της Ρωσίας στο συμβούλιο ειρήνης, δέσμευσαν  τα περιουσιακά στοιχεία του Πούτιν, προχώρησαν σε πάγωμα των οικονομικών και εμπορικών συναλλαγών, σε παύση των αερομεταφορών από και προς τη Ρωσία, καθώς και στην αποπομπή της  Ρωσίας από το Swift (σύστημα διεθνών συναλλαγών). Ο Ρώσος πρόεδρος ανέμενε τις κυρώσεις, οι οποίες πιθανότατα να μην έχουν ουσιαστικές συνέπειες για τη Ρωσία.

Ωστόσο μια μέρα πολέμου εκτιμάται ότι κοστίζει περί τα 15 δις στον εισβολέα. Αναφερόμαστε σε έναν πόλεμο που προετοιμάζεται εδώ και καιρό, πίσω από την πλάτη των Ευρωπαίων εταίρων και των G7. Η κατάλυση της ειρήνης στην Ευρώπη παραβιάζει κατάφωρα το Διεθνές Δίκαιο σηματοδοτώντας μια νέα εποχή, όπου η οικονομική κρίση, ο διχασμός, η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ο κλυδωνισμός της Δημοκρατίας και της Ελευθερίας βρίσκονται στο προσκήνιο.

Ο Ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι αποδεικνύεται ανέτοιμος να διαχειριστεί την παρούσα εμπόλεμη κατάσταση, παρά ταύτα  δεν εγκαταλείπει την Ουκρανία, ούτε επιλέγει να φυγαδευτεί, και από κωμικός ηθοποιός και πρόεδρος μετατρέπεται σε ήρωα προστατεύοντας την Δημοκρατία στην χώρα του μέσα από την πρωτεύουσα, Κίεβο. Ο ίδιος έχοντας εβραϊκή καταγωγή βίωσε  στο ευρύτερο οικογενειακό του περιβάλλον  τις τραγικές συνέπειες του πολέμου. Το μέλλον  του, όπως και των τελευταίων δύο προέδρων της Ουκρανίας, κρίνεται αβέβαιο. Μάλιστα λέγεται ότι είναι θέμα ημερών να καταληφθεί το Κίεβο, όπου  οι μάχες πραγματοποιούνται εκ του συστάδην.

Η αλλαγή των συνόρων φαντάζει πιο κοντά από ποτέ ανατρέποντας τα μέχρι σήμερα δεδομένα. Οι πρώτες εκτιμήσεις για την κατάληψη της Ουκρανίας καταδεικνύουν  ότι δεν θα είναι μια εύκολη υπόθεση, καθώς η διαχείριση από οικονομικής  και στρατηγικής άποψης μιας τόσο τεράστιας έκτασης θα αποτελεί ένα τιτάνιο έργο για το Ρώσο πρόεδρο.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία εγκαινιάζει την αρχή μιας νέας πολιτικής σύρραξης με συμμαχίες -γίγαντες όπως η Ρωσία και η Κίνα από τη μια και των χωρών που ανήκουν στο ΝΑΤΟ από την άλλη. Παρά ταύτα η Γερμανία και η Γαλλία  αποφάσισαν, ίσως πολύ αργά, να προμηθεύσουν με βαρύ οπλισμό και πυραύλους την Ουκρανία. Υπό τις ιαχές του πολέμου και με αφορμή τα τεκταινόμενα, ο Γερμανός καγκελάριος αποφάσισε να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες κατά 100 δις ευρώ, πρωτοφανής απόφαση για την μεταπολεμική Γερμανία.

Οι αναπάντεχες εξελίξεις   του Ρωσοουκρανικού  πολέμου, κατά τον εικοστό πρώτο αιώνα εντός της Ευρωπαϊκής ηπείρου διαδέχονται τα σενάρια ενός πολέμου με παγκόσμιες προεκτάσεις και ολέθριες συνέπειες. Εικάζεται  ότι τα επί δεκαετιών γνωστά συστήματα ασφαλείας και ειρήνης θα αλλάξουν μόνιμα. Οι πρακτικές συνέπειες που αφορούν στην προμήθεια ενέργειας για την γηραιά ήπειρο, κατά συνέπεια  και για  την Ελλάδα, καθώς και στην προμήθεια  σιτηρών και άλλων πρώτων υλών είναι μόνο μερικές από αυτές. Σε αυτά πρέπει να προστεθεί και το μεταναστευτικό ρεύμα των Ουκρανών προς την Ευρώπη.

Το ταραχώδες παρελθόν της Ουκρανίας επισφραγίζει τις σημερινές τραγικές εξελίξεις. Στο μεγαλύτερο μέρος της σύγχρονης ιστορίας η Ουκρανία διοικείτο από τη Μόσχα και αδιαμφισβήτητα είναι μια χώρα με δυο διαφορετικές κουλτούρες, τη Δυτική και την Ορθόδοξη. Η δυτική Ουκρανία ανήκει στην Ουνιτική εκκλησία αναγνωρίζοντας την εξουσία του Πάπα, με εθνικιστική νοοτροπία και με τους κατοίκους της να  μιλούν ουκρανικά. Αντίθετα οι κάτοικοι της Ανατολικής Ουκρανίας είναι ορθόδοξοι και αρκετοί από αυτούς  μιλούν ρωσικά . Το Μάη του 1994 η Κριμαία ανεξαρτητοποιήθηκε από την Ουκρανία και από το 2014 η πλήρης κυριαρχία της ανήκει στη Ρωσία, κάτι που η Ουκρανία δεν αποδέχτηκε ποτέ. Ο πολιτισμικός προσανατολισμός των φιλοδυτικών και των φιλορώσων ίσως να είναι η βαθύτερη αιτία του πολέμου και ο διαμελισμός της χώρας πιθανότατα θα μπορούσε να προβλεφθεί και να προληφθεί εγκαίρως από την διεθνή κοινότητα.

Ο διχασμός μιας χώρας ποτέ δεν έφερε θετικό πρόσημο για την ασφάλεια και την ακεραιότητα της. «Ο δε πόλεμος βίαιος…..διδάσκαλος» κατά τον Θουκυδίδη. Οι τακτικές πολέμου αποδεικνύονται πάγιες και ανεπηρέαστες  από το πέρασμα του χρόνου. Η ιστορία πάντα θα βάφει τις σελίδες της με το αίμα αθώων ανθρώπων στο όνομα «Μεγάλων ιδεών», δικτατορικών συμπεριφορών, ιμπεριαλιστικών ιδεών και αδηφάγων οικονομικών συμφερόντων. Δυστυχώς  επί του εδάφους το πάνω χέρι έχει η δύναμη του ισχυρού.

ΥΓ. Αυτός ο κόσμος δε θα αλλάξει ποτέ.

Στέλλα Τζιμπιλή – Υπ. Διδάκτωρ φιλοσοφίας-εκπαιδευτικός