Προβληματισμός και για την τύχη της Αυτοκέφαλης Ουκρανικής Εκκλησίας

Μολονότι είναι πολύ νωρίς για να εξαχθεί ένα ασφαλές συμπέρασμα για το μέλλον της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας, αφού ο πόλεμος είναι σε εξέλιξη, υπάρχουν εκτιμήσεις και σενάρια από ανθρώπους με γνώση της εκκλησιαστικής και γεωπολιτικής σκακιέρας στην περιοχή.

Οι μνήμες από τη σφοδρή αντίδραση του Πατριαρχείου Μόσχας και τη διακοπή κοινωνίας με τον Οικουμενικό Πατριαρχείο είναι ακόμη νωπές, όταν στα τέλη του 2018 ο Βαρθολομαίος αποφάσισε να παραχωρήσει Αυτοκεφαλία στην Εκκλησία της Ουκρανίας. Η πολιτική και εκκλησιαστική ηγεσία στη Ρωσία έτρεμαν στην ιδέα ότι η Ουκρανική Εκκλησία θα ανεξαρτητοποιηθεί εκκλησιαστικά από τη Μόσχα. Θεωρούσαν ως θέμα ισχύος για τη Ρωσία να παραμείνει η Ουκρανία στην επιρροή της, μαζί με το τεράστιο ποίμνιο των εκατομμυρίων κατοίκων.

Κι αυτό διότι το Πατριαρχείο Μόσχας αποτελούσε ανέκαθεν βασικό βραχίονα της εξωτερικής πολιτικής του Κρεμλίνου με στόχο την άσκηση επιρροής της Ρωσίας. Ετσι εξηγείται γιατί τη διετία που μεσολάβησε από την παραχώρηση του τόμου Αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία της Ουκρανίας οι Ρώσοι και το Πατριαρχείο Μόσχας συνέχιζαν με την ίδια ένταση τις φραστικές και προσβλητικές επιθέσεις προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

Η κόντρα

Υπό αυτά τα δεδομένα θεωρείται βέβαιο ότι οι όποιες αλλαγές υπάρξουν στην Ουκρανία, πολιτικές και κοινωνικές, μετά τον πόλεμο, θα κλιμακώσουν την κόντρα Μόσχας – Φαναρίου. Η Ρωσία δεν έχει εγκαταλείψει ποτέ το σχέδιο να γίνει η «Τρίτη Ρώμη» καθώς θεωρεί εαυτήν ως την ηγέτιδα δύναμη της Ορθοδοξίας.

Τι μπορεί όμως να περιμένει κανείς, ποια θα είναι η τύχη της Αυτοκέφαλης Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ουκρανίας, αν υλοποιηθεί ο σχεδιασμός Πούτιν, δηλαδή να απομακρυνθεί η σημερινή ουκρανική ηγεσία και εδραιωθεί μια νέα που θα υπακούει πιστά στα κελεύσματα της Μόσχας και του Κρεμλίνου; Ο μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστομος σε δηλώσεις του επισήμανε πως είναι πεπεισμένος ότι οποιαδήποτε πολιτική μεταβολή, αν υπάρξει, θα επιφέρει και ανάλογες εκκλησιαστικές αλλαγές και μεταλλάξεις.

Τα σενάρια

Σε παρόμοια κατεύθυνση κινείται και η ανάλυση ενός έμπειρου ιεράρχη που μίλησε στα «ΝΕΑ». Δύο είναι τα πιθανά σενάρια, όπως λέει, για την επόμενη μέρα στα εκκλησιαστικά πράγματα της Ουκρανίας στην περίπτωση που υπάρξει μια ρωσοκινούμενη κυβέρνηση. Θεωρεί κατ’ αρχάς σχεδόν απίθανο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος να πάρει πίσω την Αυτοκεφαλία. «Ομως, αν έχουν οι Ρώσοι τον έλεγχο των πραγμάτων στην Ουκρανία, μια εκδοχή είναι να αγνοήσουν την Αυτοκεφαλία – εξάλλου και τώρα δεν την έχουν αναγνωρίσει – και να ασκήσουν ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις για να τεθεί υπό τον έλεγχο του Πατριαρχείου Μόσχας το ποίμνιο των Ουκρανών».

Ενα άλλο πιθανό σενάριο είναι οι Ρώσοι να αποδεχτούν την Αυτοκεφαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας αλλά με τους δικούς τους όρους. Μπορεί να ζητήσουν εκλογή νέου επικεφαλής, ώστε να απομακρυνθεί ο σημερινός, μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Επιφάνιος. Και στη συνέχεια θα προωθήσουν τον δικό τους υποψήφιο, της απολύτου εμπιστοσύνης της Μόσχας δηλαδή, και βέβαια θα φροντίσουν να… επικρατήσει.

Δικαιοδοσίες

Ανάλογα με την επιρροή που θα έχει η Ρωσία στην επόμενη ημέρα της Εκκλησίας της Ουκρανίας, δεν θα μπορούσε να αποκλειστεί ακόμη ένα σενάριο. Θα μπορούσε να υιοθετηθεί μια λύση που είχε προταθεί και στο παρελθόν για συνέχιση του καθεστώτος Αυτοκεφαλίας της Εκκλησίας της Ουκρανίας, αλλά με κάποιες δικαιοδοσίες να υπάγονται στο Πατριαρχείο Μόσχας. Πρόκειται δηλαδή για ένα μοντέλο που θυμίζει τη λειτουργία της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Εκκλησίας της Κρήτης, όπου κάποιες μητροπόλεις (Νέες Χώρες στην πρώτη περίπτωση) υπάγονται στην πνευματική δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Και βέβαια θα πρέπει να αναλογιστεί κανείς, στην περίπτωση που οι Ρώσοι εξακολουθήσουν να ασκούν επιρροή στην Εκκλησία της Ουκρανίας, πόσο δύσκολο θα είναι μετά τον πόλεμο και την αντιπαλότητα Κιέβου – Μόσχας οι ιερείς της Ουκρανίας να μνημονεύουν τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο.